Fálkinn - 05.07.1946, Síða 14

14
FÁLKINN
AUGAÐ
SEM
SÉR
ár
I
MYRKRI
Um miljónir ára liofir leðurblakau
verið ein um það í heiminum að
geta flogið í myrkri, án jiess að
sjá, en þó ekki rekist á torfærurn-
ar. Menn spurðu: Er leðurblakan
yfirnáttúrleg vera? Var liún verk-
færi djöfulsins eða galdramanna.
Eða hafði hún (i. skilningarvitið?
í dag vilum við að leðurblakan licfir
einskonar G. skilningarvit berg-
málsmælinn, sem segir henni til um
umhverfið. Á nefi leðurblökunnar
er einskonar tota sem sendir út
hljóðmerki, sem eru langt fyrir ofan
takmörk mannlegs eyra, og af berg-
máli þéssara hljóða getur leðurblak-
an vitað hvernig nágrenninu er liag-
að.
Maðurinn hefir jafnan reynt að
líkja eftir náttúrunni, og hefir þá
stundum komist fram úr henni. Þó
gerist þessi eftiröpun oft ósjálfrátt.
JOE LOUIS BAItÐI BILLY CONN
NIÐUIt.
Þann 19. f. m. var kappleikur um
heimsmeistaratignina í hnefaleik
háður milli Joe Louis, liins gamla
heimsmeistara og Billy Conn, sem
hafði skorað hann á hólm og jjótti
líklegur til að vinna. En það fór á
aðra leið, því að í 8. lotu barði
Þannig' var jjað með bergmálsmæl-
inn eða „ekkóliljóðið" í þjónustu
skipanna. Það er erfitl að segja
hvenær meiinirnir fóru fyrst að
hugsa um þetta. Kanske var jiað
einhverntíma liegar hallareigandinn
var að fálma fyrir sér i myrkrinu
i vínkjallaranum sinum, og gat átt-
að sig á bergmáiinu frá veggjunum.
Eða liegar jungfrúin stóð á vatns-
bakkanum og kallaði nafn elskhuga
síns og fékk tii svars bergmálið
handan yfir vatnið.
Þó beið fram til 1887 að jiað
sannaðisf að útvarpsaldan hefði
berginál. Þetta ár tókst þýska eðlis-
fræðingpum Hertz að ná bergmáli
útvarpsöldu, sem skall á zinkjjynnu.
Þetta var eftirtektarverð vísindatil-
raun en alls ekki meira. Það var
ekki fyrr en 1912, er Titanic, stærsta
skip héimsins rakst á hafísjaka og
Louis andstæðing sinn riiður og
honum tókst ekki að komast á fæt-
urna aftur á tilsettum tíma. Hér á
inyndinni sést læknir vera að at-
huga kappana áður en viðureignin
fór fram, og sést Louis, sem er
svertingi, á miðri myndinni, en til
vinstri er Billy Conn.
sökk í fyrstu ferð sinni með á
annað jjúsund farþega, að hugvits-
menn fóru að reyna að notfæra sér
bergmálið til leiðbeiningar í þoku
eða myrkri. Og þegar risaskipið
Normandie fór í fyrsta sinn yfir
Atlandshafið, 1930, þurfti ekki aö
óttast örlög Titanics. Þvi að frá
efra þilfari skipsins sendir ljóskast-
ari geisla fram með vissu millibili,
samskonar og leðurblakan, nema
með þeim mismun að skipið send-
ir rafmagnsöldur en ekki hljóð.
Og í útvarpsklefa skipsins er hlust-
að eftir bergmáli. Er nokkur ísjaki
nálægt, sem endurkastar raföld-
tinni?
Með byrjun síðari heimsstyrjald-
arinnar var hugmyndin tekin fyrir
með nýjum áhuga, þar sem radar-
lækið var, en með því tæki er liægt
að finna fast efni í dinnnu og mæla
fjarlægðina að þvi, með raföldum.
Þetta tæki varð samsvarandi nýju
auga hjá hermönnunum. Það sendi
út geisla, sem gátu lýst hlutinn,
svo að hann sást gegnum þoku og
myrkur eins og á heiðskýrum degi
væri. Þegar þessi augu voru við
liendina var óvinunum engin stoð
að myrkrinu og jiokunni.
Það var með radar og 300 orustu-
flugvélum, sem .Bretar unnu orustuna
um Bretland gegn jjúsundum af
nazi-flugvélum. Það var radar, sem
setti gat á jjakið á Evrópu Hitlers
og skapaði skilyrðin fyrir jjví að
bægt væri að varpa sprengjum á
borgirnar allan sólarhringinn, og ljað
var radar, sem lyfti augnalokunum
á Japönum. Það var radar að þakka
að amerískt herskip gat sökkt lier-
skipinu Jean Bart við Oran með
einu skoti í 40 km. fjarlægð, þýskt
radar-miðað skot sökkti herskipinu
Hood, og breskt radarskot herskip-
inu Bismarck. Og ljað var radar,
sem beindi skothrið Þjóðverja gegn
sprengjuflugvélum bandamanna.
Japanir höfðu ríkustu lönd jarð-
arinnar á valdi sínu, þar sem ójjrjót-
anlegar gnægðir af gúmmii og olíu
voru fyrir hendi, japanski herinn
og flotinn áttu heimsins kaldrifjuð-
ustu menn, og hervarnir Japana á
heimaeyjum þeirra voru þær öfl-
ugustu, sem bandamenn höfðu nokk-
urntima rekist á. En hvað stoðaði
ÞETTA ER GANDHI.
Þeir sem þekkja myndir af hin-
um beinabera fyrrverandi sjálfstæð-
isforingja Hindúa, Mahatma Gandhi,
sem er allra manna skjátulegastur,
munu eiga bágt með að trúa, að
jjessi pattaraleg'i unglingur sé son-
ur hans. En jjó er það svo og heitir
maðurinn Devadas Gandhi og er
kaupsýslumaður og stjórnar stóru
blaðaútgáfufyrirtæki i Indlandi.
Devadas hefir nýlega verið á ferð
um Evrópu og meðal annars komið
til Norðurlanda, til liess að feSta
kaup á pappír, sem Indverja vantar
mjög tilfinnanlega.
það? Því að það var eitt sem syni
sólarinar vantaði: radar. 1 staðinn
hlotnaðist Bandaríkjamönnum að
endurbæta jjetta nýja mannsauga og
framleiðá ]jað.
Auga radar-tækisins, sem blasir
við flugmanninum frá mælitöflu vél-
arinnar, endurspeglar landslagið
undir honum, jafnvel þó að ekkert
af þvi sjáist með berum augum,
ýmist vegna dimmu eða þokuT Ef
stöðuvatn eða sjór er nokkursstað-
ar á þeim fleti, sem radar-augað
nær yfir, og er '320 kílómetra í þver-
mál, þá kemur þetta fram eins
og svartur blettur á auganu. Og sé
borg eða bær á fletinum þá kem-
ur ljós blettur þar. Skóga er liægt
að greina frá fjöllum og brýr, vegi
og járnbrautir er hægt að greina í
radar-auganu.
Svo þétt þoka er ekki til að
geislar radar-augans geti ekki kom-
ist gegnum hana og að fasta hlutn-
um, serií á að endurspeglast. Og
það myrkur er ekki til, seni getur
hindrað rafmagnsöldurnar í að skila
aftur mynd af staðnum, sem þær
hitta, til flugvélarinnar.
Með radar hefir maðurinn smíð-
að sér sjötta skilningarvitið, og flug-
vél, sem hefir radartæki, getur svif-
ið um loftið í niðamyrkri á alveg
jafn óskiljanlegan liátt og leður-
blakan hefir gert frá upphafi vega
sinna.
Raföldumerkin, sem eru miljón-
asti hluti úr sekúndu á lengd og
eru með 1/1000 sek. millibili, minna
ofurlítið á hljóðmerkin, sem leður-
blakan sendir frá sér. Og stóra aug-
að, sem endurspeglar allt, sem er
innan sjónarsviðs radar-tækisins er
sambærilegt við frumurnar í heila
dýranna, þar sem öll bergmál safn-
ast og taka á sig myndir.