Fálkinn


Fálkinn - 07.03.1952, Blaðsíða 11

Fálkinn - 07.03.1952, Blaðsíða 11
FÁLKINN 11 LITLA SAGAN MAXIM GORKI: MAMAS|A "pG gekk út í bæinn cr kvölda tók. Skýin roðnuðu yfir húsaþökun- um. Rósrautt mistur í lygnu lofti. Laugardagur og klukkurnar hringdú til tiða. Síðskeggjaður gamall mað- ur er að enda við að reka gyltu með sjö grisi af lóð lágrar og lítillar kirkju. Við kirkjudyrnar stendur svartklædd kona, hreyfingarlaus, cins og hún væri jarðföst. Hún er i óða önn að telja nokkra koparskild- inga, telur þá upp aftur og aftur, leggur þá livern ofan á annan i lófa sinn. Stundum lítur hún upp i skýj- aðan himininn eða í bláan kirkju- turninn. Svo kreistir hún saman dökkar, þykkar varirnar og fer að telja á ný. Eg fór inn í krá og bað um flösku af öli. Leit út um gluggann og hugs- aði: Hverju á maður að formæla og hvað að blessa hér á jörðu? Eg var kornungur og umhugað um að finna fastan depil i tilver- unni. Mér fannst lífið tilgangslaust og egnandi. Annarleg, gömul kona kemur gang andi manntóma, eyðilega götuna. Það er eitthvað fuglslegt við göngulagið, kroppurinn snýr á sig og vindur sig. Þcgar liún mætir einhverjum hrekk- ur hún skelkuð til hliðar. Fólkið gengur í boga fram liá henni, gefur henni hornauga og hnyklar brún- irnar. Það er eitthvað í göngulagi liennar sem minnir á rykkjaflug svölunnar. Og sterku litirnir á görm- unum hennar yfirtaka göngulagið. Hún er með pappirsskraut í gráu hárinu. Höfuðið siiðandi á mjóum hálsinirm, stuttir kjálkarnir sijapl- andi eins og liún væri að tyggja loft, mógulur hálsinn alþakinn gráu hárstrýi. Undir víðu pilsi, með alla vega litum bótum, grillir i óhreina, bera fætur, dýrahreifa, sem gripa i Ijóskerastaura og kantsteina gang- stéttarinnar. Það var fátt manneskjulegt við þessa annarlegu veru. Hún minnti hels á skrýmsli, vanskapað fornaldardýr. Augun voru falin i djúpum tóttum undir þéttum, samvöxnum augna- brúnum. Eg spyr þjóninn. — Hver er þcttta? — Það er Mamasja Kem- ski, svarar hann með sama státi eins og maður hittir fyrir í smábæj- unum, þegar maður spyr um likneski af einhverjum merkissyni ættjarðar- innar. Þjónninn er roskinn maður i góðuin lioldum, með slétt andlit eins og leikari. Hann er með gervi- tennur og brosir alúðlega. Og þó að ég biðji hann ekki um það þá fer hann að segja frá Mamasja: — Einhver Kemski, hann var fursti ef ég man rétt, kom hingað til að vera viðstaddur útför stjúpföður síns. Hann var kornungur þá og og mun hafa verið lengi erlendis. Skömmu siðar varð hann ástfanginn af leikkonu, og ásamt henni tókst honum að eyða arfi sínum fljótt. Ilann sá enga ástæðu til að lifa eignalaus og skaut sig þess vegna í munninn. En hann lifði það af. Kúlan reif úr honum tunguna svo að hann varð mállaus. Meðan hann lá fárveikur á bernskuheimili sínu kom ættingi stjúpföður hans til hans i heimsókn, ung stúlka, sem gekk á listaháskólann. Hún fór að hjúkra honum og hann komst von bráðar á fætur. Þau bjuggu saman í ellefu ár og hún fæddi honum fimm hörn. Meðan Kemski lifði ól hún önn fyr- ir fjölskyldunni með tímakennslu í tónlist og teikningu. Stundum varð hún að selja húsgögn og annað inn- anstokks. Þegar Kemski dó var allt vcrðmæti horfið úr þrettán herbergj- um af fimmtán alls i húsinu. Þjónninn brosti gleit og héltt á- fram: — Hún seldi allt fémætt og nú liggja liún og kraklcarnir á gólf- inu. Stundum ná þau sér í hey eða hálm. Þau lifa eins og villimenn. Þjónninn leit á mig og hélt svo áfram smeðjubrosandi: — Þau eiga ekki svo mikið sem spegil eftir, allt er selt. Og svo fór hjartagott fólk að taka eftir þessu: Hvers vegna hafði hún tekist jafn vonlaust hlut- verk á hendur? — Eg verð að halda ættarnafninu i heiðri, segir liún, — ekki má ættin verða aldauða. Kemski-arnir hafa oftsinnis bjargað Rússlandi! En auðvitað er það ekki nema bull. Frá liverju er hægt að bjarga Rússlandi! Enginn getur rænt Rússlandi. Rússland er ekki eins og hestur, sem zigáuni getur stolið. í tuttugu og átta ár trítlaði hún um göturnar, sinaber og skitug, eins og útslitinn úlfur með japlandi kjaft. Og alltaf var hún eitthvað að tauta. Alveg eins og hún væri að þylja bæn, vafalaust bölbæn, sagði fólk. Þess varð skammt að bíða að skárra fólk vildi ekkert hafa saman við hana að sælda, jafn vesældarleg, ræfilsleg og Ijót og hún var orðin Hún varð að hætta timakennslunni þvi að liún fékk enga nemendur. Til þess að seðja hungur barnanna stal lnin grænmeti úr kálgörðunum, náði í dúfur og vílaði meira að segja ekki fyrir sér að stela hænum, ef hún sá sér færi. Á sumrum safnaði hún súr- um og ætirótum, sveppum og berj- um. Á vetrum, helst í byljunum, stal hún sprekum í skóginum, braut staura úr girðingum, svo að hún gæti að minnsta kosti gert upp eld í einu herbergi i húsinu, sem nú var komið að falli. Allur bærinn undraðist ódrepandi dugnaðinn í henni. Enginn kærði hana fyrir þjófnað, en stundum ráku menn rétt- ar síns sjálfir. Fólki fannst skritið að hún skyldi aldrei biðja ölmusu og virti hana ineira að segja fyrir það, en engum datt í liug að hjálpa henni. — En — hvers vegna ekki? spurði ég. — —Tja, hvað á maður að segja? Hún er ókind og stolt, sjáið þér, og alla langar til að sjá hvernig muni fara með stoltið, býst ég við. Fyrir þrem—fjórum árum voru sumir ann- ars farnir að vikja henni aurum við og við. En nú er hún jafn vit- laus og nokkur getur orðið. — Það er blátt blóð í drengjunum mínuin! æpir liún. Boris skal verða zar í Póllandi, Tíma sltal erfa búlgörsku kórónuna og Sasja verður zar i Grikklandi. Já, svona er hún orðin! Boris er krypplingur, hann datt út um glugga þegar hann var litill. Tima er fábjáni og Sasja er dauf- dumba og eitthvað er að þeim yngsta líka. Allir eru þeir þjófar. Boris er verstur, hann kann ekki að skammast sín. Það er bara hann Kronid, sá elsti, sem hefir orðið að manni. Hann vinnur í sláturhúsinu. Hann er hægur og kurteis og skamm ast sín fyrir móður sína og bræður. En móðirin flækist um göturnar og leitar að einhverju ætilegu lianda yrðlingum sinum. Þjónninn er vingjarnlegur og mál- skrafsmikill og dáist að hve sér hafi vegnað vel í lífinu. •— Eg tók ekki eftir hvenær liann hætti að segja frá Mamasja og liefi ekki hug- mynd um hvers vegna hann fór að tala um sjálfan sig. •— Nei, lítið þér á, þarna kemur zarinn af Póllandi! hrópar hann allt i einu. Andlitið og búkurinn að ofan var hulið í stór- um hálmbagga. Það eina sem sást voru tvær lappir, bognar eins og á kónguló. Vinstri buxnaskálmin var rifin í hengla, svo að sá i nakið óeðlilega snúið hné. Nótt. MiIIi trjánna grilli ég i tungl- ið og nokkrar fjarlægar stjörnur. Það hvín i símaþráðunum. Eg stend fyrir framan tvilyftan húskumbalda. Ljós i glugga á efri hæðinni. Glugga- karmar og vindskeiðar á bak og lnirt. Sums staðar vantar múrsteina í vegginn. Gluggarnir eru eins og ó- samstæðar holur og mér finnst glóru laust myrkur leggja úr þeim með köldum súg. Eg heyri hljóð úr ein- um glugganum. Er það hundur sem spangólar? Nei, það er víst einhver að gráta. Svo heyri ég tvær raddir sem pexa: — Spaðagosi! -— Þú lýgur þvi, það er kóngur- inn! — Þú skuldar mér tvo kópeka! — Þú hefir rangt við, hundur- inn þinn. Einhver skrýmsliskind, óákvarð- anleg i laginu kemur fyrir hornið. Hún gengur á fjórum. Eg athuga betur og sé að þetta er Mamasja. Hún er í keng og er að leita að ein- hverju. Áður en varir er hún fyrir framan mig. Hún réttir úr sér og fer að kasta á mig aur og grjóti: — DjöfuIIinn þinn! hrópar hún. Þetta er óeðlilegt öskur, ólíkt því að það kæmi frá manneskju. Mann- eskja má ekki — hefir heldur ekki leyfi til að öskra svona. Eg heyri fótatak nakinna ilja og fer mina leið. Það birtir af degi. Eg sit á bekk við aðalstrætið. Langar til að spyrja. Hvers vegna þarf Alamösju að líða svona? Ilvers vegna þurfa manneskj- ur að líða tilgangslausar þjáningar? TALAR VIÐ ^KEPNURNAR. Kunnur austurrískur dýrafræðing- ur, Konrad Lorenz prófessor, held- ur því fram að liann geti talað við endur, gæsir, grísi, kýr, ketti og hunda. Fólk, sem hefir komið á til- raunastöð hans i Alternberg við Wien hefir séð hann skriðindi, snögg klæddan og á nærbuxunum, úti í varjanum og gagga, en stór and- ungahópur elti Iiann. Þetta sannar nú lítið, cn hins vegar má geta þess, að austurriska vísindafélagið virt- ist taka manninn alvarlega, því að það hefir tekið að sér að kosta til- raunastöð hans. Prófessorinn heldur þvi fram að tilraunadýrin skuli hafa fullt frelsi, eins og jiau eigi að venjast úti í náttúrunni. Þegar son- ur prófessorsins var litill varð móð- ir hans að hafa liann i búri þcgar hann var úti, til þess að hrafnar, apar og önnur dýr kæmust ekki i hann og rifi liann i sig. TfSKUMYNDIR Jacques Fath er alhliða tískufrömiiður, ekki einungis d lcjóla heldur einnig á hatti. Þessi lmttur er úr svörtu filti, með ngtísku skygni sem liggur fram yfir augun. Fath prýðir hann með Ijós- gráu bandi að aftan og grófu slöri. Takið eftir bakinu. Hinn fallegi tunnulagaði fralcki Jeanne iMnvins er úr langhærðu geraniumrauðu ullarefni. Herð- arnar eru ávalar og bakið rykkt í líkingu við raglanermar. Hatt- urinn og handskjólið eru úr tófu skinni. ÆVINTÝRIN GERAST ENN. Það bar við fyrir ekki löngu að fátækur skotskur ferjumaður eign- aðist dollaraprinsessu og lilutdeild í mörgum milljónum dollara. Æv- intýrið byrjaði fyrir heilu mmanns- aklri, Jiegar faðir stúlkunnar flutti frá Skotlandi til Kanada. Þegar hann dó fyrir átta árum var hann rikasti bóndi i landinu. Fyrir Jiremur ár- um fór ekkja hans og Morag Mc- Dougall dóttir Jieirra hjóna, í kynn- isför til Skotlands til þess að sjá fæðingarstað hins látna, á eyjunni Lismore við vesturströnd Skotlands. Það var ferjumaðurinn sem flutti liær þangað, og þau urðu ástfangin liegar í stað, liahn og dóttirin. Mor- ag fluttist síðan til Lismore og af- réð að lifa þar ókomna ævi. Og nú liefir luin gifst ferjumanninum sin- um, og allir íbúarnir á Lismore, 350 manns, voru lioðnir í brúð- kaupið.

x

Fálkinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fálkinn
https://timarit.is/publication/351

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.