Fálkinn - 19.09.1952, Page 4

4
FÁLKINN
*
á vegamótum
José er ríkur bóndi.
Hann klæðist indíána
búningi, en börn hans
nota eingöngu amer-
ískan klæðaburð. —
Indíánar
Indíánar í Bandaríkjunum eru
háðir sérstökum lögum og undir
umsjá. Flestir búa á sérsvæðum
er þeir ráða yfir, aðrir renna
inn í þjóðarheildina. — Hvora
leiðina á að fara: Að láta þá
hverfa í þjóðahafið eða varð-
veita kynþáttinn, siði hans og
menningu?
UNDANFARIÐ hefir mikið ver-
ið rætt og ritað um framtíð
indíánanna í suðvesturríkjum
Bandaríkjanna og mismunandi
skoðanir komið í ljós. Meðal
annars er um það rætt hvort
indíánarnir séu að breytast. Þeir
lifa í nábýli og sambýli við ólíka
þjóðflokka og vitanlega verður
Meðal skemmtana á markaðsdögum
indíána er „arnardansinn“, sem þessi
maður er að dansa. Hann hefir málað
á sér skrokkinn og hefir vængi úr
arnarfjöðrum.
ávallt nokkur blóðblöndun í slíku
nágrenni og ein þjóð hefir áhrif
á siði og háttu annarrar. Til dæm-
is má nefna, að klæðaburður
indíána er nú orðinn annar en
hann var, hjá hinum yngri. Full-
orðnir indíánar ganga ennþá
klæddir eins og þeim var lýst í
unglingabókunum sem enn eru
lesnar.
Og helgisiðir indíána eru ó-
breyttir frá því sem var fyrir
hundruðum ára. Að vísu stendur
kaþólskt bænahús við torg nærri
því hverrar einustu indíána-
byggðar, og ýmsir indíánar fara
í kirkju hjá kristnum mönnum.
En á hátíðisdögum þeirra eru
reist ölturu til að tigna hina
gömlu guði og fólkið dansar þeim
til vegsemdar. Oft sjást kaþólsk-
ir prestar horfa á þessar „frið-
þægingarguðþjónustur“ indián-
anna með mestu athygli. Því að
þeim hefir reynst svo, að þó að
indíánar séu fúsir til að hlýða ka-
þólskum messum og taki því vel
að trúa á guð hinna hvítu manna
þá dettur þeim ekki í hug að af-
neita sínum eigin gömlu og reyndu
goðum fyrir því.
Margir indíánar hafa yfirgefið
sérlendur indíána og fengið sér
atvinnu á búgörðum eða í verk-
smiðjum hvítra manna. En þeir
gera sér alltaf ferð heim til átt-
haganna þegar trúarhátíðirnar
eru haldnar, jafnvel þótt þeir eigi
langt. Bandarikjamönnum þykir
gott að fá vinnuafl indíánanna,
en hafa þó augun opin fyrir því
að menningu þeirra er hnekkir
að því. Indíánar eru t. d. smiðir
svo góðir, að mikill söknuður
væri að því að listiðnaður þeirra
hyrfi úr sögunni.
Indíánar reyndu lengi frameft-
ir að verja land sitt fyrir ágangi
hinna hvítu innflytjenda. En þeir
máttu ekki við margnum og
höfðu ekki eins skæð vopn, og
biðu því ósigur eða urðu að
semja við hvítu mennina. Til
þess að geta lifað líku lífi og áð-
ur urðu þeir að flytja í sérlendurn-
ar, sem þeim var úthlutað, en þar
voru afkomuskiiyrðin ekki líkt
því eins góð og þeir höfðu vanist
áður. Að vísu fengu þeir nokk-
urn styrk frá ríkinu en samt urðu
þeir fámyndugir. En þeir gegna
herþjónustu og hafa fórnað blóði
sínu til að verja þegnréttindi sem
þeir sjálfir hafa ekki fengið.
Reyndar er alveg óvíst hvort þeir
mundu neyta kosningarréttar þó
að þeir fengju hann. Þeim finnst
ekki nægilegt jafnrétti að fá kosn-
ingarrétt — þeir vilja teljast
jafningar hvítra manna í eirlu og
öllu.
Flestir indíánar búa við léleg-
an fjárhag. Þeir sem vinna í
verksmiðjunum fá að vísu gott
kaup. En þeim helst illa á pen-
ingum og kunna ekki með þá að
fara, því að þeir eru ekki vanir
peningaviðskiptum. Frá alda öðli
hafa þeir haft vöruskiptaverslun.
Og peningarnir sem þeir fá í
kaup hverfa fljótt aftur til hvítu
mannanna — kaupmannanna í
sérlendunum, sem þykir gott að
versla við þá vegna þess að þeir
eru óglöggir á vörugæði og ósýnt
um að meta varning til peninga.
Með indíánum í Bandaríkjun-
um virðist um þessar mundir
vakningaralda ganga yfir. Þeir
eru orðnir ræktarsamari við
fornar venjur og þjóðerni sitt en
þeir hafa verið um hríð, og þykj-
ast sjá að menning þeirra sjálfra
sé ef til vill alveg eins haldgóð
og menning hvítra manna.
Hvað olli því að þessi kyn-
flokkur varð hornreka í sínu
éigin landi og hefir alltaf verið
á hnignunarleið öldum saman?
Vitanlega er ástæðan aðallega
sá sama og annars staðar þar sem
hvítir menn hafa seilst til landa,
en okkur hættir við að gleyma
því eða vilja ekki muna það vegna
þess að við erum hvítir sjálfir.
En til þess að kynna sér þetta
nánar er gott að lesa bók, sem
kom út í New York 1947 og heit-
ir „The Indmns of the Americas“.
Höfundurinn, John Collier, hefir
helgað indiánum mest af sínu
lífsstarfi. Hann bjó með fjöl-
skyldu sinni innan um indiána í
ellefu ár og tók ástfóstri við þá
og virðir þá fyrir ást þeirra á
frelsinu. Þegar Franklin D. Roose-
velt tók við forsetaembættinu í
Bandaríkjunum skipaði hann
Collier indíánafulltrúa — Indian
Commissioner — stjórnarinnar,
og í því embætti vann hann indíán-
um ýmis konar gagn, t. d. nutu
þeir góðs af „New Deal“.
Sagnaritararnir lýsa með hrifn-
ingu afleiðingum þess að Vestur-
heimur fannst og benda með
réttu á hvílík búbót þetta hafi
orðið Evrópuþjóðunum. En mál-
ið horfir öðruvísi við frá sjónar-
miði þeirra sem áttu heima í
Ameríku þegar hvítir menn
komu þangað vestur. Collier
kemst svo að orði að hvítu land-
vinningaþjóðirnar hafi dæmt
indíána Suður- og Mið-Ameríku
til dauða. Þar voru stórþjóðir
sem framan úr forneskju höfðu
byggt landið og áttu það, ríkar
þjóðir sem höfðu safnað fjár-
sjóðum og áttu kynstur af gulli
og silfri, en einmitt það ágirntust
spönsku og portúgölsku ræn-
ingjarnir mest. Þeir tóku land
þeirra og gerðu þá að þrælum
sínum, drápu þá unnvörpum og
gerðu sem þeir gátu til að afmá
menningu þeirra. Ýms hámenn-
ingarþjóðfélög indíána hurfu al-
veg, önnur lifðu af hörmungarn-
Hver skyldi halda að piltarnir, sem sitja á bílnum væru ekta Sioux-indíánar.
\