Stúdentablaðið - 01.12.1996, Blaðsíða 13

DESEMBER 1996
13
STÚDENTABUÐIÐ

Hefur efnahagur áhrifjá vináttu? Af hverju mynda íslenskar konur í saumaklúbb
um sterkari vináttubönd en
heimsótti Sigríði Dúnu Kristf
skoðunar að vináttan
hún meðal annars háð
fis
þv
Grænhöfðaeyjum? Pórólfur Jónssoi
ósent í mannfræði, sem er þeirrai
ilegt eða andlegt fvrirbæi
m stödd fjí
vinur minn?
„Vinátta er verslun með kær-
leika,“ segir í sögu Laxness „Heim-
an ég fór“. Laxness er ekki einn um
að hafa velt því fyrir sér hvað kemur
vináttu af stað og líklegast hafa flest-
ir leitt að því hugann. Það gerði að
minnsta kosti gríski heimspekingur-
inn og vísdómsgnægtabrunnurinn
Aristóteles, sem taldi frelsið hafa þar
mikil áhrif og sagði vináttuna
sprottna af tilfinningum en ekki af
hagkvæmnissjónarmiðum.
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir
hefur kannað hvað hefur áhrif á vin-
áttuna og kannski fremur hvað getur
komið í veg fyrir að vinátta þrífist.
Hún álítur kenningu Aristótelesar
takmarkaða og telur að greina megi
tengsl á mili vináttu og þess hversu
vel menn eru staddir fjárhagslega.
Hún hefur farið víða um lendur aka-
demíunnar eftir að áhugi hennar á
þessu álitaefni vaknaði, leitað fanga
í heimspeki, sálarfræði og mann-
fræði, en kenningar hennar byggjast
ekki síst á rannsóknum sem hún
gerði á lífi kvenna á Grænhöfðaeyj-
um árið 1984.
„Það er greinilegutr skortur á vin-
áttu á milli kvenna á Grænhöfðaeyj-
um og ég fór að velta því fyrir mér
hvemig á því stæði. Sérstaklega varð
mér tíðhugsað um þetta vegna þess
að ég þekki vel af eigin raun vináttu
íslenskra kvenna, sem er oft mjög
mikil og náin. Ég staðnæmdist fljótt
við efnahaginn, sem er ákaflega
ólíkur. íslenskar konur búa við til-
tölulega mikla velmegun á meðan
konumar á Grænhöfðaeyjum beijast
fyrir lífi sínu og bama sinna. Þær em
W,
iflfié
Konurnar eru flestar einstæðar og með fjölda barna á framfæri.
í beinni samkeppni hver við aðra um
að hafa í sig og á, sem íslenskar kon-
ur em ekki,“ segir Sigríður Dúna.
Fisksölukonur á Grænhöfða-
eyjum
Rannsóknir hennar beindust eink-
um að fátækum fisksölukonum á
Grænhöfðaeyjum, sem ganga með
fisk hús úr húsi eða selja hann á
markaði. Flestar em þær einstæðar
og að meðaltali með fjögur böm á
framfæri. „Afkoma þessara kvenna

Á Grænhöfðaeyjum er
ekki fátítt að menn
gangi fram á slagsmál
milli kvenna vegna
kynferðislegrar af-
brýðisemi. Slík slags-
mál eru kölluð götu-
stríð, „guerra na rua“.
’íA- ÍjÍ
og bama þeirra réðst af hæfni þeirra
og dugnaði í að selja fisk og þar beit-
tu þær kjafti og klóm,“ segir Sigríð-
ur. Samkeppni um karlmenn varð
konunum á Grænhöfðaeyjum ekki
síður ástæða sundurlyndis en sam-
keppnin um fisksöluna. Sigríður
varð vitni að því þegar kona grýtti
aðra vegna afbrýðisemi og aðrir sem
dvalið hafa þar segja ekki fátítt að
menn gangi fram á slagsmál milli
kvenna vegna kynferðislegrar af-
brýðisemi. Slík slagsmál em kölluð
Samkeppnin milli fisksölukvenna er hörð og þar beita þær kjafti og klóm.
götustríð, „guerra na raa“.
Samkeppni um karla og fisk
Sigríður segir rannsóknir sínar á
lífinu á Grænhöfðaeyjum renna
stoðum undir að þegar komi að vin-
áttuböndum skipti miklu hvort fólk
hefur nóg að bíta og brenna og hvort
það er í beinni samkeppni um tak-
mörkuð gæði. Samkeppnin um karl-
ana, fiskinn og peningana geri kon-
unum á Grænhöfðaeyjum erfitt að
stofna til vináttu. Til að bera saman
vinatengsl íslenskra kvenna og
kvennanna á Grænhöfðaeyjum hefur
Sigríður tekið til skoðunar hina gam-
algrónu íslensku saumaklúbba. Hún
segir að sá samanburður styðji til-
gátu sína. „Öfund, afbrýðisemi og
samkeppni um athygli em vel þekkt
fyrirbæri í íslenskum saumaklúbbum
en þrátt fyrir það er samlyndi og
samstaða aðaleinkenni þeirra.“ Sig-
ríður segir að íslenskir saumaklúbb-
ar sýni að íslenskar konur búi við
það mikið efnahagslegt öryggi að
misjöfn efnahagsleg og félagsleg
staða ijúfi venjulega ekki vináttu-
böndin.
Vináttan ekki bara siðferði-
legt fyrirbæri
Sigríður segir ennfremur að ís-
lenskar konur virðist ekki vera í
samkeppni á vinnumarkaðinum. Þær
geti verið í samkeppni á einstökum
vinnustöðum en á vinnumarkaði
skynji þær sig frekar sem samheija í
baráttunni við karlana og kynbundið
launamisrétti. Hún segir að þetta sé
hinn íslenski vemleiki; efnahagslegt
öryggi íslenskra kvenna geri þeim
kleift að mynda vináttutengsl þvert á
félagslegar markalínur. Eftir standi
því að greinanleg tengsl séu á milli
vináttu kvenna og efnahags annars
vegar og vináttu kvenna og sam-
keppni hins vegar. „Okkur er svo
tamt að líta á vináttu sem eitthvað
siðferðilegt, óháð, eitthvað sem við
getum búið til bara ef við viljum ef
við bara hittum einhvem sem okkur
líkar við. Þess vegna fór ég að velta
því fyrir mér hvort það gæti verið
einhver stýring á þessu önnur, sem er
okkur sjálfum óháð og er í samfélagi
okkar og menningu. Ég hitti á þessa
þætti sem em efnahagurinn og sam-
keppnin en ég efast ekki um að þeir
eru fleiri.“