Tímarit iðnaðarmanna - 01.06.1959, Page 5
TÍMARIT IDNAÐARMANNA
5
staklega hagstæð geta slík mót verið, ef sá, sem
teiknar hugsar um hað i byrjun, að slík mót skuli
notuð.
c) Sérmót eru til í mörgum gerðum og oft háð einka-
leyfum. Einkenni slíkra móta er i flestum tilfell-
um mikill stofnkostnaður, oft svo mikill, að hann
er einstaklingum ofvaxinn. Slik mót eru Jjví oft
ci"n framleiðandans, stórra byggingafyrirtækja
eða fyrirtækja, sem gera að atvinnu að leigja út
sUk mót til annarra. Ekki verður gerð tilraun til
að lýsa mörgum Jæssara móta, en aðeins nokkur
ncfnd lauslega.
f KRIÐMÓT
eru einna þekktust hér á landi, ]ió þau hafi ekki
verið lengi i notkun. Annarsstaðar hafa þessi mót
verið notuð lengi og var þeim liá lyft með því, að
menn stóðu við sérstaka klifurstengur og drógu þann-
ig mótin upp. Með tilkomu olíudælu til J>ess að lyfta
mótunum hefir notkun Jjeirra aukist og batnað.
Slík mót eru notuð í stórum stíl við háa geyma
og annað slikt, en þar sem mörg milliloft og inn-
réttingar eru, má segja, að þau séu umdeild.
STÁLMÓT
eru einnig mikið notuð ýmist eingöngu úr stáli eða
])á stálgrindur, sem mótaflekar eru lagðir á.
Flest þessara móta miðast við fljóta uppsetningu,
auðveld til niðurrifs og forðast virbindingu í gegn-
um steypuna.
ÍSLENZK MÓT,
sem Agnar Breiðfjörð hefir sótt um einkaleyfi á,
eru að ýmsu leyti athyglisverð.
Agnar Breiðfjörð gerir ráð fyrir unpistöðum úr
járni með sérstökum hornstykkjum og öðrum nauð-
synlegum búnaði.
Að mínu áliti er þó fyrirkomulag hans á tengi-
stykkjum i stað vírbindinga aðalatriðið, þar sem þessi
tengistykki eru þannig útbúin að nota má venjulegan
mótavið án neglingar. Kem ég að þessu síðar.
MÓTABINDINGAR.
Allir trésmiðir þekkja vírbindingu eins og hún er
venjulega framkvæmd lijá okkur, J). e. að binda saman
uppistöðurnar með mótavír, setja klossa á milli og
snúa upp á virana og strekkja þá Jjannig.
Þessi virbinding liefir J)ann kost, að hún er hand-
'hæg og krefst engra sérstakra áhalda, en ókostirnir
eru líka margir. Virhindingin er seinleg og tréklossar
þurfa að hreinsast burt jafnóðum og steypt er.
Lekahætta er nokkur með vírunum sérstaklega, ef
ekki er múrhúðað. Ryðtaumar koma fram, ef vírarnir
ná út í yfirborð steypu, eftir að þeir eru höggnir af.
Síðustu árin hafa verið hér i notkun, sérstaklega
i sambandi við flekamót, sérstakir teinar (snaptie),
sem eru þannig gerðir, að á þeim eru skífur, sem
ákveða veggjsykktina. Ennfremur eru þeir slegnir flat-
ir nokkuð inni i steypunni og er ætlast til, að l)eir
séu brotnir þar, eftir að mótin eru tekin niður. Teinar
þessir hafa líkað vel, en eru nokkuð dýrir.
„Formclamps" hafa verið notuð nokkuð og eru oft
mjög handhæg. Er J)á notað venjulegt steypustyrkt-
arjárn, en á enda l)ess utan við okana er settur hólk-
ur með stoppskrúfu. Ef um veggi er að ræða, má
nota steypuklossa með gati til þess að ákveða vegg-
þykktina. Eru þá járnteinarnir dregnir út um leið
og mótin eru rifin og fyllt i götin.
Þar sem binda þarf saman mót t. d. í þrýstivatns-
pipum cru notaðir holtar, sem settir cru saman nokkuð
inn í steypunni með múffum og endarnir síðan skrúf-
aðir af og fyllt í holurnar.
í einkaleyfisumsókn Agnars Breiðfjörðs eru tengi-
stvkkin úr flatjárni, sem eru þannig útbúin, að á þeim
eru hök (stönsuð), sem afmarka veggþykktina, halda
steypuhorðunum föstum og binda saman járnuppi-
stöðurnar. Þegar rifið er utan af, er snúið upp á enda
þessara flötu tengijárna, og eru þá borð og uppistöður
lausar. Þá er ætlast til, að tengijárnin verði brotin’
inni í steypunni með einföldu átaki.
Hvort þessi aðferð á framtíð fyrir sér er undir þvi
komið að takast megi að framleiða tengistykkin þann-
ig, að þau verki eins og ætlast er til og svo ef til vill
aðalatriðið, að framleiðslan geti orðið nógu ódýr.
Hingað til hef ég að mestu rætt um tvöföld mót.
Undirsláttur er ekki síður þess verður, að honum
sé veitt athygli. Aðalókostur venjulegu aðferðarinnar
er mikil negling og kostnaður við að rífa.
Víða eru notaðar uppistöður af færanlegri lengd
með skrúfu á enda til fínstillingar, og er það mikil
framför.
Ymsar gerðir eru til af mótum fyrir loft, og þær
beztu eru úr stáli, sem bera milli veggja eða milli
fárra stoða, sem hægt er að leggja borð eða fleka á
án neglingar.
VINNUFRAMKVÆMD.
Nákvæmni í mótauppslætti er miklu meira áríðandi
en menn gera sér almennt ljóst. Því miður er það al-
gengt, að veggir eru ekki lóðréttir og loft halla.
Að þessu er svo mikil brögð, að raunveruleg hæð
frá gólfi til gólfs og þykkt veggja er ekki vitað, fyrr
en múrverki er lokið.
Þetta hefir það í för með sér, að ýmsa hluti innan-
húss er ekki hægt að smíða að fullu, fyrr en húsið er
fullgert, hvað múrverki viðkemur. Auk þess hefir ó-
nákvæmni beinan kostnað i för með sér fyrir hús-
eigendur.
Við skulum gera ráð fyrir að veggur sé 5 cm. úr lóð-
réttri línu. Þetta þýðir aukaátak hjá múrara allt
að 5 cm.
Ef múrunin samsvarar blöndu 1:3, mun láta nærri
að sandur og sement i slíkt ákast kosti ekki undir kr.
25.00 á m2. (Sandur 200.00 kr. á teningsmeter af lög-
um og sement allt að kr. 350.00). Er þá eftir að greiða
múraranum fyrir ákastið og handlangara fyrir sína
vinnu.
Af þessu má sjá, að hver cm., sem veggnum hallar
kostar eigandann &—10 kr. á fermeter.
Ef ónákvæmur uppsláttur orsakar það að múrliúða
þarf fleti, sem annars hefði ekki þurft, verður kostn-
aður jafnvel ennþá meiri.