Vikan - 17.12.1953, Page 23

IIIIUpYRIR SKÖMMU lagði ég leið
L mína upp að Vífilsstöðum, til
|H að forvitnast um jólaundir-
■■■"I búninginn á einu af stærstu
heimilum landsins og skýra lesendum
heimilissíðunnar frá því, sem fyrir
augun bæri.
Það vildi svo til, að þennan dag
ætluðu sjúklingarnir að hafa kvöld-
vöku og undirbúningurinn stóð sem
hæst niðri í eldhúsinu. Þar stóð stúlka
við pönnuna og var búin að baka
pönnukökur stanzlaust siðan klukk-
an níu um morguninn. Þetta var um
tvöleytið. Og frammi i búri voru
meðal annars 15 stórar tertur, ,,að-
eins smámunir", eins og ráðskonan
sagði, því í þetta sinn ætlaði starfs-
fólkið ekki að taka þátt i kaffi-
drykkjunni. Venjulega kvaðst hún
láta baka 24 tertur.
Ég fékk leyfi til að litast um í
eldhúsinu og búrinu, þar sem allt
gljáði af hreinlæti, og það mátti
næstum spegla sig í stóru
rafmagns- og gufupottun-
um.
'tfjeímíÉu)
RITSTJÓRI: ELlN PÁLMADÓTTIR
ur og þeyta allan rjóma með hand-
afli og brenna og mala kaffið. Nú
finnst stúlkunum allt ófært, ef hræri-
vélin er biluð í einn dag. Þannig er
um allt, sem maður venur sig á.
— Hér hefurðu reglulega skemmti-
lega litla íbúð?
— Já, mér finnst ég aldrei hafa
átt hér heima fyrr en ég flutti í
þessa nýju íbúð fyrir þremur árum.
Áður bjó ég í kjallara hælisins við
hliðina á eldhúsinu. Þar lak vatnið
— Jú, við höfum alltaf almennt
fæði, létt fæði, og svo sérfæði, sam-
kvæmt fyrirskipunum læknanna.
Jólaannir.
— Þið þurfið líklega að taka til
hendinni fyrir jólin?
.— Já, við reynum að hafa eins
góðan mat og ástæður leyfa á jólun-
um og betri kökur með kaffinu, eins
og gengur á heimilum. Starfsfólkið
300 rjúpur í eina máltíð.
Eitt stærsta heimili landsins
I frystiklefanum lágu 300
fiðraðar rjúpur, ætlaðar i eina mál-
tíð á jólunum, og mér var sagt, að á
næstunni mundu stúlkurnar byrja að
verka þær. Auk frystiklefans eru á
Vífilsstöðum þrir mismunandi kaldir
kæliklefar. 1 einum er t. d. aðeins
geymdur mjólkurmatur.
Við hliðina á eldhúsinu er borð-
;stofa starfsfólksins á hælinu, og þar
hefur verið komið fyrir húsgögnum
I norskum stíl.
Ég lagði nú leið mina út i litla
•en þægilega ibúð ráðskonunnar, Jór-
unnar Jónsdóttur, sem býr í einum
starfsmannabústaðnum, og fór að
spyrja hana um matseldina á þessu
stóra heimili.
Rabbað við ráðskonuna.
Jórunn er fædd og uppalin í Skaga-
firði, dóttir Jóns Péturssonar og Sól-
veigar Eggertsdóttur, sem lengi
bjuggu á Nautabúi.
— Hve lengi hefurðu verið ráðs-
kona hér á Vífilsstöðum, Jórunn?
— Ég er búin að vera hér í 22
ár, síðan 1931. Áður var ég í 5 ár
við sjúkrahúsið á Akureyri.
— Það hafa líklega' orðið miklar
breytingar síðan þú komst hingað
fyrst, er það ekki ?
—■ Jú, fólkinu hefur fjölgað. Þá
voru um 180 manns í heimili, en nú
borða hér hátt á þriðja hundrað.
Tveimur sjúkradeildum var bætt við
og þegar vinnutíminn var styttur,
varð auðvitað að fjölga starfsfólk-
inu. Nú erum við 12 í eldhúsinu.
Stúlkurnar eiga helzt ekki að hafa
meira en 48 stunda vinnuviku og
hafa því frí tvo daga í viku. Stund-
um er auðvitað ekki hægt að kom-
ast hjá því, að þær þurfi að leysa
af hendi nokkurra stunda aukavinnu
á mánuði.
Fyrir fimm árum var allt orðið
úr sér gengið I eldhúsinu, en þá var
hafizt handa um endumýjun, fengnir
frysti- og kæliklefar, rafmagnspottar
og margt fleira. Nú er svo komið,
að aðeins á eftir að gera upp búrið.
Áður var hér gömui kolavél og
engin hrærivél. Þegar ég kom hér
fyrst, urðum við að hræra allar kök-
Viðtal við Jórunni Jónsdóttur,
ráöskonu á Vífilsstöðum.
alltaf inn um veggina, því að húsið
er gamalt, byggt 1912. Og þar var
heldur aldrei stvmdar friður. Á frí-
dögunum mínum leið varla sú mín-
úta, að ekki kæmi einhver í dyrnar.
— Hvaða undirbúning hafðirðu, áð-
iu- en þú varðst ráðskona á sjúkra-
húsum ?
— Ég var í tvo vetur á Kvenna-
skólanum á Blöndu-
ósi, þegar ég var ungl-
ingur. Síðan stundaði
ég nám í Danmörku
I f jögur ár, en þá datt
mér ekki I hug, að ég
ætti eftir að starfa
alla mína æfi á
sjúkrahúsum.
— Það heyrist oft
sagt, að maturinn á
sjúkrahúsum beriþess
merki, að hann sé
, .verksmið juf ram-
leiðsla". Hvað segirðu
um það?
— Það er auðvitað
erfitt að búa til mat
handa mörg hundruð manns, svo að
hann verði eins góður á bragðið og
smáskammtar í heimahúsum.
100 kg. af fiski og 1 poki af
kartöfliun.
— Þú hefur innkaupin á hendi, —
er það ekki? Og er ekki stimdum
erfitt að fá í matinn?
— Jú, einkum á sumrin, þegar lít-
ið er um kjöt og fiskur vondur.
Við þurfum rúm 100 kg. af fiski
í eina máltíð og förum með poka af
kartöflum á dag. Annars eru ís-
lenzkt smjör og rjómi meðal dýr-
ustu útgjaldaliðanna.
Hvað aðdrætti snertir, þá panta
ég í matinn og hælisbilstjórinn flyt-
ur vörurnar hingað.
—• Þurfa ekki sumir sjúklingarnir
sérstakt fæði?
hefur lika skemmtun um jólin og
sjúklingarnir ball á gamlárskvöld og
þá er veitt kaffi, súkkulaði og kökur.
Við verðum því að eiga nokkuð marga
fulla kökukassa, þegar hátíðin byrjar.
Mér finnst heldur engin jól vera,
ef við höfum ekki laufabrauð og hef
þvi alltaf látið baka það þangað til
I fyrra. En þeim fer alltaf fækk-
andi, sem kæra sig
um það. Fyrst eftir
að ég kom hér, voru
margir Norðlendingar
hér á hælinu, sem
hjálpuðu okkur til að
skera út brauðið fyrir
jólin. Sunnlendingar
eru ekki vanir þess-
um sið.
—■ Eruð þið ekki
byrjaðar á undirbún-
ingnum ?
— Undanfarna þrjá
laugardaga höfum við
verið að verka svið og
búa úr þeim sultu,
svo hún verði orðin
hæfilega súr á jólunum, og bráðum
förum við að verka rjúpurnar.
Hangikjöt þarf ekki mikinn undir-
búning.
Síðan frystiklefinn kom, er orðið
miklu auðveldara að búa til ísinn,
sem flestum finnst beztur I ábæti.
Áður urðum við að bera salt og is
inn I körin, sem við þvoðum matinn
I og pakka ísformunum niður I þau.
— Og hvernig sendið þið matinn
upp á hælið?
— Hann fer allur upp I lyftum,
ýmist I borðstofuna, þar sem rúm
himdrað manns sitja til borðs, eða
upp I deildimar fimm.
Þar taka hjúkrunarkonurnar við
honum og bera hann á borð.
— Verðurðu ekki stundum -leið á
öllum þessum mat og umhugsuninni
um hann?
— Mér hefur alltaf þótt gaman að
búa til mat, en það er auðvitað erfið-
ara að hafa hann góðan á bragðið,
þegar maður er með svona mikið
magn í einu. Ég hef verið svo hepp-
in að þykja gaman að vinna og hef
aldrei fundið til vinnuleiða, þó ég sé
nú orðið stundum svo þreytt, að mér
finnst ég varla geta hugsað lengur.
Ég kvaddi Jórunni Jónsdóttur, sem
talar um að skera laufabrauð handa
tæpum 300 manns til jólanna, ef það
gæti orðið til ánægju, og hamfletta
300 rjúpur, af því að það þykir fólk-
inu gott að fá, og finnst ekkert til
um svoleiðis smámuni, og þakka
henni fyrir góðar upplýsingar.
Sjónarmið sjúklinganna.
Og þar sem Jórunn vildi ekkert um
það tala, hvernig sjúklingunum líkaði
maturinn hjá henni, þá lauk ég heim-
sókn minni með þvi að ræða við
nokkra sjúklinga, sem voru búnir að
vera á Vífilsstöðum um
nokkurt skeið. Ég var því
viðbúin, að ekki væru allir
á sama máli um matinn, því
það liggur I augum uppi að
maturinn skiptir meira máli
fyrir sjúklinga, sem kannski
eru lystarlausir og ekki hafa margt
til að dreifa huganum, en fyrir heil-
brigt fólk.
En allir þeir sjúklingar, sem ég
átti tal við, báru matnum á Vífilstöð-
um vel söguna, sögðu hann bragð-
góðan og vel fram borinn.
Svo lýk ég þessari frásögn frá
heimsókninni að Vífilsstöðum með
þvi að óska bæði ráðskonunni og
sjúklingunum gleðilegra jóla og vona
að jólamaturinn bragðist þeim vel.
JOLAKJOLLINN
Þessi þriggja ára telpa er kom-
iu í jólakjólinn sinn.. 1 hann þurfti
1,50 m. af 80 eða 90 sm. breiðu
taftefni. Á uppslögunum og beru-
stykkjunum eru tungur og beltið
er einfaldlega faldað og lagt í fell-
ingar rnn leið og slaufan er bund-
in.
23