Vikan - 14.02.1956, Blaðsíða 12

HVORT SEM ÞÉR LÍKAR VERR EÐA BETUR:
ÞÚ VERÐUR AÐ SOFA!
FYRIR SKEMMSTU andaðist á ítalíu
maður nokkur, sem fullyrti, að hann
hefði ekki sofið árum saman. Þar sem
hann var læknir, vissi hann nægilega mik-
ið um mannslíkamann og starfsemi hans
til þess að geta gert svo alger hlé á
orku-eyðslu sinni, að hann varð aðnjót-
andi allrar þeirrar hvíldar, sem hann
undir venjulegum kringumstæðum hefði
fengið í svefni.
En hann var alveg undantekning frá
ævafornri reglu. Menn geta yfirleitt ekki
verið án svefns. Vísindin hafa enn ekki
fundið neitt, sem þar gæti komið í staðinn.
Svefn er eins nauðsynlegur og matur, og
það er* ekki hægt að skjóta því eins lengi
á frest að sofa eins og að borða. Heil-
brigður maður getur í mesta lagi vakað
í 90 klukkustundir samfleytt. IJr því er
honum svefninn bókstaflega lífsnauðsyn-
legur.
Hitt er annað mál, að það er mjög mis-
jafnt, hve lengi menn þurfa að sofa í
einu. Margir frægir menn (t.d. Napoleon
og Churshill) hafa sýnt, að þeir gátu kom-
ist af með fjögra til fimm tíma svefn á
nóttu vikum og jafnvel mánuðum saman.
Slíkir menn fá sér oft blund á daginn,
auk þess sem þeir eru gæddir þeim eigin-
leika að geta sofnað nærri því um leið
og þeir leggja höfuð að kodda.
Plestir menn eru kringum fimmtán mín-
útur að festa svefn. Fastast og bezt sef-
ur maður fyrsta klukkutímann, sem helst
skyldi vera fyrir miðnætti. Næstu klukku-
tímana þarf minna til þess að vekja mann.
En rétt fyrir fótaferðartíma, nær svefn-
inn sér aftur á strik og maður sefur eins
og steinn!
Nýfætt bam þarfnast 22 tíma svefns,
og furðuleg er sú staðreynd, að feitir menn
virðast ekki þurfa að sofa nærri því eins
lengi eins og grannir.
Svefn er betri en öll önnur hvíld vegna
þess hve algerlega maðurinn „slappar af“
líkamlega og andlega. Blóðþrýstingurinn
lækkar og blóðrennsli til heilans minnkar.
Limirnir gildna lítið eitt og líffærin
,,hægja á sér.“ Meir en þrjú hundruð vöðv-
ar slakna, líkaminn losnar við nærri 150
grömm af svita og hitastig hans hefur
fallið um allt að tvær gráður eftir þriggja
til fjögra tíma svefn. Þarna er eftir á
að hyggja skýringin á því, hversvegna
dauðann ber oft að í svefni. Líkamsorkan
er aldrei minni.
Vöðvabygging líkamans hefur það í för
með sér, að til þess að fá algera hvíld,
verður maður sífellt að vera að hreyfa
sig í svefni. Heilbrigður maður mun hag-
ræða sér að minnsta kosti 35 sinnum á
nóttu. Þessar svefn-hreyfingar eru því tíð-
ari sem maðurinn er yngri. í læknaskýrsl-
um er getið um mann, sem ekki svaf í 115
tíma. Þetta er ákaflega óvenjulegt og er
það „met,“ sem vísindin viðurkenna.
Flestir eiga auðveldara með að sofna
en vakna. Rúmið er svo ósegjanlega freist-
andi á morgnana! Maður veit, að klukkan
er búin að hringja og að vinnan kallar.
En viljaþrekið er af undarlega skornum
skammti.
Og þó — það er hreint ekkert undar-
legt! Þegar við sofnum, „sofnar“ sá hluti
heilans fyrst, sem stjórnar viljaþrekinu.
Heyrn og tilfinning eru þau af skilning-
arvitum okkar, sem svefnstyggust eru.
Því er það, að ef vekjaraklukkan hættir
allt í einu að tifa, þá er allt eins líklegt
að við verðum vör við það eins og ef hún
tæki upp á því að öskra á okkur. Þarna
er líka komin skýringin á því, hversvegna
við getum, ef mikið ríður á, sofið stand-
andi eða sitjandi á stól eða í bíl.
Fyrir kemur, að fólk virðist geta sofið
endalaust. Oftast er einhverjum sjúkdómi
um að kenna, en líka getur það verið
af „andlegum" orsökum, að fólk tekur
allt í einu upp á því að leggjast í dvala
eins og hvert annað villidýr.
Veitingamaður í Wisconsin, sem nú er
látinn, varð talsvert frægur fyrir að gera
þetta árlega. Vetur fóru eitthvað í taug-
amar á honum, svo að hann tók upp þann
sið að hátta upp í rúm 1. nóvember ár
hvert og hreyfa sig ekki fyrr en að vori!
Margir gerast furðu sérvitrir um hátta-
tíma. Til eru þeir menn, sem ekki þykjast
geta sofið í kjöllurum, eða sem með engu
móti þykjast geta sofnað, nema höfðalagið
á rúminu þeirra vísi í norður. Charles
Dickens hafði með sér áttavita, þegar
hann fór að heiman, til þess að vera viss
um, að rúmið hans sneri rétt!
Furðulegust var þó sennilegast firra
mannsins, sem trúði því eins og nýju
neti, að hann gæti ekki sofið nema jarð-
samband væri á líkama hans. Mjóum vír
var brugðið um stóru tána á honum, en
hinum endanum smeygt út um svefnher-
bergisgluggann og stungið í jörðina.
En svona kreddur eru venjulegast ein-
tóm vitleysa. Ef nauðsyn krefur, getum
við flest sofnað hvernig sem á stendur
hvar sem er.
— DAVID GUNSTON.
EFTIR TVEGGJA ARA FJARVERU Framhald af blaðsíðu 8.
vei i. Henni fannst hún vera ennþá meira einmana en á sjúkra-
húsinu.
Strax eftir kvöldmatinn, sagði María við börnin: — Jæja,
elskurnar. Bjóðið þið mömmu ykkar nú góða nótt. Það er kom-
inn háttatími.
Móðirin beið eftir þessum gamalkunnu mótmælum, en börn-
in kysstu bara föður sinn og komu svo til hennar. Hún reis
á fætur. — Get ég ekki komið þeim í rúmið, María?
— Komið þeim í rúmið? Þau hátta sig alveg sjálf nú orðið.
Unga konan lét sig falla aftur niður í stólinn, kyssti börn-
in á kinnarnar og lét þau fara. Hana langaði mest til að gráta,
og reis því á fætur. — Ég ætla að fara að sofa.
—- Ágætt, elskan (Filip reis líka á fætur, til að opna hurð-
ina fyrir hana). Þú hlýtur að vera dauðþreytt.
Þrátt fyrir ástúðina í raddblænum, hefði hún heldur kosið
að hann hefði sagt eitthvað annað, þetta fyrsta kvöld henn-
ar heima eftir svo langa fjarveru. Það var að vísu satt, að
hann lét ekki oft tilfinningar sínar í Ijós, þó hann væri góð-
ur. Hún brosti til hans og gekk fram á ganginn. En þá mis-
steig hún sig og hrasaði.
Hann gleymdi sinni venjulegu rósemi og reisti hana skelfd-
ur á fætur. — Hvað kom fyrir, elskan mín?
Þetta var ekkert, svaraði hún og hló blíðlega, um leið og
hún blessaði fótinn í huganum fyrir að hafa svikið sig og
brotið niður vegginn, sem hafði myndazt á milli þeirra.
Og þegar hún sofnaði, hvíldi næstum enginn skuggi lengur
yfir heimkomimni.
MORGUNINN eftir fór lífið aftur að ganga sinn vanagang.
Börnin fóru snemma í skólann. Filip sagði henni að hvíla
sig vel, því María mundi sjá um heimilið fyrst um sinn, áður
en hann fór í vinnuna. En þegar hún kom börnunum á óvart
inni hjá sér síðdegis, þögnuðu þau skyndilega og stungu ein-
hverju ofan í skúffu og þegar hún spurði hvað þau væru að
gera, flýtti Sússana sér að svara: — Ekkert!
Dagarnir liðu hver af öðrum. Henni gekk hægt að laga sig
að hversdagslífinu og finnast hún vera komin heim fyrir fullt
og allt. Filip fór út með hana, ýmist í búðir eða bauð henni út
í síðdegiskaffi.
Og viku seinna tilkynnti mágkona hennar allt í einu, að
hún yrði að fara frá þeim klukkan tvö. Þegar hún sá undr-
unarsvipinn á henni, flýtti hún sér að segja:
— Eg hefði ekki farið svona fljótt frá þér, ef ég hefði
ekki fengið bréf frá Jakobi. Hann kemur heim á morgun eft-
ir tveggja ára herþjónustu í Kamerún. Þú skilur að . . . Ég
veit að ég er óttalega eigingjöm . . .
Það er ég, sem er eigingjörn, hugsaði hún. 1 heila viku hef
ég ekki einu sinni spurt hana um son hennar, það einasta sem
hún á í heiminum! Hún faðmaði því mágkonu sína að sér og
þakkaði henni svo vel fyrir að hafa séð um börnin og Filip,
meðan hún var veik, að tárin komu fram í augun á Maríu.
Síðdegis sama daginn lokuðu börnin sig inni í herbergi Sús-
sönu, og þegar faðir þeirra kom heim, heyrði hún að þau flýttu
sér á móti honum og hvísluðust á við hann í dyrunum. Hann
svaraði þeim í glaðlegum tón, en með hvísli sínu gaf hann
líka greinilega til kynna, að hún væri útilokuð frá trúnaðar-
málum þeirra. En hvers vegna? Hvers vegna litu Sússana
og Pétur á hana eins og ókunnuga manneskju, þó hjarta henn-
ar væri barmafullt af ást til þeirra, en sneru sér að föður sín-
um, sem hafði svo ótalmargt um að hugsa? Þetta var ekki
réttlátt og hana sveið það sárt! Hvað átti hún að gera til að
vinna aftur rúm í hjarta barna sinna og eiginmanns?
Kvöldið leið. Filip hafði lagt handlegginn utan um herð-
amar á henni, svo hún fann það öryggi, sem hún hafði þráð
svo lengi, þegar þau hrukku allt í einu við: Skerandi vein barst
þeim til eyrna.
Framhald á bls. 19.
12