Vikan - 14.06.1956, Blaðsíða 4

Ævintýrið um
ðPCTII IfcftPPA
vnc i u UHHDU
Ævisaga annáluðustu kvikmyndastjörnu veraldar
FORSAGA: Greta Gustafsson 6Ist upp í
basli og fátækt í Stokkhólmi, en dreymdi
um að verða leikkona. Fyrir tilviljun
komst hún í Dramatíska skólann og þar
fann kvikmyndastjórinn frægi, Mauritz
Stiller, hana og ákvað öllum til mikillar
furðu, að umbreyta henni í draumadísina
sína — frægustu leikkonu heims. Hún fær
hlutverk í „Gösta Berlings saga“, og flæk-
ist síðan með Stiller til Konstantínópel,
þar sem peningaleysi liamlar myndatöku.
I>egar þau koma þaðan til Berlínar, fær
StiUer ekkert að gera, en þau lifa á laun-
um Gretu fyrir leik hennar í „Gleðisnauðu
götunni." I>á fá þau tilboð frá Metro í
Hollywood og hahla þangað, þar sem ýms-
ir erfiðleikar mæta þeim.
EFTIR eins mánaðar óvelkomið athafnaleysi,
fór Stiller að reka kurteislega en ákveðið á
eftir framkvæmdastjórn Metros um að láta Gretu
fá hlutverk og hann sjálfan kvikmynd til að
stjórna. Oftast talaði hann við Irving Thalberg,
sem hafði komizt á örskömmum tíma til met-
orða, var orðinn framleiðslustjóri hjá Metro að-
eins 26 ára gamall og álitinn „undrabarn".
Honum og Stiller kom frá upphafi illa saman.
Stiller átti erfitt með að sætta sig við að taka
við skipunum frá manni, sem var 16 árum yngri
en hann og kunni hlægilega lítið til verka í
samanburði við hann — samkvæmt áliti Stillers.
Thalberg fannst aftur á móti Stiller vera upp-
vöðslusamur, erfiður og ósanngjarn. Þar að auki
hafðí Thalberg ekki verið sérlega hrifinn af
Gretu Garbo í fyrsta og eina skiptið sem hann
hafði séð hana, og honum hafði heldur ekki litizt
vel á reynzlukvikmyndina frá New York.
Stiller stjórnaði þá sjálfur nokkrum nýjum
reynslumyndum, til að afmá þessi óheppilegu
áhrif. Bæði Thalberg og Mayer leizt betur á
þær, en fundu að hári hennar og tönnum. Mayer
stakk upp á því, að tennurnar í henni yrðu rétt-
ar eftir því sem þörf krefði og að hún setti sig
sömuleiðis í samband við andlitsförðunardeild
félagsins, til að reyna að finna klæðilegri hár-
greiðslu. Stiller sá strax um að það væri gert.
Og loks — tíu vikum eftir komu sína til Holly-
wood — fékk Greta fyrsta hlutverkið sitt.
Hún byrjaði næstum í flokki stóru stjam-
anna í Ameríku, þar sem hún fékk aðal kven-
hlutverkið á móti Ricardo Cortez í æði eftir-
sóttri mynd. Hún hét „Virveln" og Montana Bell
átti að stjóma henni. Þetta olli Gretu álíka mikl-
um vonbrigðum og Stiller, því þau höfðu bæði tal-
ið það víst, að hann mundi stjórna fyrstu ame-
rísku kvikmyndinni hennar. Hefðu þau vitað
þetta, er vafasamt að þau hefðu yfirleitt kært
sig um að fara til Hollywood. Hún var svo skelfd
við tilhugsunina um að vinna með ókunnugum
stjómanda, á vinnustað þar sem henni fannst
hún vera utangátta og innan um fólk sem hún
skildi ekki, að hún bað Stiller að leyfa sér að
sleppa við það og fá að fara heim til Svíþjóð-
ar. Hann þvertók fyrir það og hún tók að sér
hlutverkið.
Þó Montana Bell stjórnaði myndatökunni, var
það Stiller sem í rauninni mótaði leik Grétu.
Hann steig að vísu ekki fæti sínum inn í vinnu-
stofuna, nema fyrsta daginn, en á hverju kvöldi
æfði hann atriði næsta dags með Gretu og gaf
henni fyrirskipanir um hvert smáatriði. Þetta
var reyndar einasta mögulega aðferðin, þar sem
hún hafði enga þekkingu á aðferðum amerískra
stjórnenda. „Amerískur stjórnandi segir leikar-
anum að leika hlutverkið eins og hann vilji," seg-
ir Greta í blaðaviðtali frá þeim tíma. „Síðan kem-
ur hann með uppástungur sínar. 1 Svíþjóð er
okkur sagt nákvæmlega hvernig við eigum að
leika atriðið áður en myndavélin er sett af stað.“
Á hverjum morgni kom Greta því í kvikmynda-
verið, reiðubúin til að leika hlutverk sitt eins
og hún og Stiller vildu hafa það. Stiller ók henni
þangað á hverjum degi, og sótti hana á hverju
kvöldi og sleppti henni ekki úr augsýn meira en
nauðsynlegt var.
Hann gaf sig allan að þessu verkefni, þar
sem Metro hafði ekki ennþá þrátt fyrir stöð-
uga ásókn hans fengið honum neina kvikmynd til
að stjórna. En þó hann væri svekktur og þjáð-
ist af taki í bakinu, var hann hressilegur í
framkomu, einkum gagnvart vinum sínum í
Svíþjóð. 1 nóvember 1925 skrifaði hann vini
sínum Axel Nilsson í Stockholmi: „Ég hefði vilj-
að græða milljónina mína í skyndi og fara héð-
an, en ég býst við að ég verði að vera hér kyrr
í þrjú ár . . . Ameríkanar eru mjög snjallir,
en ákaflega óskemmtilegir. Hér er engin evrópsk
menning. 1 allri Ameríku lítur út fyrir að vera
þjóð steypt í sama mót, sem öðru hverjiu brýtur
lögin. Greta er byrjuð að leika fyrir kunnan
stjómanda, og ég held að hlutverkið sé ágætt.
í' :
| VEIZTU —? |
I 1. Hver var það sem orti „Alþing hið =
I nýja" ? [
1 2. Hver veitir kvikmyndaverðlaunin |
frægu, Óskarsverðlaunin ?
I 3. Hvaða fimm reikistjömur er hægt að |
sjá með berum augum?
| 4. Hvaða íslenzkur maður hefur gegnt |
lengst ráðherraembætti ?
| 5. Hver er frægasti Korsíkumaöurinn, i
I .sem sögur fara af? |
| 6. Hvað em mörg tvímenningskjördæmi i
á landinu? Geturðu nefnt þau?
i 7. Hver var sameiginlegur konungur |
Frakklands og Þýzkalands?
I 8. Hver var elzti þingmaðurinn siðast- |
liðið kjörtímabil ?
= 9. Hvar er Djöflaeyjan?
i 10. Gáta: Lyktargóður, þunnur, þéttur,
þefvfs, beinn, hár, áleitinn,
svartur, ómóður, lipur, léttur, |
Iævísasti heilsu hvinn.
Bjá avör A bla. 18.
‘''mtiiiittiitiriiitiiiiiiiiiiiiniiiiiitmmiiiimiimmintiiiiiiiimimiiiHiiMiiniiiMó''
Ef hún bara er dugleg, held ég að hún eigi eftir
að græða milljónirnar sínar . . .
Meðan á kvikmyndun „Viveln" stóð, fóru ráða-
mennirnir hjá Metro að fá meiri áhuga fyrir
ungu leikkonunni, sem hafði að meira eða minna
leyti verið þvingað inn á þá. Irving Thalberg
var vanur að líta á kvikmyndatökuna á hverj-
um degi og hann lét alltaf falla athugasemdir,
sem sýndu hrifningu hans. Hægt og hægt fór það
að renna upp fyrir hinum háu. herrum í fram-
kvæmdastjórninni, að þeir hefðu af hendingu lent
á einhverju óvenjulegu.'
1 sjálfu sér var fyrsta kvikmynd Gretu langt
frá því að vera merkileg. Hún var byggð á
ómerkilegri sögu eftir spánska rithöfundinn
Blasco-Ibanez, sem hafði aflað sér talsverðs
orðstýs um 1920, vegna kvikmyndunar á sögu
hans, sem hafði vakið athygli fólks á Rudolf
Valentino og vegna annarar myndar „Blóð og
sandur". „Virveln" var greinilega óverulegri
en þessar tvær.
Greta lék hlutverk Leonoru, söngvinnrar,
spænskrar sveitastúlku, sem er ástfangin af Don
Rafael, syni riks herragarðseiganda. Ráðrlk móð-
ir hans bannar honum að kvænast Leonoru. Og til
að sýna að sér sé alvara, hrekur hún Leonoru
og foreldra hennar úr húsinu, sem þau búa í,
en lætur móður Leonoru vera kyrra sem hrein-
gerningarkonu. Hinn veiklyndi Don Rafael get-
ur aðeins horft aðgerðarlaus á aðfarar móður
sinnar. En það er meiri dugur í Leonoru, sem
fer til Parísar, þar sem hún verður fræg óperu-
stjarna undir nafninu La Brunna. Vegna hinnar
silfurtæru raddar hennar og annarra hæfileika
hópast aðdáendurnir í kringum hana, þar á
meðal nokkrir stórhertogar og spánski konungur-
inn. Þeir keppast um að ausa yfir hana armbönd-
um, hreysikattarkápum og öðrum gersemum.
En hún getur ekki gleymt hinum veiklynda og
glæsilega Don Rafael. Hún snýr því aftur til
fæðingarbæjar síns, klædd sinni dýrmætustu loð-
kápu, í von um að geta gifzt honum. 1 sömu
andrá kemur flóð og meðan öldurnar æða í
kringum þau, fullvissa Leonora og Don Rafael
hvort annað um ást sína. En móðir hans grípur
aftur fram í og skilur þau að — í þetta sinn
fyrir fullt og allt. Don Rafael neyðist til að
kvænast stúlkunni, sem móðir hans hefur valið,
eignast tvö börn og verður ákaflega óhamingju-
samur og stirður maður, gamall fyrir aldur
fram. Leonora heldur áfram að vera óperusöng-
kona, og syngur aríur sínar, fögur, dáð og öfund-
uð, en jafnframt óhamingjusöm og með blæð-
andi hjarta.
„Virveln" var tilbúin tveimur dögum fyrir jól
úrið 1925. Meðal frumsýningargestanna voru auk
Gretu sjálfrar Victor Sjöström, Lars Hanson og
aðrir Svíar. „Okkur fannst öllum myndin vera
hreinasta forsmán, og Greta alveg hræðileg,"
hefur Lars Hanson sagt. „Stiller var æfur af
reiði, svo slæm fannst honum hún vera.“
Myndin var líka langt frá því að vera fullbúin
og fötin, sem Greta var í, voru hrejnasta hörm-
ung. Joseph Alsop, sem nú er þekktur fyrir skrif
sín um stjórnmúl, skrifaði meðal annars: „Ung-
frú Garbo er l^lædd alveg ótrúlega ljótum fötum.
4