Vikan - 16.02.1961, Blaðsíða 35

Þekktu sjálfan þig.
Framhald af bls. 13.
fullkomin kímni heimtar. Þessi
vöntun þykir mörgum þungbær,
og menn reyna aS bæta úr henni
með því að orða kímni sína í góðn
tómi og segja síðan frá henni, eins
og þeir hefðu sýnt hana við á-
kveðið tækifæri. Svona snjallir og
orðslyngir hefðu þeir gjarnan vilj-
að vera. Þetta er þó ekki hin rétta
kímni, heldur ein tegund af raupi.
Hnyttin kímni sprettur fram ósjálf-
rátt og fyrirhafnarlítið, líkt og rím
hjá snjöllum hagyrðingi. Hún hittir
þvi beint í mark, bregður skop-
leiftri sínu yfir atvikið', um lcið og
það gerist.
Skopið kemur ekki aðeins fram
i orðum. Margur háðfugl beitir
fyrst og fremst svipbrigðum og
öðru iátbragði í þessu skyni. Lát-
bragðskimnin getur orðið afburða-
snjöll. Af hennar rót er skopteikn-
ingin sprottin. Eins og fyndni i
orðum leitast skopmyndin við að
ná kímniáhrifium með því að ýkja
ákveðin atriði. í því skyni er
öllum tiltækilegum stílbrögðum
beitt. Hér er lítið dæmi.
Meðal farþega i strætisvagninum
standa tvær konur, báðar sýnilega
vanfærar. Góðfús náungi reynir að
útvega þeim sæti og tekst að fá
það handa annarri.
„Og ég,“ segir hin, „heldurðu
kannski, að ég gangi bara með
mýbitsstungu?"
Þarna er smæð mýflugunnar
notuð til þess að ýkja hið fram-
stæða sköpulag konunnar og beina
atliygli að því.
Allt mannlegt atferli getur orðið
skringilegt, þó að við veitum því
sjaldnast eftirtekt um sjálf okkur.
Náttúran er í eðli sínu ekki skop-
leg, en við túlkum oft mannlega
drætti inn í atferli dýra og drögum
það þannig upp á leiksvið skops-
ins.
Rétt kímni er fljótsögð. Skop-
snillingurinn hefur lag á að bregða
snöggu leiftri kímni sinnar yfir
vítt svið. Oft er hann fundvísari
á aðalatriðið en langorðir lærdóms-
menn. Skopmynd hans getur verið
svo hnitmiðuð, að i henni felist
mikil alvara. Auðvitað nær ekki
öll kímni þessu marki, enda eru
snillingar skopsins fágætir, þó að
billegir hrandarar fáist á hverju
götuhorni.
Skopið þarf sinn hljómgrunn.
Menn eru um flest þagmælskari
en góða fyndni, sem þeim datt
í hug. En skopið er viðkvæmt.
Það nýtur sín ekki í allra eyrum.
Oft finnur það engan hljómgrunn,
er jafnvel fordæmt sem skortur á
háttvísi. Ólik aldursskeið eru mis-
jafnlega skopvönd. Æskan er jafn-
an næm á skop og auðfengin til glað-
værðar. Um það gegnir liku máli
og með leikinn. Skop er eins konar
leikur með ofurgnægð ímyndun-
arafls og skapandi þróttar. Fjöl-
margir menn halda kímnigáfu
sinni fram á elliár, þó að þeir
gerist vandlátari á skopið og
erfiðara reynist að fá þá til að
hlæja. Hjá mörgum þokar þó
kímnigáfan snemma fyrir lífs-
þreytu og beizkju.
ALVARA SKOPSINS.
Oft er meinlegur broddur falinn
i skopinu. Það flcttir ofan af skin-
helgi, ágirnd og valdagræðgi. Því
er léð sú list að ýkja stærðarhlut-
föllin, svo að athyglin beinist
nákvæmlega að réttum punkti.
JÞannig getur skop orðið ein tegund
gagnrýni. Við fyrstn ágrip virðist
það mildara en bersöglin. Menn
geta látið sér sjást ýfir alvöruna,
sem undir býr. Því taka flestir
meinlegu skopi um sjálfa sig bros-
andi, með þvi þykjast þeir höggva
spjót hins hæðna af skafti. En hjá
hlutlausum fær skopádeilan auð-
veldlega undirtektir og öðlast
samúð, þó að hinir sömu hefðu tal-
ið bcrsögla gagnrýni ósanngjarna.
I formi skopsins segjum við oft
undir rós það, sem við þorum
ekki að segja beint og ótvírætt.
Hið alþýðlega skop í formi
fyndni eða kimni er fyrirferðar-
lítið og breiðist hratt út. Það
hentar því vel þeirri gagnrýni,
sem bannað er að koma fram
opinberlega Þar, scm opinber
gagnrýni er talin refsiverð, er
bitrum broddi skopsins beitt gegn
áþján og ofstjórn.
Sem alþýðulist er skopið ekki
stórbrotið venjulega. En það vex
einnig upp i háþróaða listgrein:
háðrit og skopmyndir. í háðrit-
úm er ádeilubroddurinn oftast
nokkuð hvass. Fyrr á tíð meðan
almenningur tók engan verulegan
jnátt i stjórnmálabaráttunni, beind-
ist skopádeilan einkum gegn
kreddudýrkun, stéttahroka, trú-
hræsni og aulahætti. Hún húð-
strýkti það, sem féll undir svipu
hennar, en stefndi ekki að neinu
allsherjarmarkmiði.
En síðan allur almenningur
dróst inn i stjórnmálabaráttuna,
er skopið orðið biturt vopn. Því
er það takmarkað og jafnvel bann-
að í þeim löndum, sem búa við
einræði. Einræðið óttast alltaf
skopádeiluna, liversu oft sem það
skiptir um nafn og fána. Fyrir
fáum árum sá ég frægan rithöf-
und kvarta um og undrast það,
að háðritið (satýre) væri horfið
úr bókmenntum ákveðinnar þjóð-
ar og þar með rofin fræg bók-
menntahefð. Þetta er þó litið
undrunarefni. Sú þjóð býr nú við
stjórnarfar, sem þolir skopádeil-
una alls ekki. En hvers konar skop
verður að köldu gjalli, ef kúgar-
inn reynir sjálfur að beita því
sér til framdráttar. ^
Málmgluggar fyrir verzlan-
ir og skrifstofubyggingar í
ýmsum litum og formum.
Málmgluggar fyrir verk-
smiðjubyggingar, gróður-
hús, bílskúra o fl.
Illl
Nýtt útlit
Nij taekni
Lækjargötu, Hafnarfirði. — Simi 50022.
vikan 35