Vikan - 14.07.1966, Page 36

var vinafár, en iéttlyndi aldarinn-
ar, sem hann hafði tileinkað sér,
mun hafa hjálpað honum til að
víkja öllum áhyggjum á bug. Mun
hann hafa hugsað sér að njóta
allra lífsins gæða sem bezt með-
an til ynnist. Utnefndi hann nú
sjálfan sig greifa og Brandt einn-
íg-
Nú þótti flestum tignustu mönn-
um ríkisins úr hófi keyra, er tveir
ættlausir uppskafningar sæmdu
sjálfa sig nafnbótum og heiðurs-
gjöfum, breyttu lögum og lands-
stjórn að vild, samrekktu drottriing-
unni og klóruðu þar á ofan og bitu
hátigna persónu síns eigin lands-
föður. Var þá myndað samsæri um
að steypa Struensee og höfðu for-
ustu í því Rantzau-Ascheberg, Júlí-
ana ekkjudrottning, síðari kona
Friðriks fimmta, sonur hennar Frið-
rik erfðaprins, kennari hans og
skjólstæðingur Ove Höegh-Guld-
berg, herforingjar tveir að nafni
Eickstedt og Köller og nokkrir í við-
bót. Létu samsærismenn til skarar
skríða nótt eina að nýafstöðnu
grímuballi í konungshöllinni. Köller
fór með flokk hermanna til her-
bergja þeirra Struensees og Brandts
og færði þá í fangelsi, en aðrir
samsærismenn vöktu upp konung
og knúðu hann, sljóan og ruglaðan,
til að samþykkja aðgerðir þeirra.
Rantzau-Ascheberg óð þá inn í
svefnherbergi drottningar með til-
skipun undirritaða af konungi, og
var henni þar fyrirlagt að dvelja á
næstunni undir gæzlu í Krónborg-
arkastala, þar sem hún skyldi iðr-
ast synda sinna. Drottning varð
æst og óróleg og reyndi bæði oð
ná fundi konungs og Struensees, en
Rantzau-Ascheberg stóð fyrir henni
í svefnherbergisdyrunum og var
sjálfur, auk nokkurra hermanna,
viðstaddur meðan hún klæddist.
Allmargir fylgismenn Struensees
oru einnig handfeknir.
Þegar fréttir bárust af handtök-
unni, urðu geysileg fagnaðarlæti í
höfuðborginni, og hélt skríllinn upp
á daginn með því að fara ránshendi
um vændishúsin og misþyrma kven-
fólkinu þar. Hefur líklega verið lit-
ið svo á, að það væri eitthvað sér-
lega tengt hinum lífsglaða ráðgjafa.
Samsærismenn réðu nú lögum og
lofum í ríkinu og skipuðu tvær
nefndir til að rannsaka mál
hinna handteknu. Að því loknu var
þeim stefnt fyrir rétt og ákveðnar
refsingar eftir töluvert málaþras.
Voru þær mjög misþungar. Liðs-
foringi einn að nafni Falkenskjöld
var dæmdur í lífstíðarfangelsi, og
var þyngsta sök hans sú, að hafa
eitt sinn á heræfingu gleymt að
láta hornaflokk sinn víkja fyrir
erfðaprinsinum. Drottningu var fyr-
irhuguð ævilöng innilokun í Ála-
borgarkastala, en Georg Bretakon-
ungur, bróðir hennar, brást þá reið-
ur við og hótaði að senda herskip
á hendur Dönum. Voru þeir þá
fljótir að sleppa drottningu, og
hvarf hún til ríkis bróður síns.
Áður hafði þeim Struensee báð-
um verið haldið í ströngum yfir-
Brandari einn frá þeirri tíð hljóð-
ar svo, að danskir húsbændur töl-
uðu „frönsku við f jölskylduna,
þýzku við vinnufólkið og dönsku
við hundana". Hafa sumir menn
mælt, að með fjandskapnum við
Struensee hafi dönsk þjóðernis-
kennd vaknað af svefni.
Hörðustu fjandmenn Struensees
voru vitaskuld úr hópi aðalsins,
sem skoðaði valdatöku hans sem
tákn þess, að borgarastéttin væri
að ná yfirhöndinni í landinu. En
meðal borgarastéttarinnar vatð
Struensee ekki heldur vinsæll, því
að sú stétt var fremur smásmugu-
leg og siðavönd í háttum og líkaði
henni því líferni hans illa. Einn
skæðustu óvina hins nýja ráðgjafa
varð Rantzau-Ascheberg, sem fyrr
er nefndur. Hann hafði sjálfur ætl-
að sér öll völd í ríkinu með Struen-
see sem lepp, en þegar sú fyrirætl-
un fór í vaskinn, gerðist hann svar-
inn fjandmaður læknisins. Var nú
hafin mikil rógherferð gegn Stru-
ensee og flest tínt til. Tilskipun sú,
sem fyrr er nefnd, um afnám refs-
inga fyrir þungun utan hjónabands,
var talin Ijós vottur um léttúð ráð-
gjafans. Þá var samband hans við
drottningu komið á allra vitorð, og
voru þeim ekki vandaðar kveðjurn-
ar í ræðu og riti. Sendiherra Rússa
í Kaupmannahöfn var Struensee
líka andstæður, því að hann stefndi
að bættu samkomulagi við Svía og
var ekki eins leiðitamur Rússum og
Bernstorff hafði verið. Enda sagði
Katrín önnur, Rússadrottning, þeg-
ar hún frétti um ráðgjafaskiptin,
að „í Danmörku skiptu menn eins
oft um ráðgjafa og drottningin þar
um nærföt, ef hún notaði þá yfir-
höfuð þessháttar klæðnað". Þó11i
þessi sneið koma úr hörðustu átt,
því Katrín var með vergjörnus*u
konum síns tíma og lét jafnan friðla
sína hafa ráðherrastörf aukreitis.
Struensee hafði orð fyrir að vera
tryggur vinum sínum, en einnig það
var lagt út á versta veg. Bezti vin-
ur hans var Enevold Brandt, sem
hann hafði kynnzt á árunum í Al-
tona. Brandt þessi var góðlyndur
maður og lífsglaður, og lifði ein-
ungis fyrir skemmtanir. Þegar
Struensee hafði náð völdum, fékk
hann honum það verkefni að verða
fylginautur konungs og hafa gætur
á honum. Brandt sárleiddist þetta
verk, enda var hátignin allt ann-
að en skemmtilegur félagi, eins og
nú var komið fyrir honum. Var hann
oft þver og illskeyttur í viðmóti
við gæzlumann sinn, sem hafði
heldur litla þolinmæði gagnvart
honum. Flugust þeir að minnsta
kosti einu sinni á í illu, og beit
Brandt þá konung í fingur og klór-
aði hann í framan.
Struensee var vel Ijóst, að hann
Blæfagur fannhvftur þvottur meS
Sjálfvirka þvottavélin yðar verður fyrst full-
komin, er þér notið Skip — þvf það er ólíkt
venjulegu þvottadufti.
Skip fyllir ekki vél yðar með froðu, sem
veldur yfirrennsli og vatnssulli, og minnkar
þvottahæfni hennar, heldur verður skolunin
auðveld og fullkomin.
Pvottahœfni Skip er svo gagnger að þér fáið
ekki fannhvítari þvott.
Notið Skip og sannfærist sjálf.
l^-sérstaklega framleitt fyrir sjálfvirkar þvottavélar
XB-SKPIA/lCE-64<t8
36 VIKAN