Vikan - 29.06.1967, Síða 48

Þar verða engir
þröskuldar
Framhald af bls. 11.
— Þú ert formaður landssam-
bandsins, er það ekki?
— Jú. Sigurður Guðmundsson,
Ijósmyndari, er hins vegar formaður
Reyk|avíkurdeildarinnar.
— Og stefnuskráin í stuttu máli?
— Það er erfitt að koma henni
fyrir í stuttu máli, en það er sama
stefnuskráin hjá öllum félögunum
á Norðurlöndum. Það er í sem styztu
máli að berjast fyrir bættum kjör-
um fatlaðra, bættum húsnæðismál-
um, tryggingamálum, bifreiðamál-
um, atvinnumálum, og jafnframt að
berjast fyrir aukinni menntun þeirra
og auknu félagslífi. Það sýndi sig
fyrstu árin, að fólk sem kom á
fundi og skemmtanir í félaginu,
hafði margt ekki farið mikið út
fyrir hússins dyr, og í fjöldamörg
ár ekki á mannfagnaði.
— Það er eiginlega útilokað fyr-
ir ykkur að fara í bíó, nema í fylgd
með einhverjum.
— Það fer dálítið eftir bíóum.
Það er til dæmis ekki nema ein
trappa í Austurbæjarbíói, ef farið
er um hliðardyrnar. Hins vegar má
segja, að okkar versti staður af
kvikmyndahúsum og leikhúsum sé
Þjóðleikhúsið. Það er þannig, að
ekki er hægt að koma hjólastól inn
í sal. Fyrir utan það, að þótt menn
geti staulazt eitthvað, er ekkert
handrið á útitröppunum til dæmis.
Svo er oft hálka á veturna, og þá
er þetta mjög erfitt hjá þeim, nema
í fylgd með einhverjum. Hins veg-
ar hefur Þjóðleikhússstjóri verið
mjög vinsamlegur með það, að
hann hefur alltaf lánað okkur stúk-
una, ef hann hefur verið beðinn og
getað komið þvl við. Og það er
ekki nema tvær eða þrjár tröppur
upp og svo ágætt pláss í stúkunni.
— Nú, og svo er það nýbygg-
ingin.
— Já. Það mál má reka alveg
aftur til 1960. Þá gengum við í
Bandalag fatlaðra á Norðurlöndum,
og höfum alltaf reynt að sitja með
þeim einn fund á ári, og þá oftast
nær farið með sumarfríið í það.
Hugmyndin að húsinu er komin frá
þessu samstarfi. Þessi samtök eru
feykilega sterk I Svíþjóð, Danmörku
og Finnlandi, og eiga mikið af
svona byggingum. Danska lands-
sambandið hefur undanfarin ár
reist mikið af svokölluðum „koll-
ektíf" húsum. Okkar hús er að
nokkru sniðið eftir því, sem við
höfum séð og kynnzt þar, en svo er
Þú fékkst bætur, geturðu gefið til
baka af tíkalli?
bætt inn í dvalarheimili að norskri
fyrirmynd. I Danmörku var áður
sama sagan og hér, að þeirra fatl-
aða fólk dvaldi á elliheimilum, og
þeir hafa nú reist þrjú svona hús
og eru með það fjórða. Húsið í
Kaupmannahöfn er fjórtán hæðir
með fimm eða sex lyftum, og þeir
töldu sig hafa fundið lausn á mál-
unum. Við rákumst þó á eitt og
annað, sem okkur fannst óhentugt,
og þeir komust líka að því síðar
og hafa nú breytt þvl. En þegar
við fórum fyrir alvöru að velta
þessu máli fyrir okkur, komum við
að máli við Gísla Halldórsson, vor-
um öllum sammála um að reyna
að fá hann til að teikna okkar hús.
Það fyrsta, sem hann gerði, var að
kynna sér þessa byggingu í Noregi
og víðar. Það er töluvert, sem verð-
ur að vera öðruvísi en í venjulegum
híbýlum. Það má hvergi vera þrösk-
uldur, útidyr þannig að annað hvort
sé fótósella eða fjarstýrður takki
til að opna þær, innidyr allar breið-
ari en gerist, salerni þannig að það
sé hægt að snúa þar hjólastól og
ýmislegt fleira. Þeir sögðu okkur I
Danmörku, að í húsi, sem Kaup-
mannahafnarborg ætlaði að láta
reisa fyrir fatlaða, var gert ráð
fyrir svo mjóum gangi að lyftun-
um, að ekki var hægt að komast í
þær í hjólastól. Það er nefnilega
ekki nóg að hafa ganginn svo
breiðan, að hægt sé að fara með
hjólastól beint eftir honum, það
þarf líka að vera hægt að snúa
honum. Svo það er margt að varast.
— Þá kemur ykkar hús til með
að eiga engan sinn líka á Norður-
löndum.
— Það verður afar svipað dönsku
húsunum.
— Það hlýtur þó að vera meira
í því, þar sem þið hafið fleira til
hliðsjónar.
— Já. Það hefur ekki verið reikn-
að með, að í þeim húsum væri fólk
sem gæti kannski lítið eða ekkert
bjargað sér. En okkar bygging verð-
ur í tveimur áföngum, og það, sem
við látum bíða, er álma, þar sem
verða bara herbergi og íbúðir, og
vinnusalur á fyrstu hæð ásamt
skrifstofum. Það sem við tökum
núna, er dvalarheimili fyrir 45
manns, matsalur, æfingastöð, og
( kjallaranum verður bllageymsla.
Við buðum þetta út í fyrra og feng-
um í það sex mismunandi tilboð.
Á grundvelli lægsta tilboðsins
gerðum við samning við bygginga-
félagið Ok um að steypa upp, setja
gler í glugga, ganga algerlega frá
þaki, mála allt þrisvar að utan, og
steypa grunn og kjallara á þessari
álmu, sem við látum bíða, og grunn
og plötu á annarri smáálmu, þar
sem á að koma vinnustofa og
sundlaug. Tilboðið var rúmlega 16
milljónir og 800 þúsund fyrir allt
þetta, en við áttum að taka að
okkur að sjá um steypustyrktarjárn
og gler. Þetta tilboð var töluvert
lægra en teiknistofan reiknaði út
að hægt væri að gera þetta fyrir.
Það var til tekið í tilboðinu, að
þetta ætti að taka tvö ár. Og verk-
ið hófst 28. október 1966.
— Það er farið að sjást vel fyrir
því.
— Já, betur sést samt fyrir frænd-
um okkar næst fyrir ofan. Þar er
Oryrkjabandalagið að byggja hús,
sem á að verða eingöngu íbúðir,
og það er komið mun betur upp
úr jörðinni.
— Og hvernig aflið þið fjár til
húsbyggingarinnar?
— Erfðaf jársjóður hefur lagt
fram 20% í hliðstæðar byggingar,
þar sem ekki eru vinnustofur eða
endurhæfingarstöðvar, en meira þar
sem slíkt er með. Styrktarsjóður
fatlaðra fær 3 krónur af hverju
seldu sælgætiskílói innlendu, og við
höfum fengið styrk frá Reykjavík-
urborg. Sá styrkur nemur á þessu
ári tæplega 700 þúsund krónum.
Þá höfum við einnig merkjasölu
og happdrætti, og nú hafa öryrkja-
félögin ákveðið að hafa sameigin-
lega fjársöfnunarviku, þar sem leit-
ar verður til almennings. Við höf-
um einnig ákveðið að leita eftir
ríkisstyrk, og skrifa sveitarfélögun-
um með beiðni um framlög. Einnig
ætla Sjálfsbjargarfélögin úti á landi
að reyna að leggja fram nokkurt
fé og eiga eitt herbergi hvert handa
sínum félögum.
— Það er líklega gagnvart at-
vinnumálum og eins tryggingum og
endurhæfingu. I atvinnumálunum
er ástandið þannig, að talsverður
hluti hópsins getur ekki fengið
vinnu á frjálsum vinnumarkaði og
hefur unnið á vinnustofum öryrkja-
félaganna, sem eru mörg með
vinnustofur svo sem SlBS, Blindra-
félagið og fleiri, en þessi félög
njóta ekki rekstrarstyrkjar. I Sví-
þjóð og Danmörku er lögð á það
mikil áherzla, að allir séu í vinnu,
og ríkið borgar einn þriðja af kostn-
aðinum, bæjarfélagið einn þriðja
og framleiðslan einn þriðja. Það
þyrfti kannski ekki svo mikið hér,
en þetta myndi hjálpa vinnustof-
unum mjög mikið, því eins og er
eru þær allar reknar með miklum
halla og nálægt því að stöðvast.
Því þetta er allt á iðnaðarsviðinu
og stenzt einfaldlega ekki sam-
keppnina. Þar úti hefur líka verið
gert mikið að því, og má kannski
segja að það sé félögunum hér
sjálfum að kenna; að þau hafi ekki
leitað nóg eftir þvl; að bæjarfélög
og ríki láta öryrkjana vinna fyrir
sig öll þau verkefni, sem mögulegt
er, á sama verði og hægt er að fá
annarsstaðar. Hliðstæð má telja lög
um endurhæfingu, sem eru alls
staðar í gildi á Norðurlöndum nema
hér. í vetur var samþykkt á alþingi
þingsályktunartillaga að skora á
ríkisstjórnina að skipa nefnd til að
undirbúa lög um endurhæfingu. Ef
þau lög verða svipuð því, sem er
á hinum Norðurlöndunum, verða
þau mesta framfarasporið sfðan
tryggingarnar komu. Þvl I þeim er
bæði þetta um vinnustofurnar og
endurhæfingu á fólki og mikil á-
herzla lögð á menntun þess, og að
koma þvf út í lífið. [ sambandi við
tryggingarnar er það mikið áhuga-
mál hjá okkur, — og hefur náð
fram að ganga I Danmörku — að
skilja að elli og örorkulífeyri. Fá
örorkulífeyri hærri en ellillfeyri.
Þetta er byggt meðal annars á því,
að öryrki sé mikið ver settur en
sá, sem kominn er á ellilaunaald-
ur, því hann hafi I flestum tilfell-
um haft mikið meiri möguleika á
að búa I haginn fyrir sig og leggja
fyrir til elliáranna, en öryrkinn ekki,
og maður sem verður öryrki,
kannski á bezta aldri, hann þurfi
meira til að lifa af heldur en mað-
ur um sjötugt. Þetta hefur verið
okkur mikið áhugamál. í Norður-
landabandalaginu hefur verið mik-
ið áhugamál að koma af stað sam-
vinnu við Norðurlandaráð um sam-
ræmingu á þessum málum á öllum
Norðurlöndum, og líka að Norður-
landaráð taki upp samvinnu við
bandalagið. Það hefur tekið vel I
þetta, en lltið orðið af framkvæmd-
um enn.
— Hvað eru margir félagar I
Sjálfsbjörg?
— Þeir eru á 9. hundrað.
— Eru allir, sem þar gætu verið
með?
— Nei, kannski svona fjórðungur.
— Hvar eru hinir?
— í mörgum tilfellum kemur ekki
I félagið það fatlaða fólk, sem bezt
hefur spjarað sig I llfinu. Það þarf
ekki á því að halda. Það er athyglis-
vert, að á smástöðum eins og (sa-
firði og Sauðárkróki eru milli 60—70
manns I félaginu, en I Reykjavík
ekki nema um 330.
— Það má náttúrlega segja, að
það sé annað viðhorf hjá manni,
sem rétt stingur við á öðrum fæti,
og hins vegar hjá manni, sem er
lamaður upp að mitti.
— Það er rétt. En það eru ein-
mitt margir af þessum mönnum,
sem ekki eru með, sem mest myndu
styrkja starfsemina.
— En hvernig er svo viðhorf al-
mennings til ykkar, sem eruð fatl-
aðir?
— Ég myndi segja, að það væri
mjög gott.
— Er fólk sæmilega hjálpsamt og
hugulsamt — og þá vil ég gera
greingarmun á vorkunnsemi og
hjálpsemi?
— Já — ég vil llka gera það. Við
skulum til dæmis líta á skemmtana-
líf hér. Ég fer iðulega á Sögu eða
I Lldó og sllka staði, og þar verður
maður aldrei var við að það þyki
neitt einkennilegt. Það hef ég hins
vegar orðið var við erlendis. Land-
inn virðist taka þessu miklu skyn-
samlegar en bræður okkar á Norð-
urlöndum.
— En kemur það fyrir, að fólk
hefur tilhneigingu til að vera með
mærð við ykkur og svona fast að
því að klappa ykkur á kollinn?
— Jú, svo sem hefur það komið
fyrir. En ég held að það fái ekki
á menn nema rétt fyrst á eftir. Nú
síðari árin hef ég oftast farið að
rökræða þessi mál við þann eða
þá, sem þannig hafa komið fram,
og endirinn gjarnan orðið sá, að
ég hef sannfært viðkomandi um,
að ég búi við sízt lakari kjör en
hann sjálfurl
ir
48 VIKAN 28‘ tbl‘