Vikan - 05.08.1976, Blaðsíða 37

Smásaga eftir SOYA
UITAE
Eg sat á gangstéttarveitinga-
húsi með frænda mínum utan af
landi. Hann var kominn til að
skoða Kaupmannahöfn, og ég
verð að játa það, að hún hefði
ekki getað sýnt sig frá betri hlið.
Hún ljómaði eins og litaspjald
einhvers málarans í skærri
septemberbirtunni, og þött
undarlegt megi virðast voru lit-
irnir ekki einungis kátir og
skærir, heldur virtust þeir meira
að segja valdir af einstakri alúð.
Og í þúsundasta skiptið sagði
ég við Guð:
„Ef það eru ekki götuveitinga-
hús í Himnaríki, þá vil ég ekki
fara þangað!“
Nýr gestur tróðst á milli borð-
anna. Hann var þannig klæddur,
sem ég nefni negratísku. Það er
að segja — fötin eru aðeins of ný,
aðeins of smekkleg og aðeins of
mikið til þess ætluð að vekja
athygli. í þvi að maðurinn kom að
borðinu mínu breiddist leikrænt
bros yfir andlit hans. Hann
breiddi út faðminn og hrópaði
upp yfir sig:
„Kæra skáld! — mikið er
dásamlegt að rekast á þig“
Engum viðstaddra gat dulist, að
þarna heilsuðust tveir alúðar-
vinir.
Síðan færðist alvörusvipur yfir
andlist hans, og hann umlaði hálf-
dapurlega:
„Ertu búinn að frétta, að
Bavíaninn er dáinn?“
„Þú hefur sjálfsagt rétt fyrir
þér. En undantekningin sannar
regluna. Og Mogens — (þetta var
Mogens) — Mogens hefur fulla
ástæðu til að minnast Bavíanans
með bæði beiskju og hefndarfýsn.
Bavianinn rak hann úr skóla,
þannig að hann gat aldrei orðið
stúdent."
„Þá hefur hann líka átt það
skilið!"
„Já, og nei. Aðallega nei. Að
minnsta kosti var það í mótsögn
við einkunnarorð skólans, sem
eru skráð stórum stöfum á fram-
hlið hans.
— „Non scholae, sed vitae.“.“
„Ég skil ekki grísku,“ umlaði
frændi minn gramur og fullur
andúðar.
„Það er latína, og þýðir: „Ekki
fyrir skólann, heldur fyrir lífið."
Og á væntanlega að merkja það,
að skólinn mennti okkur ekki til
að standa okkur vel í skóla-
árunum, heldur til að við
komumst áfram í lífinu."
Frændi minn hlýtur að hafa
dregið orð mín í efa, því hann
sagði reiðilega:
„Það hefur komið mér að mikl-
um notum að geta bæði lesið,
skrifað og reiknað."
„Vafalaust. Aftur á móti er
ekki eins vist, að vitneskjan um
það, að bardaginn um Padua var
árið 1525, komi að eins mikium
notum. Og það er bæði víst og
satt, að skölinn gerði sitt besta til
þó hann Se fullkomlega til-
litslaús í skopstælingum sfnum
er ekkert illt til í honum. En ég er
ekki í neinum vafa um hvað
kennararnir höfðu út á hann að
SOtja. Það var einmitt vegna hæfi-
leika hans til skopstælingar. Það
var ekki sá kennari, sem hann gat
ekki stælt — tóntegund, og mál-
gallar, hikstar, hóstar, humm og
ha.
Og líkast til var enginn sá
kennari, sem ekki vissi af því!
Hann lék listir sínar í frímínútun-
um, á leiðinni frá skólanum,
meðan bekkurinn þurfti að biða
eftir kennaranum, og því var það
ekkert skrítið, að kennararnir
hefðu einhvern tfma heyrt rödd
starfsbróður síns — eða jafn'
vel eigin rödd! Að vissu leyti
get ég vel skilið kennarana.
Versta háð sem til er, er einmitt
skopstæling. Og hún er ekki einu
sinni bara háð um þann, sem er
skopstældur, heldur er hæðst að
öllu mannkyninu. Niðurlæging
homo sapiens. Eða eins og
hermikrákan segir sjálf:
„Þarna sérðu hvað þú ert — þú,
með þina tröllatrú á „sál“ og
„anda“ og „persónuleika." Þarna
sérðu sjálfan þig — safn hreyf-
inga og hljóða, sem leikur einn er
að apa eftir — væntanlega vegna
þess, að þetta er allt vélrænt eða
sjálfvirkt."
Já, skopstæling snertir menn-
ina svo illa, aðleikkona, sem ég
þekki, tók tólf veronalskammta
eftir að hafa séð sjálfa sig þannig.
(Sem betur fór hringdi hún um
leið í lækni).
Samt höfðu kennararnir á
röngu að standa. Til að vera
siðfágaður og lýðræðislegur yfir-
burðamaður — í þess orðs bestu
merkingu — þarf maður að geta
tekið háði og skopstælingu, án
þess að finna hjá sér hvöt til að
loka munni upphafsmannsins
með ofbeldi.
En kennararnir voru hvork'
fágaðir, lýðræðislegir né yfir-
burðamenn. Þeir þóttust bara
vera það, þvi ég heyrði þá aldrei
ávita hann fyrir eftirhermurnar.
Aftur á móti lögðu þeir hann í
einelti fyrir alls konar smáatriði.
Dag nokkurn átti Lamadýrið að
kenna okkur. Hann kenndi
frönsku, og auknefni sitt hafði
hann hlotið vegna þess að hann
spýtti alltaf framaní okkur, þegar
hann sýndi, hvernig ætti að tala
rétta frönsku. Mogens íeiddist í
tímum Lamadýrsins — hann var
vanur að segja, að hann vildi
heldur læra frönsku i París — og
þvi var hann í meiri háttar bygg-
ingaframkvæmdum. Eg veit ekki,
hvort hann byggði brú, göng eða
effelturn, en alla vega notaði
hann kennslubækur, stilabækur,
mjólkurflösku og reglustriku. Því
miður var náunginn, sem sat fyrir
framan hann, tekinn upp. Hann
stóð snöggt á fætur, og ýtti óvart
við listaverkinu hans Mogens.
Allt hrundi. Mjólkurflaskan datt
á gólfið og brotnaði. Og eins og til
að kóróna allt saman, þá gerðist
þetta i timanum fyrir matarhlé,
og i'laskan var full af kókói.
Auðvitað var þetta gróft brot,
og viðeigandi refsing að verða
skotinn með fallbyssu. En Lama-
dýrið hrækti útúr sér:
„Farðu til rektors og tilkynntu
að þú hafir hegðað þér ósiðlega!"
Eg er handviss um að ef þetta
hefði verið einhver okkar hinna,
hefði sá hinn sami ekki verið
sendur til rektors.
Mogens var óstyrkur á fótun-
um, þegar hann reikaði til dyra.
En nú gerðist merkilegt atvik.
Eg gat naumast kinkað kolli,
'áður en hann bætti við með
óþekkjanlegri röddu:
„HÉIÐRUÐ SE MINNING
HANS!“
Röddin var skræk öldungsrödd,
og var greinilega rödd skorpins
manns, sem reyndi að vera við-
kunnanlegur, en varð fyrir
bragðið aðeins hlægilegur. Þetta
var ómótstæðilegt. Eg hló bæði
öviðeigandi og allt of hátt.
Maðurinn brosti, þakklátur fyrir
undirtektirnar, og hélt áfram inn
í veitingahúsið.
Frænda mínum varð fyrst að
orði „Hummm", en síðan sagði
hann: '
„Hvaða bavíani er dáinn?“
„(’iamli skólastjórinn okkar —
Humlerod rektor andaðist i gær.
Hann var kallaður Bavíaninn."
Frændi minn hugsaði sig um.
Svo sagði hann:
„Mér l'innst þetta óviðeigandi.
Bæði það að hæðast að látnum
manni og svo hvernig hann sagði
„Heiðruð sé minning hans.“.“
að kæfa einstæða hæfileika
Mogens í fæðingu. Það er einmitt
þrátt f.vrir skólann, að Mogens
lifir góðu lífi af meðfæddum
hæfileikum sínum."
„Það finnst mér ótrúlegt, .
„En samt er það satt! Mogens
hafði hæfileika til eftirhermu, og
því var hann rekinn. Annars get
ég víst sagt þér, hvernig á því stóð
—r mér finnst það að minnsta
kosti smellin saga."
Eg pantaði tvo bjóra i viðbót —
hinir hiifðu horfið eins og dögg
fyrir sólu — og sagði síðan
söguna.
„Mogens var óvinsæll i
skólanum — það er að segja
óVinsæll af kennurunum. Við
hinir höfðum hreint ekkert á móti
honuin.
Oft heyrði ég kennara úthúða
honum fyrir að vera mesti vill-
ingur skólans, en það var i raun
og veru afskaplega ósanngjarnt.
Hann var ekkert villtari en við
hinir — þvert á móti! — og
N

32. TBL. VIKAN 37