Vikan - 09.05.1985, Qupperneq 61

saman þar til karlarnir voru
gleymdir. Þær tóku það ráð að
yfirgefa þorpið og hverfa inn í
frumskóginn. Fyrir þeim fór
öldungur sem var skrýddur skrápi
armadillo-beltisdýrs og gróf hann
holur í jarðveginn. Konurnar
stungu sér ofan í holurnar og
komu aftur upp spölkorn fram
undan.
Fyrirgangurinn barst körlunum
til eyrna þar sem þeir lágu viö
fiskibátana og reyndu þeir að
veita konunum eftirför. En þær
voru of snöggar að forða sér niður
um holurnar sem armadillo-
öldungurinn gróf. Börnin héngu á
mæðrum sínum, en sum þeirra
misstu tökin þegar þær stungu sér
í holurnar, svo að þau þeyttust af
baki upp í trén og urðu aö öpum
(þess vegna hafa sumir apar
indíána-fés).”
Snákar og
köngullær á verði
Karlinn áfram: „Jamúrí-kúma
konurnar verkuðu heillandi á þá
sem litu þær augum á ferðum
þeirra um önnur þorp. Eiginmenn
héldu aftur af eiginkonum sínum
af öOum mætti, gripu fyrir augu
þeirra til að hindra að þær
slægjust í för með kvennagenginu.
Ogiftar konur hikuðu ekki við að
slást í hópinn sem ferðaðist um
Xingú-hálendið þar til hann kom
að stórum eldgíg nálægt Kalapalo-
þorpi. Við innganginn í gíginn
stilltu konurnar upp leðurblökum,
köngullóm, snákum og þymi-
jurtum til að fyrirbyggja eftirför.
Ef karlmaður er einn á ferð
nálægt gígnum og heyrir dauft
flautuhljóð eru það konurnar.
Nálgist hann enn kemur fiörildi
svífandi, tyllir sér léttilega á öxl
honum og maðurinn hverfur.”
Ekki staðfesta neinar vísinda-
rannsóknir þessa sögu Kanato.
Jamúrí-kúma hefur ekki borið á
góma í þjóðháttafræðum og ekki í
munnmælasögum Xingú-indíán-
anna.
Sagan um spánska
skipstjórann Orellana
Alvaro Vilas Boas, hann er
þriðji bróðirinn, hefur aðra
kenningu: „Ég veit ekki hvort það
er þjóðfræði, ljóðlist eða hrein
ímyndun, en ég býst við að þessir
helgisiðir eigi að einhverju marki
skyldleika að rekja til hugsan-
legrar tilvistar ættbálks þar sem
mæðraveldi ríkti, þaö er að segja
til „amasónanna”.
Þannig getur saga Kanato vel
átt við rök að styðjast og Jamúrí-
kúma helgihaldið átt sér þessa
forsögu.”
Tilgáta Alvaros byggist á
ýmsum rannsóknum á tilurð
ættbálka á Xingú-svæðinu. Saga
þeirra og menning eiga sömu
rætur og tengjast auk þess öörum
ættbálkum í Suður-Ameríku. Að
líkindum má finna sams konar
sögusagnir hjá hinum ætt-
bálkunum. Fornleifagröftur hefur
ennfremur sýnt að elsti ætt-
bálkurinn sé líklega af Arúak-kyni
(afkomendurnir heita í dag Wora
og Mænakú).
Þeir ættbálkar sem mest gera
úr Jamúra-kúma eru einmitt
Wora- og Mænakú-ættbálkarnir.
Því kemur það ekki á óvart að
Arúak-menningarheildin safn-
aðist saman norðan Amazon-
fljótsins og aö á þessu sama svæði
rakst spánski skipstjórinn og land-
könnuðurinn Francisco de
Orellana á bardagakonur sem
höndluðu boga og örvar af mikilli
kunnáttusemi. Orellana nefndi
þær „amasónurnar”.
Samkvæmt kenningu Alvaros
bjó Jamúrí-kúma fólkið í nyrsta
hluta Brasilíu og hjá því réðu
konurnar. Það voru svo Arúak-
afkomendurnir sem varðveittu
sögu mæðraveldisins og
minningarathafnir um það.
Hér er kominn meistarinn sjálfur,
Takuma töfralæknir — nokkurs
konar verndari helgihaldsins.
. . . en bardögunum lýkur með sameiginlegu baði.
19. tbl. Vikan 61