Vikan - 21.08.1986, Blaðsíða 34

Pétur Thomsen er víðförull
og hefur átt viðburðaríka
ævi. Hann býr nú ásamt
konu sinni, Kristbjörgu
Guðmundsdóttur, í Furu-
gerði 1 í Reykjavík. Hann
er hættur að mynda fyrir
nokkrum árum og lætur fara vel um sig í
Furugerðinu með útsýni yfir Fossvoginn.
Hjá þeim býr líka stórkostlegur blár páfa-
gaukur, Bensi, sem kjaftar heil ósköp og
hermir eftir eins og það sé segulbandsspóla
í búknum á honum.
Pétur situr ekki auðum höndum. Hann bað
mig frekar að koma eftir hádegi en fyrir því
hann væri radíóamatör og vekti oft langt
frameftir. Og það kom líka í ljós að kvöldið
áður en ég kom höfðu þau hjónin vakað lengi
yfir fótboltaleik frá HM í Mexíkó. Þau eru
bæði afskaplega hress í bragði og stutt í
hláturinn þegar þau segja frá. Uppi á vegg
hjá þeim hangir, innan um ýmiss konar heið-
ursviðurkenningar, erlendar sem innlendar,
skrautskrifað máltæki á þýsku: Humor ist
wenn mann trotzdem lacht - Það er allt í
lagi á meðan maður getur brosað.
Ljósmyndari forsetaembættisins
Eitt af því sem vekur athygli á stofuveggnum
er heiðursskjal frá Gústaf Adolf VI. Sviakon-
ungi þar sem Pétur er útnefndur konunglegur
sænskur hirðljósmyndari. Þetta skjal er þannig
til komið að Pétur Thomsen var um langt ára-
bil ljósmyndari forsetaembættisins og myndaði
öll fyrirmenni sem komu til landsins á þeim
tíma. Þegar Gústaf Adolf VI. Sviakonungur
kom hingað til lands árið 1958 var Pétur með
í ferðum konungs sem ljósmyndari vegna
myndaalbúms sem afhenda átti konungi við
brottför.
Kynni Péturs af fyrirmennum, sem heimsóttu
Island, hefjast þegar þegar hann er ungur og
fer sem leiðsögumaður og túlkur fyrir kaþólska
biskupinn og gesti hans, fyrst á hestum en síð-
an á bílum. En það er þó ekki fyrr en löngu
síðar að það verður hans aðalstarf að fylgja
þeim eftir.
„Ég byrja hjá forsetambættinu 1952 þegar
Ásgeir Ásgeirsson tekur við,“ segir Pétur. „Eft-
ir það er ég hjá honum og síðan Kristjáni, en
ég fékk hjartaáfall nokkru áður en hann hætti.
Þá fór ég að slaka á og hætta, nennti þessu
ekki lengur. Ég var þá búinn að vera í þessu í
40 ár. Ég byrjaði erlendis, hjá UFA (Universum
Film Aktien Gesellschaft) í Þýskalandi. Ég var
fyrst í Kiel og síðan í Stettin, sem þá var, og
lærði bæði ljósmyndun og kvikmyndun. Ég var
mikið að spá f það hvort ég ætti að verða ljós-
myndari eða kvikmyndatökumaður en þá var
bara enginn grundvöllur fyrir kvikmyndatöku
hérna neitt að ráði. Ég tók reyndar töluvert
af kvikmyndum eftir að ég kom heim en það
var ekki hægt að lifa af því. Ljósmyndir gátu
gefið af sér peninga en hitt var miklu meiri
sénsataka. Þetta var fyrir daga sjónvarps og
allrar auglýsingagerðar."
Heimsborgari í þjónustu Þjóð-
verja
Pétur var á yngri árum sannkallaður cosmo-
politan, heimsborgari, eins og hann segir sjálf-
ur. Hann er fæddur í Reykjavík 1910 og
uppalinn þar. Hann gekk fyrst í Landakotsskól-
ann, því næst í Verslunarskólann en gat ekki
hugsað sér að verða kontóristi eða eitthvað þvi
um líkt og fór í Loftskeytaskólann. Að loknu
prófi hélt hann utan og réð sig á ferju sem
sigldi milli Kaupmannahafnar og Stettin. En
hvernig kom til að hann fór að ljósmynda?
„Þetta hálsaðist þannig til að ég var orðinn
leiður á að sigla og spyr hvort það sé ekki í
lagi að ég munstri mig bara af í Þýskalandi.
Jú, jú, það var í lagi. Svo fékk ég bara hýruna
mína og fór svona að þreifa fyrir mér. Þeir
sögðu mér í Stettin að það væri h'tið fyrir mig
að gera þar. Síðan hélt ég til Kiel og leitaði
fyrir mér í Hamborg og ýmsum borgum en það
endaði með því að ég fór aftur til Stettin og
komst að hjá UFA og var hjá því í þrjú ár. Þá
er komið fram að stríði. Þá kom fyrirskipun
um að allir tæknimenn, hverju nafni sem þeir
nefndust, væru hér með komnir í herþjónustu.
Það voru lög. Maður tók þvi, var ekkert að spá
neitt í það. Maður gerði sér ekki klárt hvað
væri að ske. Til að byrja með, þegar ég var í
Þýskalandi, var Hitler voða vinsæll. Hann tók
við Þýskalandi í rúst eftir Weimarlýðveldið og
skapaði atvinnu, auðvitað við hergagnafram-
leiðslu. Þýska þjóðin var þakklát fyrir að fá
vinnu. Ég hafði það alltaf á tilfinningunni að
fólkið sjálft vissi raunverulega ekki hvernig
þetta stóð.
Ég vann sem ljósmyndari hjá yfirstjórn þýska
hersins og þar náði ég hraða og öryggi í ljós-
myndun. Það var kafbátastöð rétt hjá Kiel og
þar myndaði ég heilmikið af því hvernig þetta
gekk fyrir sig stig af stigi, eins og gert er núna
með kvikmyndum. Þetta voru eiginlega heim-
ildarskjöl.
Ég var mikið á þvælingi um alla Evrópu á
þessum tíma. Ég var búinn að vera úti í mörg
ár og hafði ekkert samband við ísland. Ég var
alltaf að velta því fyrir mér hvort ég ætti að
fara heim eða hvað ég ætti að gera, var jafnvel
að hugsa um að gleyma þessu öllu og verða
bara útlendingur. Ég hafði verið að hugsa um
að koma mér til Afríku og hafði talað við
franskan sendiherra í Kaupmannahöfn um
hvort ég gæti ekki gerst atvinnuhermaður í
útlendingaherdeildinni. Hann biður mig bless-
aðan að láta mér ekki detta það í hug. Þetta
séu ægilegir menn, margt af þessu. En ég segi
að þetta geti varla verið verra en annað, eitt-
hvað verði maður að gera. Það er allt orðið
vitlaust hvort sem er í heiminum. Þetta endaði
með því að ég fór suður. Ég hitti þar danskan
foringja sem var búinn að vera þar nokkur ár
og hann sagði mér að þetta væri ekkert líf að
vera þarna svo ég kom mér aftur til baka.“
Til íslands í þýskum kafbát
Það er engum ofsögum sagt að ævin hans
Péturs hafi verið ævintýrarík. Þegar hér er
komið sögu verða atburðir í stríðinu til þess
að Pétur heldur heim til íslands en för hans
varð þó harla óvenjuleg. Á Grænlandsjökli
höfðu verið Þjóðverjar með miðunarstöð og
I.... I
34 VI KAN 34. TBL