Vikan - 16.11.1939, Side 11

Nr. 46, 1939
VIKAN
11
Fjárhagslegt sjálfstæði.
Eftir Jón Pálmason, alpingismann, frá Akri.
r
A undangengnum öldum og fram að ár-,. til þess, að skattar, tollar, útsvör og önn-
inu 1918 var megin þátturinn í stjórn- 'j| ur útgjöld til opinberra þarfa hafa marg-
málabaráttu islenzku þjóðarinnar barátta | faldazt á tiltölulega skömmum tíma. At-
fyrir stjórnarfarslegu sjálfstæði út á við,
og enn í dag eru margir menn þeirrar skoð-
unar, að höfuðatriði okkar þjóðarvelferð-
ar sé það, hvernig háttað verði afstöðu til
Dana, þegar kemur að því að ákveða,
hvort segja skuli skilið við þá að fullu og
öllu. Það mál verður eigi rætt hér, hvað
rétt er í því efni, en hvernig sem á það
er litið, þá er hitt víst, að íslenzka þjóðin
getur enga von haft um að verða, nema í
bili, stjórnarfarslega frjáls, nema hún
tryggi, á annan veg en gert hefir verið,
fjárhagslegt sjálfstæði sitt. Á síðustu 40
árum hafa orðið hér meiri verklegar fram-
farir en á mörgum öldum áður. Samgöngu-
bætur á sjó og landi hafa verið mjög stór-
stígar. Húsabyggingar hafa aukizt og full-
komnazt með undraverðum hraða. Rækt-
unarframkvæmdir, girðingar og fleira hef-
ir og orðið í stórum stíl og náð yfir Iand
allt. Allar þessar og ýmsar aðrar verk- •'
legar umbætur ættu, að eðlilegum hætti,
að hafa tryggt fjárhagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar betur en nokkur dæmi þekkjast :
vinnureksturinn er hlaðinn svo þungum
byrðum með útgjöldum, skuldavöxtum og
launagreiðslum, að hann ber sig ekki, nema
þegar allra bezt gengur, og á sumum svið-
um ekki, hvemig sem árar.
Það ástand, sem núverandi styrjöld
skapar, er stundarfyrirbrigði, enn sem
komið er, og ekki hægt að segja, hvernig
verkar. Ef til vill verður það til að full-
komna það hrun, sem fyrirsjáanlegt var,
með sama áframhaldi, en ef til vill verður
það til að auðvelda afturhvarfið af villi-
götum liðinna ára. Það er því augljóst mál,
að okkar f járhagslega sjálfstæði er í hættu
1 og um leið fullkomin óvissa um framtíðar
sjálfstæði þjóðarinnar, í víðari merkingu.
En við hliðina á þessari augljósu vissu
blasir það, að vegna þess, hve vel er á
veg komið með verklegar umbætur og
þekkingu í verklegum efnum, þá eru fyrir
hendi betri skilyrði en flestir gera sér
grein fyrir, til að komast upp úr svaðinu.
Landið okkar er gott land og lífsskilyrði
þess svo mikil og víðtæk, að miklu fjöl-
áður tiL Þessu er þó, því miður, ekki þann ýmennari þjóð en við erum ætti að geta
veg farið, því mjög mikið af öllu þessu
hefir komizt í framkvæmd með því að taka
erlend lán og með því að eyða þeim skuld-
lausu eignum, sem til voru í landinu, áður
en umbæturnar voru gerðar. Þess vegna
blasir nú við augum sú staðreynd, að út á
við eru skuldir yfir 100 milljónir króna, og
innanlands stendur dæmið þannig, að yfir-
gnæfandi meiri hluti framleiðenda til sjáv-
ar og sveita á ekki fyrir skuldum, og sveit-
ar- og bæjarfélög skulda háar upphæðir,
sem ekki er hægt að borga, og byrðin af
fátækraframfærslu, sjúkdómum og lær-
dómi uppvaxandi manna fer sívaxandi. Allt
þetta hvílir sem lamandi farg á öllum at-
vinnurekstri þjóðarinnar og lítur út fyrir,
að verði að meira eða minna leyti til að
hamla velgengni og sjálfstæði uppvaxandi
og komandi kynslóða. Orsakirnar til þessa
eru margar, en aðallega eru þær þrjár:
1. Meiri kröfur fólksins um lífsþægindi
en nokkru sinni hefir áður þekkzt á þessu
landi.
2. Meira ábyrgðarleysi í meðferð fjár-
muna, opinberlega og persónulega, en
dæmi eru til áður.
3. Burtflutningar fólksins úr sveitunum,
og stækkun kaupstaðanna, langt um fram
það, sem atvinnuskilyrði gefa efni til á
hverjum stað.
Allar þessar orsakir til samans hafa leitt
notið hér sæmilegra kjara og f járhagslegs
sjálfstæðis. En til þess verður að nema
burtu þær orsakir, sem orðið hafa til að
skapa núverandi ástand. Lífskröfurnar
verður að minnka og miða þær við hag og
getu framleiðslunnar, sem er undirstaða
fjárhagslegrar velgengni. Laun og kaup-
gjald verður þar af leiðandi að sníða við
þá snúru, að allt vinnandi fólk í landinu
geti fengið að vinna án þess að vera þurfa-
lingar þess opinbera, svo unt sé að fram-
leiða lífsþarfir þjóðarinnar að mestu innan-
lands. Þá er hægt að koma því svo fyrir,
að miklu fleira fólk ali aldur sinn í sveit-
unum en nú er þar. Til þess verður að
gera miklu harðari kröfur um vinnu og
sjálfsafneitun, en nú er almennt til að
dreifa, og umfram allt verður að útrýma
því ábyrgðarleysi og óreiðu, sem nú er
kunnugt um í opinberu lífi. Verði engin
stefnubreyting í þessa átt, þá er hrunið
framundan augljóst og allsendis óvíst, hve-
nær við Islendingar getum haft von um að
verða fjárhagslega og stjórnarfarslega.
sjálfstæð þjóð.
Þegar brýn nauðsyn knýr til þess, eins
og nú að minnka lífskröfur og afnema
óreiðu og ábyrgðarleysi á opinberu sviði,
þá er við ramman reip að eiga. Hvort
tveggja hefir þróazt í skjóli falskrar kaup-
getu hjá nokkrum hluta þjóðarinnar, en
Jón Pálmason.
sú kaupgeta er fölsk, sem er í ósamræmi
við arðsemi framleiðslunnar.
Framleiðendurnir hafa tapað sínum
eignum, og stór hópur af unga fólkinu er
í atvinnuskorti meiri og minni hluta af ár-
inu. Jafnhliða hafa laun, með margvísleg-
um hætti, verið hækkuð og fjöldi launa-
starfa verið búinn til, án almennings þarfa,
fyrir þá menn, sem eitthvað þurfti fyrir
að gera. Margir hafa fleiru en einu laun-
uðu starfi að sinna, og launalög og fyrir-
mæli Alþingis í mörgum greinum að engu
höfð. Að hinu leytinu hefir kaupgjald ver-
ið fært upp, úr hófi fram, án tillits til þess,
hvort það svaraði til framleiðsluarðs. Allt
þetta og fleiri óreiða, því samfara, hefir
skapað það ástand, að fastar launastöður
og föst atvinna við líkamleg störf er orðið
sérréttindi og trygging gegn óhöppum,
þegar miðað er við öryggisleysi og óvissu
framleiðendanna og þess mikla fjölda af
vinnandi fólki, sem hefir óvissa og litla at-
vinnu. Þetta verður ekki lagað, nema með
meira jafnrétti og réttlæti, sem verður að
miðast við það, að samræma arðinn af
framleiðslu og vinnu, og gera það að
minnsta kosti eins aðgengilegt að stunda
framleiðsluna sem að vinna hjá öðrum. Því
takmarki verður ekki náð nema með föst-
um tökum og einlægni í samvinnu, sem
ekki er tengd við flokkshagsmuni og klíku-
skap. Að hve miklu leyti þörfum okkar
fátæku og sundurleitu þjóðar verður full-
nægt í því efni, kemur í ljós nú á næstu
misserum. Margir eru tortryggnir á fram-
farirnar í því efni og vitna til liðinna ára.
Aðrir eru bjartsýnir á vitsmuni og drengi-
lega viðleitni almennings í landinu, og ég
verð að segja það, að í því efni miða ég
vonir og framtíðardrauma meira við það,
að hættan muni kalla fram það bezta í
mannlegu eðli, heldur en hitt, að mistök og
erfðasyndir útiloki stefnuhvörf á komandi
tíma.