Vikan - 20.03.1941, Blaðsíða 5

VIKAN, nr. 12, 1941
5
Smásaga eftir Hjalta Skeggjason
Þarna eru Svörtuborgir.“ Bílstjórinn
við hliðina á mér benti á nokkrar
klettaþústir, sem grillti í framundan hæð-
inni. Klettarnir tóku á sig ýmsar tröllsleg-
ar myndir í þokunni. Sumir minntu á ljón
með uppglennt gin, aðrir á risa með illúð-
legum brúnum.
Þetta var á háheiðinni. Við vorum á leið
suður og ég var eini farþeginn í bílnum.
Ferðafélagar mínir úr sumarleyfinu urðu
eftir nyrðra í sólskininu, en ég varð að fara
suður, í þokuna og súldina, til þess að
sinna störfum mínum í höfuðstaðnum. Ég
lagði af stað gangandi, en þennan morgun,
þegar ég var í þann veginn að leggja á
Borgaheiði, kom áætlunarbíll úr næstu
sveit að bænum, þar sem ég gisti, og bíl-
stjórinn bauð mér ókeypis far suður. Hann
var miðaldra maður, hægur í framgöngu
og bauð góðan þokka. Fólkið á bænum
sagði mér, að hann væri þaulkunnugur á
þessum slóðum og uppalinn hinum megin
heiðarinnar. Nafn hans var Pétur.
,,Er þetta gamalt sæluhús,“ spurði ég
og benti á kofarústir rétt við vegarbrún-
ina. ,,Já, það var sæluhús hérna áður en
bílvegurinn var lagður,“ svaraði Pétur.
„Nú er það löngu fallið í rúst og enginn
hirðir um að reisa það að nýju. Hún er
fremur snjólétt, heiðarskömmin, og oftast
bjlfær árið um kring.“ Við voru nú komn-
ir fast að klettunum. „Svörtuborgir,"
sagði ég, „það er eitthvað draugalegt við
nafnið. Kanntu engar sögur héðan?“
,,0—o, það held ég, að þær séu nógu
margar, sögurnar frá Svörtuborgum. Það
er nú til dæmis sagan af Helguborg.“ Pétur
benti á stærsta klettinn, því næst ræskti
hann sig, og ég fann að hann var að bíða
eftir því að ég bæði hann að halda áfram.
„Blessaður segðu mér hana,“ sagði ég
ákafur og um leið rétti ég honum ferða-
pelann minn. Það sakaði ekki að mýkja
ofurlítið í honum tunguna. ,,Ah — alltaf
er blessað brennivínið jafn gott. — Já,
sagan af Helguborg. Hún er nú hvorki löng
né merkileg. Borgin dregur nafn sitt af
stúlku, sem varð úti hérna á heiðinni endur
fyrir löngu. Hún hét Helga og var frá
Stóru-Völlum, sem er fremsti bærinn í
Sveitinni sunnan heiðarinnar og eitthvert
mesta stórbýli sýslunnar. Sagt er, að
stúlkukindin hafi fellt hug til einkasonar
hjónanna þar. 1 þá daga var það nú ekki
siður, að stórbændasynirnir tækju niður
fyrir sig við giftinguna, enda fór svo, að
Magnús á Völlum náði í forríka prófasts-
dóttur austan af landi. Þau giftu sig að
haustlagi. Á brúðkaupsdaginn þeirra hvarf
Helga. Hennar var leitað dögum saman, en
árangurslaust. Það var ekki fyrr en snjóa
leysti um vorið, að ferðamaður, sem var
á leið suður, fann kvenmannslík undir
einni heiðarborginni. Líkið var flutt heim
að Stóru-Völlum og haft hljótt um.
Skömmu síðar fór það að kvisast um
sveitina, að eitthvað fleira hefði fundizt í
borgunum. Sumir þóttust geta haft það
eftir ferðamanninum, að líkin hefðu verið
tvö, annað af nýfæddu barni. Ekki þorðu
menn samt að hafa þetta í hámælum, og
sögurnar hjöðnuðu niður án frekari rann-
sóknar í málinu.
Eftir þetta er sagt, að ferðamenn, sem
um heiðina fóru, hafi oft heyrt einkennileg
vein í borgunum, og ekki fýsti menn að
gista í sæluhúsinu, nema nauðsyn bæri til.
Magnús á Stóru-Völlum náði sér aldrei
eftir þennan atburð. Hann varð einkenni-
legur í háttum og talinn bilaður á geðs-
munum síðari hluta æfinnar. Hefir sú
veiklun þótt fylgja Stóru-Vallaættinni
fram að þessu.
O — jseja, það er margt undarlegt í líf-
inu.“
Pétur hafði nú lokið máli sínu. Við
sátum hljóðir nokkra stund. Mér varð litið
um öxl. Svörtuborgir voru horfnar inn í
þokuna.
„Kantu ekki fleiri sögur af borgunum,“
spurði ég. „Manstu ekki eftir einhverri
draugasögu úr gamla sæluhúsinu?“
Pétur þagði andartak, en, sagði svo:
,,Ég er nú fljótur að gleyma öllum
draugasögum, enda ekki trúaður á þær.
Aldrei hefi ég séð neitt óhreint um dag-
ana.“
„Geturðu ekki sagt mér eitthvað meira
um Stóru-Vallaættina ? Hver býr þar
núna?“ spurði ég.
„Hann þeitir Magnús,“ sagði Pétur, og
•það var eins og hann dragi við sig svarið.
„Er hann eitthvað skrítinn,“ spurði ég.
Pétur leit til mín. Hann var mjög alvar-
legur í bragði.
„Já, hann er sannarlega öðruvísi en fólk
er flest, hann Magnús gamli á Stóru-Völl-
um. Það held ég nú.“
„Blessaður, segðu mér eitthvað um
hann.“ Orðum mínum til frekari áherzlu,
rétti ég pelann að sessunaut mínum. Hann
saup drjúglega á, ræskti sig nokkrum
sinnum, og sagði svo:
„Sama er mér, þó að ég segi þér það,
sem ég veit um hann Magnús gamla. Þetta
veit hvort sem er hvert mannsbarn í
sýslunni.“
Síðan hóf hann frásögn sína:
„Magnús á Stóru-Völlum hefir nú búið
á ættaróðali sínu í samfleytt fimmtíu ár.
Hann tók ungur við búi föður síns og gift-
ist skömmu síðar einni rikustu bóndadótt-
ur sveitarinnar. Konu sína missti hann
eftir stutta sambúð. Þau áttu eina dóttur
er Guðrún hét. Hún varð snemma mjög
gervileg, og þegar hún óx upp, þótti hún
bera af öðrum stúlkum þar um slóðir. Þeir
voru ekki fáir ungu piltarnir, sem biðluðu
til Guðrúnar á Stóru-Völlum. En engum
þeirra tók hún.
Guðrún hafði mikið ástríki af föður sín-
um, og oft lét Magnús þau orð falla, að
erfitt mundi reynast að ná í tengdason,
sem væri samboðinn henni Rúnu litlu. Það
var haft í flimtingum í sveitinni, að ekki
þýddi fyrir nema sýslumenn og ráðherra
að fara í bónorðsför að Stóru-Völlum, því
að hann Magnús léti hvorki Guðrúnu sína
né sauðina í hendurnar á óvöldum bónda-
ræfli.
Sumarið, sem Guðrún varð tvítug, réðst
ungur kaupmaður, er Oddur hét, að Stóru-
Völlum. Hann var sonur fátækrar ekkju,
sem bjó hinum megin heiðarinnar.
Ekki hafði Oddur lengi dvalið á Stóru-
Völlum, þegar það fór að kvisast um sveit-
ina, að einhver samdráttur væri milli hans
og Guðrúnar. Þeir, sem þekktu Magnús
bezt, spáðu engu góðu um þetta, og þegar
Oddur hvarf skyndilega úr vistinni
skömmu eftir túnaslátt, þóttust menn vita,
hvað valda mundi.
Eftir burtför Odds gerðist Guðrún þung-
lynd mjög. Heimilisfólkið hafði það fyrir
satt, að hún liti aldrei glaðan dag. Samt
kvartaði hún ekki og daglegum störfum
sinnti hún líkt og áður.
Aldrei hafði Magnús á Stóru-Völlum
þótt jafnlyndur húsbóndi, en nú keyrði úr
hófi fram. Hann var orðinn svo uppstökk-
ur og geðillur, að vinnuhjúunum þótti nóg
um, og höfðu jafnvel á orði að ganga úr
vistinni, ef þessu héldi áfram. Sambúð
þeirra feðginanna var og í öllu breytt.
Guðrún yrti aldrei á föður sinn, nema
Brenda litla Talbot í New York er ekki
hissa þó að hitabylgjan sé að gera út af
við flesta í kringum hana, enda er hún
klædd eftir þörfum og svo hefir hún
mjóikina sina til að svaia sér á.