Vikan - 17.07.1941, Blaðsíða 5

VIKAN, nr. 29, 1941
5
HEIÐARBÚAR.
að er síðsumar á heiðinni. Langt í
suðri drúpa blásvört ský lágt við sjón-
hring, en í vestri renna himin og haf sam-
an í grárri móðu. Það er komin einhver
þungi í loftið og landið, einhver ótti við
þverrandi lífskraft náttúrunnar og nálæg-
an vetur. Fuglarnir eru hættir að syngja.
Þeir fljúga höllum vængi í eyrðarlausum
og þögulum hópum, og þeir finna, að nú
er hver stundin síðust til brottfarar. En
bóndinn horfir áhyggjufullur á sitt óhirta
hey og hann horfir upp í fjölhn, því að
þar er féð í óvissu öræfanna og bráðum
kemur haust og hret.
Neðst í heiðinni stendur ofurlítill bær.
Hann er gamall og hrörlegur og túnið er
þýft og illa girt. Það er snemma morguns,
en upp um eldhússtrompinn stígur þó létt-
ur blágrár reykur, því að hér er fólkið
snemma á ferli. Svo opnast bæjardyrnar
og fremur luralegur maður gengur út á
hlaðið. Hann er órakaður og fremur ygld-
ur á svip, alveg eins og hann eigi von á
vindgusti eða rigningarstroku í andlitið.
Hann horfir fyrst til hægri og svo til
vinstri, en síðast næstum því beint upp í
loftið, og grettir sig þá langmest. Hann
rennir augunum upp eftir túninu og þá
verður skyndilega svipbreyting í andliti
hans. Það sléttist úr hrukkunum, það vott-
ar fyrir einhverju, sem líkist daufu brosi
og varirnar fara að bærast.
„Blessuð skepnan. Það var ekki svo hætt
við því, að hún brigði vana sínum.“ Guð-
mundur fitlaði við skeggbroddana á vang-
anum og horfði með ánægjusvip á tvær
sauðkindur, sem voru að kroppa í láginni
ofan við túngarðinn.
Þá marrar aftur í bæjardyrahurðinni.
Lítil og snareyg kona vippar sérútáhlaðið.
„Hvað er þetta, maður,“ segir hún og það
er fjashreimur í röddinni, „ertu að tala
við sjálfan þig?“ Guðmundur glotti við.
„Horfðu upp fyrir vallargarðinn, Jórunn,“
segir hann drýgindalega og lítur á konu
sína um leið.
„Huh. — Áttu við geldærskömmina
þarna uppi í holtinu. Eða er það ekki geld-
ær?“
„Geldær — hva, jú-ú, það er víst. — Nei,
líttu upp í lágina.“
„Ó, blessunin. — Er hún nú komin. Og
er þá ekki sérlega mösurbeina fremur en
vant er. — Eða gimbrin — Guðmundur.
Hvað sýnist þér um hana? Jafnvel stærri
en sú í fyrra.“
„Hö-h?“
„Hvað er nú? Heyrirðu ekki maður? —
Á, — var það nú sú gelda. He-he. — Ætli
hún fari sér að voða. Veiztu hver á hana?“
Rödd Jórunnar varð dálitið ísmeygileg
og lækkaði á síðustu orðunum.
Guðmundur svaraði engu. Hann var
farinn að horfa á lambána í holtinu.
Smásaga
l eftir \
I KOLBEIN frá Strönd. [
'‘'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiie'
Kostaskepnan, hún Lagða; eftirlætis ær Jór-
unnar og hans. Hún var ætíð vön að skila
sér af fjallinu, þegar áliðið var sumars og
hélt sig þá jafnan heima við tún eftir það.
Hún var ekki að hætta neinu með síð-
sumarhret og haustveður, skepnan sú. Allt-
af skilaði hún vænsta haustlambinu af
fjalli og var þó sjálf feit og bústin eins og
sauður. Eða ullin. Hlý og þykk. Eiginlega
tvöfalt reifi á hverju vori. Gaman að eiga
margar slíkar, hugsaði Guðmundur. Við
því var nú samt varla að búast. Slíkar
skepnur eru ekki á hverju strái. — Það
var tæpast hægt að segja, að Guðmundur
væri tilfinningamaður, en ef hann hugsaði
um Lögðu, fylltist hans breiða brjóst ein-
hverri furðulegri hlýju. Sannleikurinn var
sá, að slíkt henti ekki Guðmund í öðrum
tilfellum.
Jórunn kom aftur út á hlaðið. Hún hélt
á vænu brauðstykki í hendinni. Hún brosti
dálítið íbyggin til manns síns og strunsaði
svo upp túnið. Guðmundur glotti út í ann-
að munnvikið. Eyðslusemi var ekki hin
veika hlið Jórunnar og hér var hún komin
upp á tún með hálfa brauðköku.
„Lagða, — Lagða mín.“ Skræk rödd
Jórunnar barst heim á hlaðið til Guðmund-
ar. Sauðskepnan uppi í láginni leit upp og
jarmaði kumpánlega. Svo tók hún rásina
niður lágina og heim á túnið.
| Vitið pér pað?
I 1. Hvað hét Þingvallavatn til foma?
= 2. Hver var Aischylos?
I 3. Hvar eru eyjarnar Jamaica og Haiti? É
I 4. Hver var Chopin og hvenær var hann §
| uppi ? |
1 5. Hver hefir verið kallaður síðasti Odda- |
1 verjinn ? 1
| 6. Hver var Saxo Grammaticus?
| 7. Hvað er Sakurashima?
| 8. Á hvaða tíma árs kom Aiþingi hið |
| forna saman og hve lengi stóð það? i
| 9. Hvenær var Shakespeare fæddur og :
i hvar ? i
: 10. Hvenær var gerð tilraun til að koma |
á hernaðarskyldu með Islendingum til \
i aukningar og varnar eriendu ríki?
i Sjá svör á bls. 14. i
‘'iiillllliliiiiiiiiiiiiiiiimiiiiitiiiiiimmiiimiiiiiiiiiiiiiiiiillilllltiiiiiitiiiiiiiiiilii^
Guðmundur stóð í þungum þönkum
heima á hlaðinu. Hann fitlaði við skegg-
broddana á vanganum. Svo sneri hann
höfðinu ofurhægt til annarar hliðar. Þá
var eins og hann vaknaði. Svipurinn breytt-
ist og það vottaði fyrir skerpu eða áhuga
í vatnsgráum augunum, sem lágu djúpt
inni í feitu, rauðhrjúfu andlitinu. Þau
höfðu staðnæmst við geldána uppi í holt-
inu. Á sama augnabliki var Lagða gleymd.
Hlýindakenndin var alveg horfin og eitt-
hvað annað komið í staðinn. — Þessi feita
og föngulega geldær! — Hver á hana, hök.
— Jú, það var víst ekkjan á Hjalla. Hann
þekkti fjársvipinn, — eiginlega ekki ósvip-
að Lögðu. Sver, skeifulaga horn. Breiður,
ávalur herðakambur. Þykkur brjóstkassi.
— Sú mundi nú vera mörvuð, höh! Það
var líkast því að hann fyndi þef af heitu
slanki við þessa tilhugsun, — eða var það
gorþefur, gorilmur réttara sagt. — Hann
þurrkaði sér um nefið og labbaði út fyrir
bæinn. Hálf viðutan horfði hann niður í
sveitina. Langt niður frá mótaði fyrir
dökkum grasþekjum í grænum túnhólm-
um. Einn þeirra stóð á hallinu upp við
fjallsbrekkuna. Þórunn á Hjalla. Hvað
varðaði hann um Þórunni á Hjalla. Missti
manninn í fyrra. Ungir krakkar. Fátæk.
— Hvern f járann var hann að hugsa um
hana. Hann dæsti og gaut augunum upp að
kofanum við vallargarðinn. Kofinn stóð
opinn og svart myrkrið gein við honum út
um dyrnar. Rekugarmurinn hallaðist upp
að veggkampinum úti fyrir. Guðmundur
brá hendinn upp í úlfgrátt hárið og klóraði
sér í hugsunarleysi. Þarna í kofanum und-
ir gólfskáninni voru mörg bein. Kjálkar,
höfuðbein, kjálkar. Gamalt? Jú, gamalt
sumt af því og sumt ekki svo gamalt. Sauð-
ur í fyrra, sauður og lamb. Hrútlamb í
hitteð fyrra og tvær geldar ær. — Púh. —
Fjandann var hann að hugsa um þetta?
— Aftur leit hann upp í loftið. — Þórunn
á Hjalla. Ekkja. Fátæk. — Það kom hon-
um ekkert við. Hún var kjaftakind eins
og allt hyskið þarna niðri í dalnum. Hann
þekkti það. Hafði séð svipinn á því við
kirkjuna stundum. Það lézt sosum vera
betra en hann og hún Jórunn hans, ekki
vantaði það. — O-jæja. Það mátti glápa og
setja á sig svip. Guðmundur og Jórunn á
Heiði mundu ekki verða uppnæm fyrir því,
eða glósunum heldur. Og hvað vissi það
sosum, pakkið, nema ekki neitt? — Sann-
anir, það þurfti sannanir, og hvar voru
þær. — Aftur leit hann sem snöggvast til
kofans, og það var ekki laust við, að hann
fyndi til svolítið óþægilegs óróleika. H.ann
þurrkaði sér um nefið og gekk svo inn í
bæinn.-------
Jórunn var komin heim, hún var að bú-
stanga í eldhúsinu. „Ertu búinn að glápa
lyst þína?“ sagði hún svolítið illkvittnislega
og trítlaði milli borðs og bekkjar. Guð-
mundur svaraði engu. Hann settist á bekk-
inn og skotraði augunum á grautarskálina
á borðinu. Svo tók hann seint og langt í
nefið.
„Ætlarðu ekki að bera þig við að borða