Vikan - 27.07.1944, Síða 14

14
Herjólfur og Vilborg.
Sagan segir, að í fyrndinrii hafi maður nokkur,
að nafni Herjólfur, búið í dal þeim í Vestmanna-
eyjum, sem síðan er nefndur Herjólfsdalur. Er
dalur sá á þrjá vegu umkringdur háum fjöllum
og veit móti haflandsuðri, vestan til á Heima-
eyjunni, sem svo er kölluð; bær Herjólfs stóð í
dalnum vestan verðum, undir háu og snarbröttu
hamrafjalli. Hann var sá eini af eyjarbúum, er
hafði gott vatnsból nsferri bæ sinum og komu því
margir þangað til að beiðast vatns; en hann vildi
engum unna vatns, nema við verði. Sagt er, að
Herjólfur hafi átt dóttur eina, er Vilborg hét, og
var hún að skapferli ólík föður sínum, og þótti
henni hann harðdrægur, er hann seldi nábúum
sínum vatnið. Stalst hún því til þess oft á nótt-
um, þegar karl vissi ei af, að gefa mönnum vatn.
Einhverju sinni bar svo við, að Vilborg sat úti
nálægt bænum og var að gjöra sér skó. Kom þá
hrafn til hennar og tók annan skóinn og fór með
hann. Henni þótti fyrir að missa skó sinn, stóð
upp og fór á eftir hrafninum. En er hún var kom-
in spölkom frá bænum, féll skriða undra mikil
niður úr fjallinu og yfir bæ Herjólfs, sem þá var
í bænum og varð undir skriðunni. En Vilborg
átti hrafninum lif sitt að þakka; en það sem bar
til þess, var það, að hún margsinnis hafði vikið
hrafninum góðu, og voru þeir því orðnir henni
handgengnir. Siðan segir sagan, að Vilborg hafi
reist bæ, þar sem nú heitir á Vilborgarstöðum
og mælt svo fyrir, að tjörn ein, sem nú er suður
undan bænum, skyldi ,,Vilpa“ heita og skyldi eng-
um verða meint af vatni úr „Vilpu“ þó það væri
ekki sem fallegast útlits, og er hún almennt
vatnsból frá bæjum þeim, er næst henni liggja.
Það er og sögn manna, að vestan til i Vilborgar-
staðatúni sé Vilborg grafin, og er þar enn í dag
kallað Borguheiði. 1 Herjólfsdal við ofanverða
grjóthrúguna, sem féll á bæinn, er enn tær vatns-
lind, sem aldrei þrýtur, þó allstaðar annars stað-
ar verði vatnsskortur. Skammt frá hrúgunni er.
og tjörn og liggur að henni austanverðri vatns-
rás, ér út litur að séu mannaverk á, og sér í
mynni hennar, þar sem hún rennur út í tjömina.
Öfugmælavísur.
Allt veit sá, sem aldrei spyr.
Ekkert grær í haga.
Helst mér finnast hóffjaðrir
hollastar í maga.
Séð hef ég fuglinn flytja skreið.
Fressið túnin plægja.
Hrafninn ríða hundi á skeið.
Hrútinn skellihlægja.
Húskarlinn á Hólum.
Það er gömul saga, að á Hólum í Hjaltadal
hafi vinnumaður nokkur deilt við húsmóður sína,
er var eldri kona, og segja sumir, að það hafi
verið biskupsfrúin sjálf. En vegna þess, að þau
voru bæði skapill, komst i svo hart á milli þeirra,
að þau hétust hvort við annað, og hreif það innan
skamms tíma, þvi þau voru bæði dauð á þriðja
degi. Var hún jörðuð í kirkjugólfinu, en hann í
kirkjugarðinum, og fór þá að kvisast, að þau
hefðu dáið á óeðlilegan hátt. Það var langan
tíma eftir þetta, að menn sáu þau fljúgast á á
kvöldin og eigast illt við, bæði í kirkjunni og fyrir
utan hana. Eftir langan tíma hætti allur reim-
leiki. Eftir að mörg biskupaskipti höfðu orðið,
bar svo við, er jarðað var, að beinagrind af karl-
manni kom upp úr kirkjugarðinum, hékk hún
öll saman á sinunum, og þótti það mjög undar-
legt. Hún var látin undir krókbekk í kirkjunni,
eða í stöpulinn. Daginn eftir kom Skálholtsbiskup
að heimsækja Hólabiskup. Um kvöldið, er þeir
sátu að kvöldverði, minntust þeir á beinagrind-
ina. Skálholtsbiskup sagði, að sig langaði mjög
að sjá hana og spurði, hvort nokkur þar á staðn-
um mundi vera svo hugaður að sækja hana út
í kirkju. Hólabiskup sagði, að hver, sem við væri
VIKAN, nr. 30, 1944
242.
Krossgáta
Vikunnar
Lárétt skýring:
1. ólétt. — 6. beitiland. —
11. handarhluti. — 12. bönd.
— 13. óhreinindin. — 14. suð-
ar. — 16. verzlunin. — 19.
mannsnafn (sjaldgæft, ef.). —
21. vonda. — 22. stór nál. —
25. lund. — 26. óþrif. — 27.
hvíld, — 28. stjóm. — 29.
skeppnu. — 33. jarðeign. —
34. óska. — 35. komumann. —
36. gauf. — 40. tylft. — 44.
býli. — 45. boga. — 47. hátíð.
— 48. illa búin. — 50. snúnu. —
52. þvo. — 53. barinn. — 55.
tuggu. — 57. starfið. — 59.
óþreytt. — 60. galt jákvæði. —
61. ólogið. — 62. nýsagt. — 63.
kúlu.
Lóðrétt skýring:
1. vizka. — 2. aula. — 3.
komi fyrir sig fæti. — ,4.
ástundun. — 5. stígur. — 6. bæn. — 7. gangflöt-
inn. — 8. heyið. — 9. kurls. — 10. skoplæti. —
13. hungri. — 15. skafið. — 17. fæðir. — 18.
úlpa. — 20. kroppa. — 23. forsetning. — 24.
kyrrð. — 30. klór. — 31. fljótið. — 32. nakin. —
33. títt. — 36. menntastofnunin. — 37. heita. —
38. ekki sá timi sem á að vera. — 39. sjóða. —
41. ósléttur. — 42. vogarhluta. — 43. froða. —
45. forsetning. — 46. tveir saman. — 49. afkom-
endur. — 50. velsælu. — 51. fuglinn. — 52. hvasst.
— 54. mannsnafn þf. — 56. bogra. — 58. vatns-
hljóð. — 59. beiðni.
Lausn á 241. krossgátu Vikunnar.
Lárétt: 1. galdrar. — 6. vandlát. — 11. rosi. —
12. otar. — 13. dekks. — 14. lagar. — 16. skanka.
— 19. lakinu. —- 21. kóng. — 22. rautt. — 25.
knás. — 26. arg. — 27. flá. — 28. gat. — 29.
rall. — 33. eiri. -— 34. örva. — 35. þeir. — 36.
lögg. — 40. móts. -— 44. eru. — 45. ætu. — 47.
núp. — 48. illa. — 50. grams. —- 52. gæla. — 53.
finnur. — 56. taumar. — 57. angur. — 59. larfa.
— 60. agna. — 61. auka. — 62. reiring. — 63.
prangar.
látinn, mundi þora það, en Skálholtsbiskup trúði
því ekki, svo þeir veðjuðu um það 9 dölum. Hóla-
biskup kallaði þá á Gunnu, vinnukonu sina, og
spurði hana, hvort hún vildi sækja beinagrindina.
Hún sagðist skyldi gjöra það, og fór hún út í
kirkju gegn um jarðgöngin; þeirra sér enn merki
úr staðnum. Hún kom með grindina til biskup-
anna. En er þeir höfðu skoðað hana eftir vild
sinni, spyr Skálholtsbiskup hana, hvort hún þyrði
að bera beinagrindina út aftur, fylgdarlaus og
ljóslaus. Hún játti þvi og sagði, að það væri hægt
að koma herrni þangað aftur. Síðan tók hún grind-
ina á bak sér og hélt í handleggina og fór eftir
göngunum. En er hún var komin i mið göngin,
gaf grindin hljóð frá sér og mælti: „Meiddu mig
ekki.“ Hún svarar: „Ég skal ekki gjöra það, eða
kennir þú nokkuð til?“ Siðan hélt hún áfram, og
fannst henni þá grindin þyngjast mjög; þá sagði
grindin: „Slepptu mér ekki.“ Gunna mælti: Haltu
þér þá.“ En er hún kom í kirkjuna, lagði hún
grindina hægt niður. Þá sagði grindin: „Veiztu,
af hverju ég er svona á mig komin?“ Hún sagðist
ekki vita það. Segir hann henni það, sem fyrr
er sagt, að hann og biskupsfrúin hefðu heitazt,
og væri eins ástatt fyrir henni, að bein hennar
gætu ekki rotnað; bað hann Gunnu að kalla til
hennar og segja henni, að hann bæði hana fyrir-
gefningar. Hún gjörði svo, og var því svarað, að
hún fyrirgæfi honum. Grindinni þótti vænt um
þetta og sagðist nú mundi rotna, og bað hana að
sjá um, að bein sin væru grafin. Sagði hún henni,
að biskupamir hefðu veðjað, og hún skyldi heimta
veðféð. Enn fremur sagði hún henni, svo að verk
hennar væri ekki ólaunað, skyldi hún næsta dag
fara til kirkjugarðs með dálítið grafverkfæri;
mundi hún þá sjá þúfu græna; skyldi hún grafa
hana upp og hirða það, sem þar væri. Síðan fór
Lóðrétt: 1. grúskar. — 2. dreng. — 3. rokk. — 4.
askar. — 5. ris. — 6. vol. — 7. atalt. — 8. naga.
— 9. drakk. — 10. trausti. ■— 13. dangl. — 15.
vingi. — 17. kóra. — 18. sull. — 20. náar. —
23. af — 24. tá. — 30. lög. — 31. svo. — 32.
her. — 33. erm. —• 36. leiftur. — 37. örli. — 38.
gulna. — 39. stag. — 41. ónæma. — 42. túla.
— 43. sparkar. — 45. ær. — 46. um. — 49. annar.
— 50. grunn. — 51. staur. — 52. gufan. — 54.
uggi. —56. arka. — 58. rag. — 59. lap.
Gunna til biskupanna og fékk veðféð, en þá furð-
aði á því, hvað hún hefði verið lengi í burtu; en
hún sagði, að það væri ekki undarlegt, því hún
hefði verið að verki sínu í eldhúsinu. En undir
þúfunni fann hún dalakút. Hún varð mjög ham-
ingjusöm og fekk ágæta giftingu.
Lausn á orðaþraut á bls. 13:
TEMPLARI.
TEIGA
ESP AR
MER J A
PRÚÐA
LEGGI
ASKAR
RÆSIR
ILINA
Svör við Veiztu—? á bls. 4:
1. Afkomendur Sturlu Þórðarsonar á Hvammi
í Dölum.
2. Eftir Davíð Stefánsson; úr kvæðinu „Klipptir
vængir“.
3. Þeir era mágar.
4. „Sturm und Drang" var sérstök bókmennta-
stefna, sem átti upptök sín í Þýzkalandi á
19. öld.
5. Ófreskja. (Maður að framan og dýr að
aftan).
6. Engin; hann var ritari kommúnistaflokksins.
7. 24. maí; á afmælisdegi Viktoríu drottningar.
8. Jóhann Frímann.
9. 1 sögunni Don Quichote eftir spánska rithöf-
undinn Cervantes. Rosinante er hestur sögu-
hetjunnar.
10. Hráolía.