Vikan - 07.09.1944, Síða 14

14
VIKAN, nr. 36, 1944
Bjartsýni og svartsýni.
Dr. Guðmundur Finnbogason var mjög ritfær
maður. Margskonar efni lék í höndum hans, enda
var hann með afbrigðum málhagur. 1 tilefni sjö-
tugsafmælis Guðmundar var gefið út ritgerðasafn
eftir hann, er hann hafði sjálfur valið. Heitir það
„Huganir“ og er skemmtileg bók. Hér fer á eftir
örstuttur kafli úr einni ritgerðinni, er heitir
„Bjartsýni og svartsýni“:
.... Slikir dómar eru og hljóta allt af að
vera eins konar sleggjudómar. Þeir koma af því,
að menn álykta af augnabliksástandi sinu og
gera ráð fyrir þvi, að öll tilveran sé eins og hún
virðist í svipinn. Það er álíka og ef maður kynnt-
ist t. d. einhverjum Englendingi, sem reyndist
manni illa, og ályktaði svo, að allir Englending-
ar væru fúlmenni, eða kynntist einhverjum góð-
um Þjóðverja, og ályktaði, að allir- Þjóðverjar
væru góðmenni. Slíkt hendir margan. Ef stúika
bregzt manni, þá verður það ef til vill tii þess,
að hann heldur, að allar konur séu hverflyndar,
og raular fyrir munni sér hið fomkveðna:
Meyjar orðum
skyldi manngi trúa, o. s. frv.
Allir slikir stundardómar koma af þvi, að menn
gleyma, hve óendanlega fjölbreytt tilveran er,
gleyma þvi, að gott og illt, sæla óg kvöl, með-
læti og mótlæti skiptast á, og að sami hlutur
getur frá einu sjónarmiði verið góður og frá öðru
illur. En það ætti að vera auðsætt, að enginn
getur gert upp lifsreikninginn, hvorki fyrir sjálf-
an sig né aðra, nema hann þekki nákvæmlega
tekjur og útgjöld og geti jafnað þeim saman.
Gerum t. d. ráð fyrir, að meta mætti lífið eftir
því, hve mikla sælu eða kvöl það hefir í för með
sér. Gleðin, ánægjan, sælan væru tekjurnar, sorg-
in, óánægjan, kvalirnar væru útgjöldin. Mundi
ekki hverjum einum verða erfitt að gera upp
þann reikning, þótt ekki væri fyrir aðra en sjálf-
an sig? Mundi ekki margur segja líkt og Tegnér
í einu kvæði sínu:
Og loksins finnst mér leika á því vafi,
hvort lífið glatt eða hryggt mig oftar hafi._
En hvaða vandi væri þó það, að gera upp
reikninginn fyrir- sjálfan sig, í samanburði við
hitt, að reikna út, Tivort allar lifandi verur kenna
meiri sælu en kvalar, og meta þannig hag lífs-
verzlunarinnar í heild sinni. Hver er sá, að hann
þykist hafa mælt hæð þeirrar gleði og nautna,
sem allar lifandi verur njóta, eða dýpt sorgarinn-
ar og sársaukans, er þær kenna?Hvemig ætti
■hann að fá vitneskju um skoðun, ekki aðeins
allra manna, heldur og allra fiska, fugla, fer-
fætlinga og skriðkvikinda og ef til vill plantn-
anna með, ef þær hafa einhverja meðvitund? Ég
veit, að enginn getur látið allt lifandi greiða
þannig atkvæði um gildi lífsins, en meðan þeirri
atkvæðagreiðslu er ekki lokið, hefir enginn rétt
til að halda því fram, að lífsverzlunin í heild
sinni borgi sig ekki. Slík skoðun er ekki á rann-
sókn né reynslu byggð og getur aldrei orðið byggð
á þeim grundvelli. Og reyndar virðist allt, sem
lifir, mótmæla henni — með því að lifa meðan
lift er. En hér við bætist það, að óvíst er, hvort
hægt er að meta gildi lífsins eftir þeirri sælu
eða kvöl, sem það veitir, eða hvort sæluþráin er
dýpsta hvötin i brjóstum mannanna ....
átti Hrólfur tvo Bjama fyrir sonu; var annar
kallaður verri Bjami, en hinn betri Bjami. Eitt
sinn varð verri Bjami eitthvað sakfallinn hjá
Dönum, og höfðu þeir hann í haldi hjá sér á
Bessastöðum vor eitt, en aðrir segja, að þeir
gerðu það af glettingum einum saman við
Hrólf til að vita, hvemig honum brygði við.
Þegar Hrólfur kom suður í skreiðaferð um sum-
arið, frétti hann hvar komið var og bjóst þá að
ná syni sínum og spurði sig fyrir, hvar hann
væri haldinn. En þegar harin kom heim á grand-
ann milli Brekku og Lambhúsa, trylltist hann^
248.
KROSSGÁTA
Vikunnar
Lárétt skýring:
1. fæðutegund. — 5. erfitt upp-
göngu. — 9. pontu. — 10. bændur.
— 12. loftfari. — 14. skip. — 16.
aurasafn. —»■ 18. stóm. — 20. skuld.
— 22. fæðingu. — 23. ávarpsorð. —
24. sk.st. — 26. saurgar. — 27. hæðir.
— 28. hvass. — 30. fæða. — 31. á
flösku (þf.). — 32. straumkastið. —
34. nautgrip. — 35. burðartré. — 37.
ótta. — 40. afbragð. — 43. nafar. —
45. kúla. — 46. fótabúnað. — 48. ill-
mælgi. — 50. tala. — 51. sk.st. (tónfræði). — 52.
æmstu. — 53. ámæla. — 55. askur. — 57. risi.
— 58. sauður. — 60. flík. — 61. letingi. — 62.
krampi. — 63. klettur. — 64. tryllast.
Lóðrétt skýring:
2. vanskapning. — 3. bata. — 4. andvari. —
5. kropp. — 6. hvessti. — 7. huglausra. — 8. tvö
náskyld (þf.). — 11. moka. — 12. viður. — 13.
get. — 15. vegur. — 17. eldhúsáhald. — 18.
mylsna. — 19. ofaná. — 21. flærð. — 23. binding-
una. — 25. fjáður. — 28. sk.st. — 29. frumefni. —
31. blástur. — 33. gagn. — 36. smuga. — 38.
keyri. — 39. þarmur. — 40. raðtala (fornt). —
42. greining. — 43. palls. — 44. umrót. — 46.
óstrengd. — 47. fljóthuga. — 49. tröppu. — 52.
bam. — 54. álpast. — 56. flækti. — 57. úrgangs-
fiskur. — 59. manndóm. — 60 kul.
Lausn á 247. krossgátu Vikunnar.
Lárétt: 1. skömm. — 5. snagi. — 9. feit. —
10. háan. — 12. klið. — 14. rugg. — 16. flóuð. —
18. gæs. — 20. tungl. — 22. lyng. — 23. ól. —
24. um. — 26. rýna. — 27. ugg. — 28. skakkur.
— 30. roð. — 31. fáum. — 32. knár. — 34. ró.
35. ás. — 37. tína. — 40. kann. — 43. sóa. — 45.
suðrænn. — 46. nös. — 48. vind. —50. gr. — 51.
na. — 52. happ. — 53. endur. -— 55. agn. — 57.
norpa. — 58. alir. — 60. mýkt. — 61. atir. —
62. máti. — 63. vonað. — 64. ganga.
Lóðrótt: 2. öflug. — 3. meið. — 4. mið. 5. sár.
■— 6. naut. — 7. angur. — 8. töflu. — 11. talað.
— 12. kóng. — 13. bæ: — 15. gnýr. — 17. lygn. —
18. glam. — 19. sukk. — 21. gnoð. — 23. ókunnug-
— 25. munnana. -— 28. sá. -— 29. rá. ■— 31. fót. —
33. rán. — 36. lóin. — 38. ís. -— 39. aðra. — 40.
kænn. — 41. N.N. — 42. löpp. — 43. sveit. —
44. anda. — 46. nart. — 47. spaka. — 49. dulan.
— 52. hokin. — 54. rita. — 56. gá. — 57. nýta.
— 59. rið. — 60. mág.
Amerískur flugmaður, nýkominn til Bandarikj-
anna, þegar myndin var tekin. Flugvél hans var
skotin niður yfir Afríku og þar var hann herfangi.
gekk berserksgang og hljóðaði. Þegar hann kom
heim að Bessastöðum, braut hann þar upp hverja
hurð og gekk rakleiðis þangað, sem Bjami var
og bar hann burt undir hendi sér; en Danir
sýndu enga mótvöm. Aðrir segja, að þeir hafi
orðið svo hræddir, að þeir hafi sleppt Bjama
lausum, og látið hann undir eins verða fyrir
föður sínum.
Svör við Veiztu —? á bls. 4:
1. Það er eftir Jóhann Sigurjónsson.
2. Englendingurinn Thomas Edward Lawrence
3. Blaðamennska.
4. 1 Berlín.
5. Á Þýzkalandi 1775.
6. William Henry Harrison.
7. Það er leikrit eftir Guðmund Kamban.
8. Rússneskur rithöfundur, 1818—1883.
9. Heimsfrægur, sænskur rithöfundur, fæddur
í Stokkhólmi 1849 og dó 1912. Ólzt upp i
fátækt. Kvæntist þrisvar. Eitt af frægustu
leikritum hans er „Ungfrú Júlía.“
10. Hann var uppi 1592—1635 og barðist af
krafti miklum gegn galdrabrennum.
Svar við orðaþraut á bls. 13.
IIELGA.
HÓL AR
EINNI
LÁS AR
GRÆÐ A
ASK AR
Hjátrú.
Ef maður leggur í ógáti af sér hrifu á sunnu-
dag, svo að tindamir snúi upp, veit það á regn
og er kallað að „hrifan spái regni",
Ef tveir þvo sér úr sama vatni rifast þeir,
áður langt um líður. Aðrir segja að böm þeirra
eigi að verða lík.
Melflugur heita gestaflugur þegar þær fljúga
oft um hús manna og híbýli, er þá jafnan gesta
von.