Vikan - 03.06.1993, Blaðsíða 16

TEXTI: LOFTUR ATU EIRÍKSSON
VIÐTAL VIÐ SIGRÚNU BJARNADÓTTUR, SÍÐASTA ÁBÚANDANN
Á HESTEYRI í JÖKULFJÖRÐUM
Anorðanverðum Vestfjarðakjálkanum eru
Jökuifirðir og þar var blómleg byggð í
gegnum aldirnar eða allt fram til ársins
1952 er síðustu ábúendurnir fluttust frá Hesteyri
og Aðalvík, stærstu byggðakjörnunum á svæð-
inu. Þessi landshluti féll að miklu leyti í
gleymskunnar dá fyrstu þrjá áratugina eftir að
byggð eyddist en með auknum ferðalögum um
hálendi og afskekkt svæði landsins hafa Jökul-
firðirnir hlotið athygli að nýju fyrir friðsæld og ó-
spillta náttúrufegurð. Sjónvarpsmenn hafa fært
okkur myndir af fagurgrænum hvannabreiðum
sem minna meira á gróður á suðrænum slóð-
um en það gróðurfar sem vænta má að fyrir-
finnist á hjara veraldar. Þeir sem sáu kvikmynd
Friðriks Þórs Friðrikssonar, Börn náttúrunnar,
gleyma seint hlutverki landslagsins þar en ferð
gamalmennanna í myndinni var einmitt heitið í
þessa týndu perlu íslenskrar náttúru.
Miðað við það sem þessar myndir gefa til
kynna er erfitt að henda reiður á hvað það var
sem varð til þess að fólkið fór burt. Flestir eru
þó sammála um að þar hafi verið um að ræða
samvirkni ýmissa félagslegra og menningar-
legra þátta, óhjákvæmilegra fylgifiska nútíma
lifnaðarhátta og breytinga á atvinnulífi þjóðar-
innar.
Sölvi Betúelsson, oddviti á Hesteyri, og Sig-
rún Bjarnadóttir kona hans voru seinustu ábú-
endur Hesteyrar. Sölvi er látinn fyrir nokkrum
árum en Sigrún eða Rúna, eins og hún er köll-
uð, hefur verið búsett í Bolungarvík þessi fjöru-
tíu ár sem liðin eru frá því að þau kvöddu Jökul-
firði í hinsta sinn. Rúna er komin hátt á níræðis-
aldur en er engu að síður ern og heilsugóð.
Hún er sein til að kvarta og ber fyrir sig leti frek-
ar en annað ef hún „nenniF ekki fram úr rúminu
einhvern daginn, eins og hún orðar það.
Blaöamaður Vikunnar var á ferð í Bolungar-
vík og féllst Rúna á að opna rifu á glugga fortíð-
arinnar og leyfa lesendum blaðsins að skyggn-
ast um stund inn í heim sem nú er genginn á
braut eilífðarinnar.
„Ég er fædd í Aðalvík en var komið í fóstur
á Hesteyri þegar ég var fimm ára gömul.
Pabbi og mamma voru bæði tvígift. Mamma
átti þrjár dætur frá fyrra hjónabandi og pabbi
tvíbura með fyrri konu sinni. Þau eignuðust
síðan tíu börn saman, þar af eina tvíbura,
þannig að þetta urðu fimmtán börn alls. Annar
tvíburanna lést snemma og sömuleiðis misstu
foreldrar mínir tvo unga drengi. Þá fórst einn
Sigrún með nöfnu sinni Hauksdóttur, sem
hún eftirlét upphlutinn sinn nýverið.
bræðra minna af slysförum fimmtán ára
þannig að við vorum sjö sem komumst upp af
alsystkinunum. Fóstri minn og mamma voru
systkinabörn en fósturforeldrar mínir áttu bara
eina fimmtán ára dóttur. Ég man ennþá eftir
ferðinni til Hesteyrar en þetta var annaðhvort
þrítugasta eða þrítugasta og fyrsta október
1910. Mamma fór með mig inneftir og Magnús
föðurbróðir minn var með í ferð. Við vorum fót-
gangandi og hann bar mig mikinn hluta leiðar-
innar. Ég gekk nú samt spotta og spotta og
hann sagði mér síðar að sér hefði þótt ég
furðu dugleg að labba þetta.“
MÓTAKA OG KVÖLDVÖKUR
- Var einhver kennsla fyrir börn á Hesteyri á
þessum tíma?
„Já, það var fljótlega farið að kenna mér að
stafa og siðan að lesa. Mér fannst nú mesta
puð að læra stafina en var sagt að þegar ég
væri búin að því gæti ég farið að lesa bækumar
sem hann fóstri minn las upp úr á kvöldvökun-
um. Þá var fóstra mín að spinna og prjóna og
fannst gaman að heyra lesið á meðan. Kvöld-
vökurnar voru hafðar að loknum verkum þegar
hann var heima og búið var að kveikja upp.
Húsnæðið var ósköp lítið og í fyrstu var látið
nægja að hita með kamínu en síðar komu ofn-
ar. Það var náttúrlega ekkert rafmagn en mór
var notaður fyrir eldsneyti. Hann var stunginn á
vorin og hnausunum kastaö upp úr gröfinni.
Þeir voru síðan reiddir í hripum á hesti á holtin
þar sem þurrkvöllinn var að finna. Þar voru
hnausamir höggnir með spaða eða skóflu í
flögur sem reistar voru upp á rönd hlið við hlið
og gustaði vindurinn um opin sem mynduðust á
milli þeirra. Verkið var kallað að grinda því
þessar breiður náðu yfir töluvert stórt svæði og
mynduðu nokkurs konar grindur. Þegar mestur
rakinn var gufaður upþ var mónum raðað upp í
hrauka sem á haustin voru reiddir fram á bæina
en sumir biðu fram á vetur og drógu þá heim á
sleðurn."
- Þannig aö þú hefur alist upp við mikla þátt-
töku í atvinnulífinu.
„Já, já, um leið og börnin fóm eitthvað að
geta voru þau látin hjálpa til. Ég elst þarna að
mestu upp með fullorðnu fólki því engin vom
börnin á bænum. Tvær telpur voru á bæ í
grenndinni en þær vom alltaf uppteknar við að
passa yngri systkini sín. Fóstursystir mín var
hins vegar dugleg að taka mig með sér þegar
hún fór að heimsækja vinkonur sínar og það
var minn helsti félagsskapur. Þetta voru svona
þrjátíu til fjörutíu manns sem bjuggu á staðnum
og fjölgaði litið. Stúlkurnar fóru í burtu þegar
þær uxu úr grasi því enga atvinnu var fyrir þær
að fá í sveitinni.
Systkini mín fluttu líka en ég átti ekki heim-
angengt frá fósturforeldrum mínum. Dóttir
þeirra fór til verslunarstarfa í Reykjavík og ég
16 VIKAN ll.TBL. 1993