Vörður - 23.01.1926, Blaðsíða 2

2
VÖRÐBB
SOOOj
VÖXtÐ U It kemur út
4 laugardögum
Ritstfórinn:
Kristfán Albertson Túngötu 18.
Slmi:
1452.
Afgreiðslan:
Laufieveg 25. — Opiu
5—7 siödegis. Simi 1432
Verð: 8 kr. 4rg.
Gfalddagi 1. júlí.
$0000000000000000000000«
Halaför
á Skallagrími
eftir Bjarna Sœmundsson.
Framh.
Svona var dagiegur gangur
lffsins þarna úti í þoknnni og
fremur tilbreytingalaus; þó þurfti
jeg ekki að kvarta; þetta var
að mestu nýtt fyrir mig og á
hverjum degi sá jeg eitthvað
nýtt, þó ekki væri um stórar
uppgötvanir að ræða, og margs
varð jeg vísari um lif fiskanna
þarna úti, sem mjer var áður
ókunnugt. Jeg safnaði með góð-
fúslegri aðstoð Guðmundar
loftskeytamanns, miklu af ufsa-
hreistri til aldurs rannsókna,
gat áttað mig betur en áður á
aldri loðmunnar o. fi. Jeg hafði
nú rannsóknastofu mina ýmist
á framdekkinu eða uppi á vjel-
húsinu: þar bjó jeg um það
sem jeg safnaðf og svo var
sjórinn rólegur, að aldrei vætti
hann dót mitt þar uppi. Allar
ferðirnar upp og niður, oft um
allógreiðfæra vegu, framan frá
stýrishúsi, framhjá reykháfnum,
eftir vjelrúmsgluggunum, yfir
bátadekkið (»heiðina« sem jeg
kallaði það) og niður um mjótt
gat fyrir aftan dekkhúsin, vorn
ðgæt leikfimi fyrir mig, einknm
þegar dálitil velta var. Matar-
lystin var i besta lagi, jeg sat
oft af mjer fyrsta flokk og ann-
an að hálfu leyti. Svefninn var
hinn rólegasti, þó að svefnstað-
nrinn væri eitthvað annað. Að
jafnaði er vfst skipstjórarúmið
órólegasti svefnstaður á öllu
skipinu, skilið með einum þunn-
um járnvegg frá umheiminum.
Jeg talaði vfst um tröllasým-
fóníu í vor, en nú var komið
nýtt hljóðfæri til, gufuflautan,
og svo hamaðist stýrisvjelin
nærri stanslaust allar nætur;
svo bættist við mikill skjálfti i
skipinu sjálfu, sem ekki bar á
i vor, og kemur liklega af þvf,
hve mikið reynir á skipið að
toga á þessu mikla dýpi og
vonda botni. En þrátt fyrir
það, að alt lagðist á eitt til
þess að trufia næturró mina,
sofnaði jeg óðara en jeg lagðist
út af, nærri þvi eins fljótt og
skipstjórinn, og svaf eins og
ekkert væri, þangað til Hilarius
bauð mjer góðan daginn snemma
á áttunda tfmanum, og var jeg
strax til i »frúkostinn«.
Oft var rauluð vísa uppi í
stýrishúsinu á kvöldin, en stund-
um vildi það til að skipstjóri
gaf »Du gamle Maane«, þegar
sólin glórði bleik og birtulaus
i gegnum þokuna um miðjan
daginn og það með svo mikilli
stemningu, að þeir Gisli og
Jóhann slógu þvi upp í tangó
i kringum lóðvinduna frammi
við hvalbakið.
Flestir vorn skipverjar hinir
sömn og i vor; nokkrir voru
þó ekki með nú, t. d. ekki
Jónas — vor allesammens. —
Danir höfðu hertekið bann og
haft hann með sjer til Færeyja
á Dönu. En við vornm nú
reyndar ekki Jónasalausir fyrir
þvi — höfðum 2—3 aðra. Sumir
höfðu hækkað i tigninni. Jóhann
lifrarmeistari hafði nú t.d. verið
búinn að fylla svo mörg lifrar-
föt, að full ástæða þótti til að
heiðra hann; var hann nú orð-
inn yfirsaltari, niðri i lestinni
og þvi ekki beint »hækkaður«,
en þarna gengur nú virðingin
niður á við, eins og í svarta-
skóla forðum. Alli, sem var
hæsti maður á skipinu í vor,
hafði verið settur i það embætti,
sem best hentaði dvergum, að
skola fiskinn og tina hann niður
í lestina; hann mátti alt af
standa kengboginn. Nú var hann
orðinn svo hár, að ekki þótti
forsvaranlegt að láta hann vera
í þessari stöðu lengur; hann
var nú fullgildur dekkmaður.
Einar hjálparkokkur hafði nú
líka »avanserað«; hann hafði
fengið að vera þessa útivist eins
og »jungmann«, sem aldrei
skyldi verið hafa, því að við
höfðum báðir af því skaða og
skömm. Hann hafði af þvi
skaðann, því ekki var hann
fyr byrjaður á sínu fyrsta dekk-
verki, en hann sprengdi á sjer
einn fingurinn og var óvigur í
heilu viku á eftir.
Jeg hafði skömmina af þessu
flani í Einari, eins og nú skal
frá skýrt. Jeg hafði hugsað
mjer, að ná mjer niðri á skip-
stjóra og bryta fyrir ófarirnar
með að kenna þeim skyrátið í
vor, og að kenna þeim nú að
eta karfa, sem jeg vissi að skip-
stjóra var litið um. Með vitur-
legum fortölum fekk jeg Hilaríus
til þess að lofa mjér þvi, að
traktera alla káetuna eitt sinn
til kvelds á steiktum karfa, sem
að mfnum dómi er herramanns-
matur. Við settumst við borðið,
eins og vant var, jeg við hlið
skipstjóra, og hinir aðrir þar
út í frá, Svo kemur bryti mjög
hátiðlegur með eitthvað á fati
og tilkynnir mjer að þarna sje
nú kominn karfinn. Jeg tek fat-
ið og býð skipstjóra fyrstum
upp á, sýndist samt aö eitthvað
væri karfinn skritinn, tek svo
sjálfur 2—3 stykki, en þau Kktust
fremur steiktum skóbótum en
safamiklum, feitum karfa, og

§r: ' '
M ii# v-;-;
jfe - I '
■n f ■!
/ , -
«iíéí#
■ vv!
ji
m:
■Kf 'r ’ t. - ’ '
■■■:■- ■"
Undirskriftír Liocarnosanmíngsíns.
(Nöfnin eru i þessari röö: Fyrst Pjóðverjarnir dr. Luther og Strese-
mann, þá Belginn Vanderoelde og Frakkinn Briand, þá Bretarnir Baldwin
og Chamberlain og loks Ítalinn Scialojc. Nöfnin undir samningnum voru
auðvitað fleiri, myndin sýnir að eins hin efstn).
þegar jeg svo spurði skipstjóra,
hvernig honum þætti, ljet hann
fátt yfir og sagði að slíkur
matur myndi ekki oftar boðinn
á sinu skipi. Jeg gat ekkert
sagt, en sat þarna skömminni
fklæddur, eftir öll min meðmæli
með karfanum. Svo fór jeg til
Hilla á eftir og spurði hann,
hvernig á þessu stæði og kom
þá skýringin. Nýi bjálparkokk-
urinn, sem steykti karfann, hafði
skilið brytann svo, að gera ætti
úr honum (karfanum) vöfflur
og breytti eftir þvf. Betra hefðí
verið, að Einar hefði Verið kyrr
við kjötkatlana á Skallagrfmi,
þá hefði farið eilthvað öðru-
vfsi, enda er hann nú kominn
þangað aflur.
Eggert Stefánsson söng íslensk
lög í Frikirkjunni á sunnudag.
Kirkjan var troðfull og áheyr-
endur mjög ánægðir.
Tvísöngurinn.
Herra Sveinbjörn prófessor
Sveinbjörnsson hefir i »Verði«
þ. 12. des. endurtekið þá skoð-
un, sem fjandmenn tvisöngsins
á íslandi hafa staglast á sein-
ustu 50—60 ár. Undirritaður er
að visu tregur á að svara grein-
inni, en þar sem hún flytur
ýmsar rangar fullyrðingar, sem
sumar hafa ekki heyrst á meg-
inlandi Evrópu nema af munni
fáfróðra fyrir 30 árum eða fyr,
má rjett vera að gefa nokkra
skýringu þeim, sem kynnu að
láta ofannefnda grein villa sig.
1 rauninni mætti nægja að end-
urtaka hjer það, sem jeg hefi
áður skrifað á islensku um tvf-
sönginn, bæði i Skirni 1922, í
ræðukafla i Morgunblaðinu 20.
sept. siðastl. og víðar.
Rökfærsla fjandmanna islenskra
þjóðlaga (tvísÖDgs og rimnalaga)
er hjer um bil á þessa leið:
»Lögin eru einskisverðar leyfar
ófullkomra söngtilrauna, sem
tiðkuðust í Norður-Evrópu og
á slóðum vikinganna fyrir 1000
árum og fyr og eru þvi hvorki
islensk nje verðmæt að neinu
leyti«. Ef við aðhyllumst þennan
hugsunarhátt verðnm við lika
að álykta svo: »Fornmenning
vor, bókmentir vorar og tunga
eru einskisverðar leyfar útlendrar
fornevrópskrar frummenningar.
Hvorugt er islenskt nje hefir
sjerstakt gildi fyrir menningn
vorra tfma«. Það mun ekki vera
nauðsynlegt að mótmæla slik-
um skoðunum hjer.
Öll þjóðlög eru frá sjónar-
miði æðri listar alveg »ófull-
komina, þ. e. þau eru ekki list
í eigiolegustu merkingu, heldur
sigilt hugvitsefni i list. Þess
vegna hefi jeg reynt að gera
skýran greinarmuná þjóð-músik
og Zisf-músik. Framfarir tón-
lislarinnar i marg-rödduðum
söng, kontrapunkt o. fl. eru al-
veg óháðar þjóðlögum þjóð-
anna, þvi þau eru nær altaf
einrödduð (homophon). íslenski
tvfsöngurinn er einmitt ein und-
antekningin og er það eitt strax
ávöxtur islensks og norræns
eðlis.
það er undir smekk manna
komið hvort þeim finst fimm-
undarhljómar ljótir eða ekki.
Hver hefir sinn smekk. Sumum
þykir rauðgrautur mata bestur,
öðrum skyr. Pað er enginn vafi
á því að rauðgrauturinn er
sætari. Samt vilja margir held-
ur kjarngott íslenskt skyr. Það
er tilgangslaust að rökræða slikt.
Virðingin fyrir öldruðum söng-
mentamanni, sem örlögin hafa
máske sett óeðlileg takmörk,
aftrar mjer frá þvi að fara að
hrekja hjer aðrar fullyrðingar
hans, sem fyrir heilum manns-
aldri eru úr gildi gengnar. Enda
má telja vist að skilningur ís-
lendinga á þjóðlögum sinnm
sje nú alment svo vaknaður, að
endurreisnin sje að byrja.
Jón Leifs.
Ungir listamenn
og
forn tónfræði.
Kæri próf. Sveinbjörn!
Fað er ekki ætlun min, að
hefja ritdeilu um grein þína, er
birtist i 51. tbl. »Varðar« f. á.,
og það því siður, sem eilifur
sannleiki er enginn til í þeim
málum, er varða ytri reglur og
óreglur lista. Far hefir hver öld
og áratugur sína háttu. Er það
því eðlilegt, að við, sem nú er-
um ungir, litum nokkuð öðrum
augum á silfrið, en þú og sam-
tiðarmenn þinir, að við brjót-
um ákaft niður, það sem þeim
eldri sýnist við ekki færir um
að endurreisa; að við unnum
fjörinu, nýjungunum og hreyf-
ingunni, hvort sem hún fer aft-
ur á bak eða áfram. Kyrstaða
er æskunnar versta böl.
Mjer þykir ekkert tilhlýðilegra,
en að beina orðum minum til
þin, sem ert elstur og virtastur
tónskálda þessa lands, og vona
jeg að þú misvirðir ekki sjón-
armið ungs manns, enda þótt
þú kunnir að vera mjer ósam-
mála í meginatriðum.
Tónfræðingar hafa reynt að
telja mönnum trú um, að tón-
fræðin sje grundvöllnr listarinn-
ar, og hefir fjöldi listamanna
látið bólusetjast þeim skilningi,
að enginn sönn list geti sprott-
ið, nema reglum hennar sje
fylgt út i ystu æsar. En merg-
urinn málsins er auðvitað sá,
að tónfræðin er aðskotadýr, sem
hefir sest í þetta hásæti vegs og
virðinga að öllum fornspurðum.
Grundvöllurinn og uppruninn
er listin sjálf og snildarverk
mikilla listamanna. Af þeim leið-
ir tónfræðin allar reglur sínar,
og hún rekur upp öskur mikið
og mælir: »Heureka, sjá, Sesam
hefir opnast, þetta er listin hin
eina I Gjörið nú allir eins 1« Að
vörmu spori taka þúsundirleiði-
tamra að gera eins, að uppleysa
hljóma allir á einn veg, að und-
irbúa hljóma allir á eina vísu,
an forðast samstíga quinta, að
hauga saman terzum ogsextum
o. s. frv. o. s. fiv.
En sje nú einhver Wagner,
Debussy, Strauss orðinn marg-
leiður á þessum leikflmisæfing-
um, og finni hjá sjer hvöt til
þess að breyta til, þá risa upp
ótal smá-Hauslickar- og mót-
mæla í nafni hinnar heilögu
tónfræði. Og þessi tónfræði, sem
hefir hafið mótmæli gegn gerð-
um hvers einasta sniilings nú
um hálfrar annarar aldar skeið
og altaf orðið að lúta i lægra
haldi fyrir veruleikanum, hefir
á öllu þessu tfmabili ekkertlært
og engu gleymt. Hún staglast
enn á gjörðum ítölsku contra-
punctistanna og Bachs, þessar
sálardrepandi reglur, sem eiga
sjer engan stað i tónlistarþró-
un síðustu aldar, eru enn eina
andlega fóður flestra tónlistar-
skóla um vfða veröld. Skyni
bornir nemendur nú á dögum
sjá reyndar skjótt að allar þess-
ar reglur, öll forboðin eru þeim
gagnlaus við sjálfstæðar tón-
smiðar, enda þóttþau geti hjálp-
að þeim til skilnings á verkum
þeim. sem reglurnar hafa skap-
ast af. Og þá er ekki óeðlilegt,
að þeir taki að spyrja: »Hvar
eru reglurnar um lagmyndun
Wagners ? Við spyrjum ekki
um Ravel, Scriabine, Strawinsky
og aðra samtíðar berserki. Að
eins um Wagner, gamlan og
gildan höfund«. En þessi ana-
croniska visindagrein á ekkert
svar, nema fordæmingu, eða