Vörður


Vörður - 05.03.1926, Side 1

Vörður - 05.03.1926, Side 1
Riístióri og ábyrgð' armaður’' Kristján Albértson Tánoötu.JS. _ tfe——-. -—-áfl Afgreiðslu- og inn- y, heimtumaður * Ásgeir Magnússon \ tccnnarij »»„ ■ - ^$1| Útg,efandi : M.iöstjórn íhaldsílokksÍHS. IV. ár. Reykiavik 5. mars 1926. 10. blað. ^eð 1 aföl^u ii armálid í U ng'v er | aiaii di. Pó að nefnd sú, sem ungverska þingið kaus til þess að rannsaka seðlafölsunarmálið, hafi nú setið á rökstólum á annan mánuð, þð má heita að henni hafi litlu tekist að bæta við þá vitneskju um málið, sem fengin var áður en hún tók til starfa. hylmafyfir með sökudólgunum og hindra uppljóstrun málavaxta, en fylgifiskar hennar eru í meiri hluta í rannsóknarnefndinni og ráða að- feröum hennar. Frakkar fengu því að vísu framgengt, að fulltrúar frönsku lögreglunnar og franska þjóöbankans fengju aö vera við- staddir allar yfirheyrslur, en hins vegar hefir þeim verið hagað svo, að sem minst nýtt gseti komið fram — og tvisvar hafa hraðritaðir vitnisburðir, sem of hreinskilnir hafa þótt, horfið úr vörslum nefnd- arinnar. Pó hefir ekki tekist að koma í veg fyrir, að sannað yrði á nokkra .af róðherrunum, að þeir hafi vitað um seðlafölsunina alllöngu áður en faán varð almenningi kunn, og ekk- ert gert til þess, að málið yrði rannsakað eða tiltækið heft, For- sætisráðherrann Bethlen greifi hefir orðið að játa, að hann hafi vitað um fölsunina í nóvember í vetur og þá falið Nadassij lögreglustjóra aö rannsaka málið — en hann var sem kunnugt er einn af höfuðfor- göngumönnum fyrirtækisins. Bet- hlen neitar að hafa vitað um þátt- töku hans, en hins vegar vissi hann aö Nadassy hafði fyrir þrem árum verið viðriðinn fölsun tjekkneskra hvort hann hefði Nadassy’s liði, þá sinna, Stjórnin hefir frá upphafi reynt að Bethlen greifi. seðla. Pegar Bethlen var spurður aldrei síðan í nóv. grenslast eftir því, hvað rannsókn svarað hann að hann hefði haft svo mörgu öðru að að hann hefði ekki komist til þess að hafa frekari afskifti af föls- unarmálinu. Eftir að hann hafði gert þessar játningar á fundi rannsókn- arnefndarinnar, fór hann í leikhús um kvöldið. Næstu dagana kröfðust blöðin og andstæðingar hans á þingi, að liann færi frá þegar í stað. Fulltrúar atvinnuveganna og fjármálanua kröfðust þess líka, því að allir erlendir bankar, sem um þessar mundir voru að semja um lán til Ungverjalands, slitu þegar í stað samningum eftir þennan framburð forsætisráðherrans. En hann situr enn fastur i sessi með þing- meirihluta að baki sjer. Má af því marka gjörspillingu, valdatlokksins i Ungverjalandi. Pá hefir Rakovskg innanrikisráðherra játað, að hafa vitað um fölsun- ina snemma í haust og ekkert gert til þess að stöðva hana. Pegar hann var aðspurður livort honum fyndist hann geta verið ráðherra áfram eft- ir þessa játningu, þá svaraði hann: Mjer er það löngu ljóst, að jeg á að fara frá. 28. des. baðst jeg lausnar frá embætti rnínu, en Bethlen neitaði að veita mjer hana. Rakovsky liefir lika játað að hafa hjálpað sökudólgunum eftir að komist hafði upp um glæp þeirra. 4. jan. kl. 10 fyrir hádegi var það samþykt á ráðuneytisfundi aö láta taka Windischgrátz fursta fastan. Pess- ari ákvörðun var ekki framfylgt fyr en siðari hluta dags. Kl. 2 óku þeir ftakovsky og Nadassy í innanríkisráðherrabílnum til Windíschgraiz og töluðust þeir viö i 2 stundir. Rakovsky afsakaði sig með því, að Nadassy hefði tjáð sjer. að liann vildi tala við Windischgi álz til þess að »ljetta á samvisku sinni«. (Rakovsky virðist yfirleitt vera íremur grannvitur mað- nr, eða gera sjer far um að látast vera það, þegar hann er yfirheyrður). Auðvitað blandast engurn hugur ura, hvað seðlafalsararnir tveir hafa tal- að saman um síðustu klukkustundirnar áður en þeir voru teknir fastir — hvaða skjölum og skilrikjum þyrfti að glata, meðan tími ynnist til, favernig þeir ættu að haga sjer fyrir rjetti o. s. frv. í upphafi bjuggust margir við að Horthy rikisstjóri myndi vera flækt- ar við málið, en enn liefir ekkert framkomið sem bendi til þess. Pó er siður en svo að hann sje ekki enn grunaður um aö hafa verið i vitorði með glæpamönnunum. Nadassy var einn af nánustu trúnaðarvinum Hort- hys, sem reyndi fram á síðustu stundu að forða honum frá fangelsi. Og meðal þeirra, sem mjög eru riðnir við seðlaiölsunarmálið, eru sonur Horhty’s, mágur hans og bróðursonur. Yfirleitt er það löngu sannað, að seðlafalsararnir unnu í samráði við fjölmarga hátt setta valdamenn, að markmið þeirra var að útvega fje til þess að gera Ungverjaland að konungdæmi og hefja síðan landvinninga- stríð gegn nábúunum. Ber að vona að seðlafölsunarmáliö leiði til þess, að steypt verði úr stóli valdhöfum, sem að slíku stefna. Lagaprófi hafa lokið hjer á háskólanum Thor Thors með I. einkunn, 145V3 stigs, Gisli Bjarnason frá Steinnesi með I. einkunn, 134 stigum, Adolf Bergs- son með Ií. einkunn hetri, 7S3/s stigs og Alfons Jónsson með II. einkunn 67*/s stigs. Þeir Tnor Thors og Gísli Bjarnason hafa lokið laganáminu á 3\'a ári. — Thor Thors hefir hlotið hæsta lagapróf sem tekið heíir verið á Háskóla íslar.ds. Gengismáliö fyrir Alþingi Svo sem frá hefir verið skýrt hjer í blaðinu, hefir Tryggvi Pórhallsson flutt frv. um fest- ingu á verðgildi krónunnar. Skal gengisnefnd láta fram fara rann- sókn á því, hvert sje »hið raun- verulega verðgildi peninganna í viðskiftum innanlands« og því næst »innan hæfilegs tíma, færa verð krónunnar til samræmis við niðurstöðu þeirrarrannsókn- ar«. Þegar krónan hefir náð þessu gengi, »má hámark verðsveifl- unnar upp á við aldrei verða meira en 21/2°/o og niður á við aldrei meira en Tap það er bankarnir kunna að bíða af kaupum og sölu erlendra pen- inga eftir hinu skráða gengi, skal að 3/s hlutum greiða úr ríkissjóði. Frumv. þetta kom til fyrstu umr. í Nd. 26. f. m. og 1. þ. máu. Tryggvi Pórliallsson fylgdi því úr hlaði með langri ræðu og talaði mjög á sömu lund og hann hefir áður ritað um gengismálið í Tímann, kvað alla atvinnurekendur til sjávar og sveita hafa beðið hið mesta tjón af hinni öru gengishækk- un á síðasta ári og myndi hún einuig eiga eftir að koma verka- lýðnum í koll, þar sem af henni hlytust kaupd^ilur og atvinnu- leysi. Væri r ú mál til komið að festa veragiidi krónunnar, og að miða fiað við sannvirði hennar. Biýndi hann fyrirþing- mönnum að láta ekki stjórnast af flokksfylgi í þessu máli, til þess væri það of alvarlegt og ó- heppileg lausn þess of hættuleg öllum fjárhag þjóðarinnar. Næstur tók til máls Jón Porláksson fjármálarððh. Hóf hann ræðu sína á yfirliti yfir gengishækkunina á siðastl. ári. Að undanfarinni örri bækk- un krónunnar fjell sterlings- pundið í 26,25 kr. í rnaí. Íjúní tók danska krónan að stíga mjög ört og hækkaði gengi hennar á fáum mánuðum úr 70% gullgildis í 91°/o. »Hækkun dönsku kjónunnar var svo mikil í sumar, að hún komst 30% yfir íslenska krónu. Og í lok ágústmánaðar tjáði stjórn Landsbankans sig ekki geta keypt sterl pd. fyrir kr. 26 eins og verið hafði. íslandsbanki keypli þó enn á óbreyttu gengi í nokkra daga, en síðan fjell sterl.pd. í 25 kr. og svo áfram niður í 22,75 hinn 14 sept., og úr því hægt til okt. loka í nú- verandi gengi, 22,15. Framboð á erlendum gjald- eyri var bjer óvenjulega mikið. Erlendir menn byrgðu sig upp með íslenskan gjaldeyri. — Framboði þessu var svarað með því að lækka tilboð um kaup á hinum erl. gjaldej'ri. Svo mikið streymdi hjer inn í bankana af erl. gjaldeyri, að innieign erl. manna hjer í bönk- um komst upp i nál. 100 kr. á hvert mannsbarn í landinu. Þeg- ar Þjóðbankinn danski lækkaði tilboð sín um kaup á erl. gjald- eyri, og gafst upp við að haida genginu í skefjum, þá var það vegna framboðs á erlendum gjaldeyri, sem eftir á sýndi sig að vera fyrir neðan 50 kr. á hvert mannsbarn í landinu. þegar Rikisbankinn norski gafst upp við að hamla á móti örri gengishækkun, voru erl. inneignir þar í bönkum ekki nálægt því eins miklar og hjer í haust, að tiltölu við fólksfjölda landsins. Hvorugur þessara banka þorði að leggja út í það fjár- hættuspil, að kaupa hinn erlenda gjaldeyri óbreyttu verði þegar framboðið ókst, þó aðstreymið væri tiltölulnga minna en hjer. Ef framboð erl. gjaldeyris er mikið, þá hafa þjóðbankarnir eigi sjeð annað fært en svara framboði með lækkandi kaup- tilboðum. í>ví gagnvart erl. pjaldeyri er ekki hægt að hafa þá aðferö, að kaupa upp alt sem býðst, til þess að halda verðinu í skorðum. Sje haldið áfram að kaupa, og eigi reynt, með lækkandi kaup- tilboðum, að draga úr framboði, er hætt við því, að innslæður eil. manna verði svo miklar, að eigi sje hægt að sporna við verðfalli krónunnar, þegar aftur á að skila innstæðunum. Hið erlenda fje rennur að einhverju Ieyti út meðal lands- manna, ef það hefir langa við- dvöl, og verður bundið í alskon- ar atvinnufyrirtækjum. En öllu þessu fje verður að kippa burt, þegar hinir erl. menn taka það til sín aftur. í því sem öðru erum við sömu viðskiftalögum háðir sem aðrir«. Því næst veik fjármálaráð- herra að afstöðu stjórnarinnar i gengismálinu : »Háttv. flutnm. vildi ekki víta sijórnina í ræðu sinni. En hann gerir það því rækilegar í grein- argerðinni við frumvarp sitt. Rar kemst hann svo að orði, að hann vilji ekki áfella stjórn Landsbankans fyrir það, að hún neitaði að kaupa sterl.pd. f haust óbreyttu verði, og um þetta er jeg honum samdóma. En samt sem áður fer hann mjög hörðum orðum um það, að gengi ísl. krónu hafi hækkað. Segir hann þá ráðstöfun hafa verið alt í senn, »óviturlega«, »óþarfa« og »órjettmæta«, og beinir þá öllum ásökunum sín- um til landsstjórnarinnar. Lög þau, sem hjer ber eftir að fara, eru lögin um gengis- skráningu og gjaldeyrisverslun, frá 1924 og frá 1925. Með lögunum frá 1924 var sú skylda lögð á gengisnefnd, að gera tillögur til stjórnarinn- ar um ráðstafanir, er miða að því að festa eða hœkka gengið. Þá þorðu menn ekki að gera hærri kröfur en þær, að sporna við því, að eigi lækkaði gengið úr því sem var, en hækknn þótti æskileg. Á þingi 1925 var orðalaginu breytt, þannig, að ráðstafanir eiga að miða að því, að festa gengið og stuðla að varlegri hœkkun krónunnar. Sú skipun var gerð til gengis- nefndar, að hún sendi lands- stjórninni tillögur í málinu. Var það skynsamlega ráðið, að haga því svo, að tillögurnar yrðu ræddar í tveim stöðum, fyrst hjá nefndinni, síðan hjá lands- stjórn. En hvaða tillögur hefir stjórn- in svo fengið frá gengisnefnd? Hún hefir að eins eina tillögu fengið, og hana frá einum nefndarmanni þó. Tillaga þessi fór fram á, að öllum tilboðum um erl. gjald- eyri yrði svarað með kauptil- boði á kr. 24,0Ó síeri.pd. Lagði nefndarmaðurinn til, að ábyrgð þeirri, er af þessu leiddi, yrði okelt á ríkissjóð. En þingið hafði á engan hátt skilið stjórninni eftir neina heimild til þess að gera þær ráðstafanir. Ómögulegt er að meta það, hvílíkar afleiðingar það hefði haft fyrir ríkissjóðinn, ef á hann hefði verið skelt ábyrgðinni á kaupum erl. gjaldeyris á ein- hverju tilteknu föstu verði, hvort sem var 24 kr. pundið eða hærra. Jeg fyrir mitt leyti lit svo á, að slíkt hefði eigi getað komið til mála. Ef haldið hefði verið áfram að kaupa hinn erlenda gjaldeyri ákveðnu verði, þá var ekkert líklegra en verð íslensku krónunnar fjelli, er frá liði, og alt kæmist hjer í sömu óreiðu og 1920, vegna örðugleikanna sem á þvi er, að losa hið erl. fje, þegar þess er krafist. Að taka slíka ábyrgð á ríkis- sjóð, hefði verið hið mesta brot sem hugsast gat, á hinum yfir- lýsta þingvilja um festingu og varlega hækkun. Flutningsmaður Tr. Þ. ámælir Iandsstjórninni fyrir það, að hún hafi eigi framfylgt vilja þingsins um hægfara hækkun gengisins. En hann tekur um leið alt ómak af mjer að bera blak af stjórninni fyrir þetta.

x

Vörður

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vörður
https://timarit.is/publication/375

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.