Vörður - 27.03.1926, Blaðsíða 1

Rífstfóri og ábyrgð-
¦armaður'' '
Kristján At6ért$Qti
Tínigötu'JS..
§-"¦ * *W81
Afgreiðslu- og inn-
vheimtumaður '
Ásgeir Magnússon
\ ¦fccnnaríf
"LTtgresfíindi : AÆið&tjórn íiiaidsflolclcsixiis.
IV. ár.
Reykjavík 27. mars 1926.
14. biað.
Fundur i Þjóðabandalagsþinginu i Genf.
X>jóðal>auicla?a<>íö.
Þjóðabandalagsþingið, sem hófst 8. þ. m. og stóð í rúma viku, var aðallega saman kvatt til þess að taka
Þýskáland inn í bandalagið og reka þar með smiðshöggið á friðargerðina, sem kend er við Locarno. Eins og
kunnwgt er ganga Locarno-samningarnir ekki i gildi fyr en Þýskaland er gengið i bandalagið og hefir fengið
fastah fulltrúa i ráði þess.
. / En sá andi sem sveif yfir vötnunum í Locarno, var ómáttugur þess í Genf að fá tulltrúa þjóðanna til
þp.í.«Sað lita hlutina frá alþjóða- og friðarsjónarmiði og gleyma síngirni og milliríkjatogstreitu. Og þeir skyldu
án þess að hafa lokið þvi hlutverki, sem þingið var kvatt saman lil að leysa af hendi.
wst^z^vmmmmmmíimimmMmmmmmmmmmixi, Þegar Þjóðverjum var lofað þvi i
Locarno, að þeir skyldu fá fastan
fullrúa i ráðinu, þá var ekki um
það talað að fieiri þjóðir ætfu að
fá þaö um leið. Siðar reistu svo
Pólland, Brasilia og Spánn kröfu
um fasta fulltrúa. Undén, utanrikis-
ráðherra Svía og fulltrúi þeirra i
ráðinu, lýsti þvi yfir að hannmundi
greiða atkvæði gegn þvi, að Qeiri
stóveldi en Þýskaland fengju aö
þessu sinni fulltrúa i ráðinu*. En
eins og kunnugt er þarf öll atkvæði
ráðsins til að upptaka nýs fulltrúa
nái samþykki. Undén hafði eindreg-
ið fylgi þings og þjóðar í Svíþjóð i
þessu máli, Og auk þess studdu hann
stjórnirnar í Danmörku, Noregi,
Hollandi og Sviss. Hann rökstuddi
afstöðu sína með þvf, að ef svo
mörgum nýjum stórveldum væri
veitt fast fulltrúasæti í ráðinu, þá
minkuðu þar með um of þau áhrif, sem smáþjóðirnar hefðu — sem
ætlast væri tii að þær hefðu <af öllum þeim, er skildu og virtu þær
hugsjónir, sem Þjóðabandalagið væri reist á.
Briand var þyi fylgjandi, að að minsta kosti Pólland fengi fastan
fulltrúa í ráðinu og Chambeiiain virtist ætla að failast á það, þegar svo
að segja öll ensk blöð risu gegn því og tóku i sama streng og Undén.
Á þinginu í Genf fór svo allur tíminn í að reyna aö finna einhverja
lausn, einhverja leið til sátta — en árangurslaust. Chamberlain reyndi að
beygja Undén og á einum af fundum ráðsins gerðist hann svo harðorð-
ur í garð hans, að Undén baðst undan því, að til sin væri talað í slík-
um tón. Sama kvöld bað Ghamberlain, sem auðsjáanlega hefir verið þungt í skapi viö Undén, um samtal við
hann, og er sagt að orð hans hafi nálgast ógnun og farið yfir takmörk þess sem leyfilegt þykir í slíkum við-
ræðum. Ensku blaðamennirnir simuðu þegar mótmæli til blaða sinna og varð það til þess að Chamberlain
kallaði þá til fundar við sig um miðja nótt, til þess að gefa þeim skýrslu um hvað gerst hetði og draga úr
þeim orðróm, sem fór af viðskiftum þeirra Undéns.
En Undén þótti mjög vaksa af þessum málum. Frjettaritari enska blaðsins Westminisler Gazette simaði
frá Genf: »AUir hugsandi frjálslyndir menn, sem íhuga hvað er að gerast hier, eru fullir aðdáunar á hinum
unga utanrikisráðherra Svia, og þvi meir sem berst út af leynifundi ráösins, þar sem Chamberlain rjeðist á
hann, því betur skilst hve mikil hugprýði var í framkomu hans«.
Á síðustu stundu höfðu menn vonir um að samkomulag myndi nást. Var svo til ætlast að hinir seks
ríkjafulltrúar, sem ekki eiga fast sæti í ráðinu, legðu niöur umboð sitt og yrði þá kosið i þeirra stað. Meðal
þeirra eru fulltrúar Spánar og Brasilíu, sem átti að endurkjósa, en í stað einhvers hinna kæmi fulltrúi fyrir
Pólland. En áður en sættir yrðu um þessa lausn, lýsti stjórnin i Brasiliu því yfir enn að nýju, að hún myndi
ekki k annað sættast, en að hún fengi fastan fulltrua í ráðinu, og að öðrum kosti beita sjer gegn þvi, að Þjóð-
verjar fengi fulltrúar í því. Þannig lyktaði þinginu, og er það sumra grunur að Briand og ef til vill Chamber-
lain hafi fallist á þessi endalok. Upptöku Þýskalands i bandalagið er nú frestað þangað til á fundi þess í haust.
22. þ. m. talaði Stresemann i þýska ríkisdeginum um þingið i Genf. Kvað hann afstöðu Þjóðverja til
Bandamanna óbreytla og Locarno-samþyktinui enga hættu búna.
Daginn eftir talaði Chamberlain í neðri málsstofu og sætti hörðum árásum m. a. frá Lloyd-George og
Mac Donald fyrir framkomu sina i Genf. Bauðst hann til þess að segjaaf sjer, en vantraustsyfirlýsing frá Lloyd-
George var feld með 325 atkv. gegn 136.
Chamberlain.
Undén.
Sjerkenni
íslenskrar menning,ar.1)
Dömur og herrar^— :
íslensk þjóð hefir varið ineira
en þúsund árum til að verða
það sem hún er í dag._ Jeg má
verja tuitugu og fimm mfnútum
til að gefa yður hugmynd um
isJenska þjóð. Hvað á jeg að
geja ? Þaðan sem jeg er stadd-
ur nú, munu orð min berast til
yðar með hraða eldingarinnar.
En það er birta eldingarinnar,
sem jeg þarfnast. Mun mjer
auðnast að sýna yður, í mynd-
um sem jeg bregð upp fyrir
yður í kvöld, líkt og óðfluga
leiftrum, hliðar á islenskri þjóð,
er yður hafa ekki áður verið
kunnar ? Jeg skal reyna.
Það er hverjum manni kunn-
ugt, að frá ofanverðri 9. öld til
öndverðrar 10. aldar bygðistís-
land norrænum innflytjendum.
Það voru einbeittir menn, sem
voru ekki að tvinóna við ásetn-
ing sinn, og höfðu dýpri tilfinn-
ingu fyrir frelsi sjálfra sín held-
ur en fyrir föðurlandi sínu.
Þjóðmetnaðarstefnan var þá
ekki orðin til. Þessum innflytj-
endum var annan veg farið en
nybyggjum annara landa: tign
og mannvirðingar áttu stórt í-
tak í þessum hóp. Öndvegissúl-
urnar eru tákn landnámsaldar-
innar. J. E. Sarstjáir hinasagn-
fræðislegu niðurstöðu um þetta
efni í svofeldum orðum : »Það
mannfjelag hefir naumast verið
til, er að tiltölu við stærð sína
hefir átt jafn margar stórar ætt-
ir, iafn mikla ættgöfgi, jafn tig-
inborið blóð og íslenskt þjóð-
fjelag fyrstu tvær aldirnar eftir
að landið var bygt«.
Tign og menning er nú á vor-
um dögum engan veginn ná-
tengd. Það var það í þá daga.
Því verður ísland, svo lengi
sem leiðtogar þjóðarinnar, hin-
ar gömlu ættir, ráða fyrir land-
inu, æðsta menningarból Norð-
urlanda um 400 ár.
En þó að hinir miklu yfir-
burðir íslenskrar menningar á
gullöld landsins eigi sjer þar
eðlilega skýring, að hjer varð
til litið mannfjelag sem að til-
tölu við stærð sína átti óvenju
marga frjálsborna anda, verður
því ekki haldið fram, að and-
legt líf tslendinga, hvað þá held-
ur hugsunarháttur þeirra og
geðslag, hafi þá á tlmum verið
búið að fá á sig þjóðrænt mót.
íslaud verður ekki eingöngu að
miðla Noregi hálfri sæmd af
þeirrar tiðar mikla mentaforða,
bæði af því að hann er upp-
haflega runninn af norsku blóði,
og af þvl að Noregur hefir að
1) Ræðu þessa flutti Guðmundur
Kamban í vetur fyrir útvarpsstöð í
Khöfn og hefir hún vakið allmikla
athygli í Danmörku.
stórum mun beinlínis lagt til
efnið — við verðum lika að
játa, að íslenskt mannfjelag ber
það mikinn svip af sinu norska
ælterni gullöldina á enda, að
furðu lítið skilur íslenska lund
og norska, hvað þá norska og
íslenska lífsskoðun.
Og þó er það raunar engin
furða — skýringin er við hend-
ina.
Þegar norskir höfðingjar láta
landflæma sig til íslands, þá
kemst þar að vísu á stjórnar-
farsleg tilhögun sem telja verð-
ur al-islenska, með því að þar
er stofnað Jýðveldi, einstakt f
sinni röð, lýðveldi án þjóðhöfð-
ingja, lýðveldi án yfirstjórnar.
Guðmundur jKamban.
En mönnum skjáHast' ef þeir
halda, að þessi tilhögun hafi
verið sprottin af sjálfstjórnar-
fýsn þjóðarinnar. Stjórn lands-
ins hafði ekki á sjer það sem
við nefnum lýðveldisblæ. Hún
hefir á sjer ótviræðan höfðingja-
brag. Þeir voldugu hafa vðldin.
Og völdin ganga kaupum og
sölnm og erfðum. Auðugarættir
eru voldugastar, og þegar bar-
áltu þeirra er komið ííþað horf,
að vel mætti kalla borgarastyrj-
öld, dregur svo úr viðnáminu
gegn pólitískri áleitni Noregs, að
landið glatar að lokum sjálf-
stæði sinu.
Ekki nóg með það. Norskir
höfðingjar flytjast til Islands.
Þeir hafa með sjer öndvegissul-
urnar.þræla sína, stiettamun sinn,
húsmuni sína, siði sína. Lif þeirra
er gróðursett f nýrri mold. En
gerum okkur ekki í hugarlund,
að þá sje undir eins orðinn til
nýr þjóðarsvipur, nýtt þjóðar-
skap. Þeir eru einráðir á nýja
landinu; þeir verða ekki, líkt
og aðrir nýbyggjar, fyrir nein-
um áhrifumfrá frumbyggjunum.
Þeir eru sjálfir frumbyggjarnir.
Því fer þeim þá ekki heldur
sem Rússanýlendu Svía, sem
Dönum i Englandi, sem Græn-
landsbygðum fslendinga, sem
Norömönnum á Frakklandi, er
allir hverfa f annarar þjóðar