Vörður


Vörður - 27.03.1926, Síða 1

Vörður - 27.03.1926, Síða 1
Utgrefandi : MiÖstjórw Ihaldsflokksins. IV. ár. Reykjavík 27. mars 1926. 14, biað. Fundur í Þjóðabandalagsþinginu i Genf. Þ jódabanda' agid. Pjóðabandalagsþingið, sem hófst 8, þ. m. og stóð í rúma viku, var aðallega saman kvatt til þess að taka Þýskaland inn i bandalagið og reka þar með smiðshöggið á friðargerðina, sem kend er við Locarno. Eins og kunnngt er ganga Locarno-samningarnir ekki i gildi fyr en Pýskaland er gengið i bandalagið og hefir fcngið fastaai fulltrúa í ráði þess. • En sá andi sem sveif yfir vötnunum í Locarno, var ómáttugur þess í Genf að fá fulltrúa þjóðanna til þetsSað lita hlutina frá alþjóða- og friðarsjónarmiði og gleyma singirni og millirikjatogstreitu. Og þeir skyldu án þess að hafa lokið þvi hlutverki, sem þingið var kvatt saman lil að leysa af hendi. Þegar Pjóðverjum var lofað þvi í Locarno, að þeir skyldu fá fastan fullrúa i ráðinu, þá var ekki um það talað að fleiri þjóðir ættu að fá það um leiö. Síðar reistu svo Pólland, Brasilia og Spánn kröfu um fasta fulltrúa. Undcn, utanrikis- ráöherra Svia og fulltrúi þeirra í ráðinu, lýsti því yfir að hannmundi greiða atkvæði gegn þvi, að fleiri stóveldi en Pýskaland fengju að þessu sinni fulitrúa i ráðinu: En eins og kunnugt er þarf öll atkvæði ráðsins til að upptaka nýs fulltrúa nái samþykki. Undén hafði eindreg- ið fylgi þings og þjóðar í Svíþjóð í þessu' máli, og auk þess studdu hann stjórnirnar í Danmörku, Noregi, Hollandi og Sviss. Hann rökstuddi afstöðu sína með þvi, að ef svo mörgum nýjum stórveldum væri veitt fast fulltrúasæti i ráðinu, þá minkuðu þar með um of þau áhrif, sem smáþjóðirnar hefðu — sem ætlast væri til að þær hefðu «af öllum þeim, er skildu og virtu þær hugsjónir, sem Pjóðabandalagið væri reist á. Briand var því fylgjandi, að að minsta kosti Pólland fengi fastan fulltrúa í ráðinu og Chamberlain virtist ætla að fallast á það, þegar svo að segja öll ensk blöð risu gegn þvi og tóku í sama streng og Undén. Á þinginu i Genf fór svo allur tíminn í að reyna að finnaeinhverja lausn, einhverja leið til sátta — en árangurslaust. Chamberlain reyndi að beygja Undén og á einum af fundum ráðsins gerðist hann svo harðorð- ur í garð hans, að Undcn baðst undan þvi, að til sin væri talað i slík- um tón. Sama kvöld bað Chamberlain, sem auðsjáanlega hefir verið þungt í skapi við Undén, um samtal við hann, og er sagt að orð hans hafi nálgast ógnun og farið yfir takmörk þess sem leyfilegt þykir í slikum við- ræöum. Ensku blaðamennirnir simuðu þegar mótmæli til blaða sinna og varð það til þess að Chamberlain kallaði þá til fundar við sig um miðja nótt, til þess að gefa þeim skýrslu um hvað gerst hefði og draga úr þeim orðróm, sem fór af viðskiftum þeirra Undcns. En Undén þótti mjög vaksa af þessum málum. Frjettaritari enska blaðsins Westminister Gazette simaði frá Genf: »Allir hugsandi frjálslyndir menn, sem ihuga hvað er að gerast hjer, eru fullir aðdáunar á hinum unga utanrikisráðherra Svia, og þvi meir sem berst út af leynifundi ráðsins, þar sem Chamberlain rjeðist á hann, því betur skilst hve mikil hugprýði var í framkomu hans«. Á síðustu stundu höfðu menn vonir um að samkomulag myndi nást. Var svo til ætlast að hinir seks ríkjafulltrúar, sem ekki eiga fast sæti í ráðinu, legðu niður umboð sitt og yrði þá kosið í þeirra stað. Meðal þeirra eru fulltrúar Spánar og Brasilíu, sem átti að endurkjósa, en í stað einhvers hinna kæmi fulltrúi fyrir Pólland. En áður en sættir yrðu um þessa lausn, lýsti stjórnin í Brasilíu því yfir enn að nýju, að hún myndi ekki á annað sættast, en að hún fengi fastan fulltrúa í ráðinu, og að öðrum kosti beita sjer gegn þvi, að Þjóð- verjar fengi fulltrúar í því. Pannig lyktaði þinginu, og er það sumra grunur að Briand og ef til vill Chamber- lain hafi fallist á þessi endalok. Upptöku Pýskalands í bandalagið er nú frestað þangaö til á fundi þess í haust. 22. þ. m. talaði Stresemann í þýska ríkisdeginum um þingið i Genf. Kvað hann afstöðu Pjóðverja til Bandamanna óbreytla og Locarno-samþyktinui enga hættu búna. Daginn eftir talaði Chamberlain í neóri málsstofu og sætti hörðum árásum m. a. frá Lloyd-George og Mac Donald fyrir framkomu sina i Genf. Bauðst hann til þess að segja af sjer, en vantraustsyfirlýsÍDg frá Lloyd- George var feld með 325 atkv. gegn 136. Undén. Sjerkenni íslenskrar menning,ar.1) Dömur og herrar^— : íslensk þjóð hefir varið meira en þúsund árum til að verða það sem hún er í dag._ Jeg má verja tuitugu og fimm minúlum til að gefa yður hugmynd um íslenska þjóð. Hvað á jeg að gera ? Þaðan sem jeg er stadd- ur nú, munu orð mín berast til yöar með hraða eldingarinnar. En það er birta eldingarinnar, sem jeg þarfnast. Mun mjer auðnast að sýna yður, i mynd- um sem jeg bregð upp fyrir yður í kvöld, Iíkt og óðfluga leiftrum, hliðar á íslenskri þjóð, er yður hafa ekki áður verið kunnar ? Jeg skal reyna. Það er hverjum manni kunn- ugt, að frá ofanverðri 9. öld til öndverðrar 10. aldar bygðist ís- land norrænum innflytjendum. Það voru einbeittir menn, sem voru ekki að tvinóna við ásetn- ing sinn, og höfðu dýpritilfinn- ingu fyrir frelsi sjálfra sín held- ur en fyrir föðurlandi sínu. Þjóðmetnaðarstefnan var þá ekki orðin til. Þessum innflytj- endum var annan veg farið en nýbyggjum annara landa: tign og mannvirðingar áttu stórt í- tak í þessum hóp. Öndvegissúl- urnar eru tákn landnámsaldar- innar. J. E. Sarstjáir hina sagn- fræðislegu niðurstöðu um þetta efni í svofeldum orðum : »Það mannfjelag hefir naumast verið til, er að tiltölu við stærð sína hefir átt jafn margar stórar ætt- ir, jafn mikla ættgöfgi, jafn tig- inborið blóð og íslenskt þjóð- fjelag fyrstu tvær aldirnar eftir að landið var bygt«. Tign og mennÍDg er nú á vor- um dögum engan veginn ná- tengd. Það var það í þá daga. Því verður ísland, svo lengi sem Ieiðtogar þjóðarinnar, hin- ar gömlu ættir, ráða fyrir land- inu, æðsta menningarból Norð- urlanda um 400 ár. En þó að hinir miklu yfir- buröir íslenskrar menningar á gullöld landsins eigi sjer þar eðlilega skýring, að hjer varð til lítið mannfjelag sem að til- tölu við stærð sína átti óvenju marga frjálsborna anda, verður því ekki haldið fram, að and- legt líf íslendinga, hvað þá held- ur hugsunarháttur þeirra og geðslag, hafi þá á límum verið búið að fá á sig þjóðrænt mót. ísland verður ekki eingöngu að miðla Noregi hálfri sæmd af þeirrar tiðar mikla mentaforða, bæði af því að hann er upp- haflega runninn af norsku blóði, og af því að Noregur hefir að 1) Ræðu þessa flutti Guðmundur Kamban i vetur fyrir útvarpsstöð i Khöfn og hefir hún vakið allmikla athygli í Danmörku. slórum mun beinlínis lagt til efnið — við verðum líka að játa, að íslenskt mannfjelag ber það mikinn svip af sínu norska ætterni gullöldina á eDda, að furðu lítið skilur íslenska lund og norska, hvað þá norska og íslenska lífsskoðun. Og þó er það raunar engin furða — skýringin er við hend- ina. Þegar norskir höfðingjar láta landflæma sig til íslands, þá kemst þar að vísu á stjórnar- farsleg tilhögun sem telja verð- ur al-íslenska, með því að þar er stofnað lýðveldi, einstakt í sinni röð, lýðveldi án þjóðhöfð- ingja, lýðveldi án yfirstjórnar. Guðmundur |Kamban. En mönnum skjátlast ef þeir halda, að þessi tilhögun hafi verið sprottin af sjálfstjórnar- fýsn þjóðarinnar. Stjórn lands- ins hafði ekki á sjer það sem við nefnum lýðveldisblæ. Hún hefir á sjer ótvíræðan höfðingja- brag. Þeir voldugu hafa völdin. Og völdin ganga kaupum og sölum og erfðum. Auðugarættir eru voldugastar, og þegar bar- áltu þeirra er komið ííþað horf, aö vel mætti kalla borgarastyrj- öld, dregur svo úr viðnáminu gegn pólitískri áleitni Noregs, að landið glatar að Iokum sjálf- stæði sinu. Ekki nóg með það. Norskir höfðingjar flyljast til íslands. Þeir hafa með sjer öndvegissúl- urnar.þræla sína, stiettamun sinn, húsmunisína, siði sína. Lif þeirra er gróðursett í nýrri mold. En gerum okkur ekki í hugarlund, að þá sje undir eins orðinn til nýr þjóðarsvipur, nýtt þjóðar- skap. Þeir eru einráðir á nýja landinu; þeir verða ekki, líkt og aðrir nýbyggjar, fyrir nein- um áhrifumfrá frumbyggjunum. Þeir eru sjálfir frumbyggjarnir. Þvf fer þeim þá ekki heldur sem Rússanýlendu Svía, sem Dönum í Englandi, sem Græn- landsbygðum íslendinga, sem Norðmönnum á Frakklandi, er allir hverfa f annarar þjóðar

x

Vörður

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vörður
https://timarit.is/publication/375

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.