Vörður - 05.06.1926, Qupperneq 2

I
2
«0000000000000300000000»
§ 8
O V O lt I) U U kemur ut O
Ö álaugardðgum ð
^Ritstjórinn: §
g Kristján Albertson Túngötu 18.
Simi:
1961.
Afgreiðslan:
Laufásveg 25. — Opin
5—7 síðdegis. Sími 1432.
V e r ð : 8 kr. árg.
Gjnlddagi 1. jnlí.
8 8
«0000000000000000000000»
liðlega). og er það þó mjög í
samræmi við skilning bans á
verkum Beethovens; en þeim
stjórnar liann best. Beethoven
verður norrænn jötunn í hönd-
um hans, sterkari og stórfeng-
legri, en aðrir gera hann og
þó um leið kaldari og stirðari.
í*essi Beethoven á ekkert skilt
við Vínarborg. Hann er blóð
af okkar bióði, viltur, alskeggj-
aður teutoni úr þýskum skóg-
arfylgsnum.
í meðferð Jóns á Weber
varð einnig aðalþátturinn ger-
manskur. Lyrik Webers, suð-
ræna taugin í eðli hans, naut
sin því tæplega. En leikur sveit-
arinnar í Preziosa-forleiknum
var aðdáanlegur, staccato strok-
hljóðfæranna, mýkt og festa
trjeblástranna, alt svo fullkom-
ið og fágað, sem verða má.
Frú Annie Leifs Ijek klaver-
konsert Mozarts í mjög smekk-
legu formi, hreint og stílfast,
Andante-hlutann nokkuð kalt,
en síðasta hlutann ágætlega. í
Mozart sýndi sveitin stíikunn-
áttu sína og eríðament, en Jón
Leifs stjórnaði undirleiknum
hæglátt og þó einbeitt.
Sigurhljómar Egmont-forleiks-
ins luku kvöldinu. Fagnaðar-
látum áheyrenda ætlaði seint
að iinna, og munu tónlistar-
vinum hjer ahlrei hafa komið
kærari gestir, en þessir ibúar
gömlu Hansaborgarinnar við
Saxelfl. Ósjerplægni þeirra og
dugnað hljómstjórans fá engin
orð þakkað.
Emil Thoroddsen.
Flugför Amundsens.
Skýrsla Amundsens um flug-
förina frá Spitsbergen til Alaska
yfir pólinn, hefir nú borist hing-
að með útlendum blöðum. Höf-
uðatriði hennar eru áður kunn
af skeytum.
Loftskipið rann yfir pólinn i
björtu veðri kl. 2l/i að morgni
og fánum Noregs, Ameríku og
ltalíu var varpað niður. Fán-
arnir voru festir á stengur með
broddi á endanum, þær runnu
eins og örvar gegnum loltið og
stóðu síðan teinrjettar á ísnum.
Allir skipverjar tóku ofan með-
an þessu fór fram. Fað hafði
verið fögur sjón að sjá fánana
þrjá blakta yfir hvitri ísbreið-
unni. Loftskipið sveimaði nokkra
hringa yfir pólnum og síðan var
stefnt áleiöis til Point Barrow
í Alaska.
Nú hieptu þeir þoku og ill-
viðri, ís hlóðst á loftskipið og
þeim tókst ekki að ná sambandi
við neinar útvarpsstöðvar. Var
þessum örðugleikum allgreini-
lega lýst í skeytunum og þeim
hættum sem þeim voru samfara.
Viðurhlutamikið var að stefna
inn yfir Aiaska í þokunni, vegna
þess að loftskipið hefði getað
rekist á fjöll, en óraögulegt að
átta sig á því hve langt væri
komið. Loks náðist þó sam-
band við útvarpsstöð og var
þá hægt að reikna út afstöðu
alla og taka land eftir 71 klst.
flug.
Á leiðinni höfðu þeir fjelagar
einkis svefns notið en nærst á
smurðu brauði, soðnum eggj-
um og köldum kjötbollum (»fri-
kadellum<<). Kaffi höfðu þeir
með sjer á 2 vermiílöskum og
var það eina heita næringin sem
þeir veittu sjer á leiðinni.
Marokkó stríðinu lokið. Abd-el-
Krim hefir gefist upp ásamt öllu
fylgiliði síau. Hann verður gerð-
ur útlægur úr löndum Moham-
medstrúarmanna. Allir þeir fang-
ar, sem voru í höndum Frakka
og Spánverja hafa verið látnir
lausir.
Muir-jökiill í Alaxka
liggur á þeim slóðum þar sem Amundsen ætlaði að lenda loftskipi sínu. Landslag á norðurströnd
Alaska er með afbrigðum fagurt og stórhrikalegt. Muir-jökullinn er 16 —17 þús. fet á hæð. Skrið-
jökulsbreiðan sem teygir sfg fram í sjóinn rís 300 fet frá hafsfleti og færist fram um 45 fet á dag,
með braki og brestum.
Búnaðarmálastjórastaðan
er laus til umsóknar. Byrjunarlaun kr. 4500, hækk-
andi á 3 ára fresti um kr. 500 upp í kr. 6000 á ári.
Umsóknarfrestur til 1. sept. næstkomandi.
Stjórn Búnaðarjjelags Íslands.
England. Enn hafa engar sætt-
ir orðið í kaupdeilu námamanna
og þykir ástandið í landinu fara
versnandi. Prinsinn af Wales
hefir sent bjálparsjóði náma-
manna peningjagjöf. Ljet hann
þau orð fylgja, að þjóðin stæði
í þakkarskuld við námamenn-
ina. Lýsir hann samúð sinni
með fjölskyldum þeirra og telur
þau málalok ill, ef þeir neyðist
til að gefast upp vegna kvenna
siuna og barna. Álit manna er,
að bréfið muni hafa sterk áhrif
á almenningsáiitið, til fylgis við
námamenn, og þá einnig stuðla
að því, að jafuvel efnaðri stjett-
irnar verði andvígar námaeig-
endum, er hóta því í yfirlýsing-
um sínum, að barist skuli uns
annarhvor aðili lúti algerlega í
Iægra haldi.
Ungverjaland. Dómur er fallinn
í seðlafölsunarmálinu mikla.
Windisch-Graelz prins og Naadssy
lögreglustjóri voru dæmdir i 4
ára íangelsi, hinn fyrnefndi, en
3 hinn síðarnefndi. heir missa
og öll borgaraleg réttindi. Sektir
þeirra námu tíu miljónum.
Fjöldi manna, er voru meira eða
minna leyti við mál þetta riðnir,
fengu vægari hegningu.
Japan Eldgos og jarðskjálftar
urðu í Tekacki í Japan í lok
maí. Stór landsvæði eyðilögðust
og fjöldi manns beið bana. Eld-
fjallið Biyci, sem ekki hefir gosið
öldum saman, gaus þrisvar og
varð hraunflóð svo mikið að ár
stífluðust, fllóðið æddi yfir borg-
ir, og hundruð manna fórust en
þúsundir særðust.
Frá Isafirði er simað 1. þ. m.:
Taugaveikissjúklingar eru 40 í
bænum og 9 í firðinum, 3 dán-
ir, engin ný tilfelli siðustu 2
daga. Inflúensa gengur hjer, og
liggja margir. Barst hún bingaö
með Goðafossi. — Kuldatíð. At-
vinna og verslun í dái.
I
Stjórmaálalegt llutlejsi
samvmnunnar á Norðurlöndum.
Kaflar þeir, er hjer birtast í
þýðingu, eru úr fyrirlestrum, er
haldnir voru á alþjóðasam-
vinnumótinu í Helsingjaeyri í
fyrra sumar. Heh jeg valið þá
kafla fyrirlestranna, er fjalia
um stjórnmálalegt hlutleysi sam-
vinnunnar.
Einnig læt jeg hjer fylgja
stuttan kafla úr Sögu neytenda-
samv.fjelaganna eftir Inge Debes.
Er bók þessi gefin út af Lands-
sambandi samv.fjelaganna í
Noregi 1925. há hefi jeg einnig
tekið hjer með grein eftir pro-
fessor Ferdinand Tönnies, er
»Konsumentbladet« í Stokk-
hólmi flutti 13. mars þ. á. Þar
sem auðkend eru einstök um-
mæli, þá hefi jeg gert það.
Samvinnan í Svíþjóð.
Eftir Axel Gjöres.
». . . í árslok 1923 skiftust
Qelagar samvinnufjelaga þeirra,
er mynda K. F. (sambands
samvinnufjelaga) svo sem sjest
á töflu þessari, er sýnir hundr-
aðstölu hverrar stjettar fyrir
sig:
Iðnaðarmenn og aðrir
verkamenn......... 49,4°/«
Bændur............... 18,4°/«
Vinnumenn í sveit . . . 5,4°/0
Handiðnamenn.......... 8,4°/o
Embættismenn......... 10,4°/o
Fjelög ýmiskonar .... 0,9°/o
Aðrir................. 7.1'Vo
100,0°/o
í þessu sambandi er ekki
ómerkilegt að nefna, að hag-
skýrslur, sem nýlega hafa verið
gerðar fyrir neytendafjelagið í
Stokkholmi, sýna, að allar
stjettir manna í borginni taka
yfirleitt hlutfallslega jafnan þátt
í fjelögunum. í þessa átt stefnir
alstaðar í landi voru, og er það
gleðiefní, þoi i eðii sínu er sam-
vinnan ekki flokks eða stjeHa-
mál, heldur á hún að ná jafnt
til allra meðborgara. Pessi pró-
un er þeim mun gleðilegri, sem
aldrei hefir orðið vart neins
stjettarígs innan stefnunnar i
landi voru, heldur hafa allir, án
tillits til hagsmuna sinnar stjett-
ar eða pólitískra skoðana getað
sameinast um siarfið i þágu
samvinnustefnunnar . . .«
Samviunuhreyflngia meðal
danksra hænda.
Eftir A. Axelsen Drejer.
». . . Jeg vil ennfremur nefna,
sem sjerkenni á dönsku sam-
vinnuhreyfingunni, hið stranga
hlutlegsi, er hefir einkent starj-
semina frá bgrjun. Jeg veit
raunar vel, að alþjóðasamvinnu-
hregfingin telur hlutlegsi eitt af
aðalatriðunum, en jeg þekki um
leið af reynslu þá erfiðleika,
sem eru saibfara því að halda
þessu grundvallaratriði til streitu.
Meðal danskra samvinnumanna
hefir það tekist öll þessi ár, að
menn með gerólikar stjórnmála-
skoðanir hafa getað starfað sam-
an i hverju samvinnufjelagi fgrir
sig. / stjórn margra fjelaga eru
jafnaðarmenn og íhaldsmenn og
eflir því sem timar hafa liðið
liefir nœstum því borið enn meir
á algerðu stjórnmálahluttegsi.
Með þessu hlutleysishugtaki
eigum vjer við fjelaga vora, sem
eru af öllum stjettum. Meðal land-
búnaðar-samv.fjelaganna hefir
einkum verið kept að því og
það áunnist, að skapa jafna
aðstöðu fyrir mismunandi stór-
ar landeignir og hefir þetta
orðið til þess, að samsleypur
voiar meðal smjörbúa, slátur-
húsa o. s. frv. hafa náð til
stærri sem smærri búa. Pað
heftr verið sjerkenni danskrar
samvinnuhregfingar, að aldrei
hefir verið barist fgrir hagsmun-
um einnar stjettar gagnvart
annari og gfirleitt hefir hugtakið
»stjettarbarátta«. aldrei verið
nefnt, heldur verið reynt að
skapa jöfn skilyrði fyrir alla
eignaflokka og hefir þá ei verið
sókst eftir því, að einn verði
öðrum yfirsterkari, heldur að
fjárhagsleg vinnuskilyrði allra
bötnuðu og yrðu jöfn . . .«
Neytendafjelögin í Danmörku.
(Uppruni þeirra, þróun, þegn-
fjelags- og þjóðernisgildi þeirra)
eftir Fr. Voigt.
». . . Í fjelögum vorum er ei
spurt um stjett eða slöðu, um
skoðanir eða álit manna, hvorki
um stjórnmálaskoðanir, trúmála-
eða þjóðfjelagsmála. Fjelög þessi
hafa frá fgrstu bgrjun veriðhlut-
laus í þjóðfjelagsmálum og and-
legum málum og þau hafa gcett
þessa hlullegsis bceði á friðsöm-
um og róstusömum timum fram
á þenna dag. Petía hefir stgrkt
samlyndið og samheldnina og
mun vœntanlega gera framvegis.
þess vegna hefir Ijelögum þess-
um tekist, einkum til sveita, en
þó einnig að verulegu leyti í
kaupstöðum, að sameina og
tengja menn af öllum stjeltum
og með afarmismunandi lífsskoð-
anir, þekkingu og reynslu; jarð-
eigandinn og hjáleigubóndinn,
embættismaðuiinn oghandiðna-
maðurinn, prófessorinn og dag-
launamaðurinn, eru sammála
um það, að samlyndi þeirra og
samheldni um samvinnufjelags-
skapinn sje bæði gagnlegt og á-
nægjulegt, og þeir hafi allir gagn
af fjelagsskapnum og einkum þó
þeir, er minst mega sín, aðþeirra
gagn verði mest, er hafi mesta
þörfina, og að fjelagsskapur
þessi sje ekki að eins fögur hug-
sjón, heldur raunveruleg og
gleðileg síaðreynd '. . .«