Vörður - 31.07.1926, Blaðsíða 3

V Ö R Ð U R
talin 3, sem sje sterkja eða kol-
vetni, eggjahvíta og fita.
Meltingarvökvarnir, sera melta
fæðuna eru aðallega 5. Sem sje:
munnvatn, magasafi, brissafi,
gall og þarmsafi. Munnvatnið
meltir sterkjuna, magavökvinn
meltir eggjahvítuna, gallið melt-
ir fituna, brissafinn meltir eggja-
hvítu og sterkju, og þarmsafinn
meltir allar 3 tegundir fæðunn-
ar. I munninum fer fram byrj-
un meltingárinnar, og hún ekki
þýðingarlítil. Tennurnar merja
og mala matinn, sem tyggja
þarf. Tyggingarhreifingarnar
blanda matinn munnvatni, jafn-
framt því, sem hann fær eðli-
legt hitastig til þess að vera
hæfilega undir búinn magamelt-
inguna. Þegar tyggingunni er
Iokið, taka kynglngarvöðvarnir
yið honum og færa hann aftur
í vælindið og niður eftir þvi
niður í magann. Vöðvar mag-
ans velta matnum um magann
og blanda hann magavökvan-
um, þar til hann er hæfi-
lega sundurleystur og sýrður,
þá spýtist hann út úr maganum
og blandast hinum þremur teg-
undum meltingarvökva eða galli,
bris- og þarmasafa. Vöðvar þarm
anna ýta innihaldi þeirra niður
eftir þeim og niður í ristilinn.
Þar sem ristillinn byrjar er
loka, sem á heilbrigðum melt-
ingarfærum hindrar það,, að
innihald ristilsins geti farið til
baka inn í mjógirnið. í ristlin-
um fer engin veruleg melting
fram, en þar hverfur að mestu
leyti vatnið úr matarleyfunum,
sem eftir er.
Saltsýran í maganum sótt-
hreinsar matinn. Hún er svo
sterkur gerildrepandi vökvi, að
í manni með heilbrigða melt-
ingu getur hún drepið flesta
gerla. 1 mjógirninu fer hinn
melti matur inn í æðar þær, sem
flytja hann til lifrarinar. Lifrin
leggur hina síðustu hönd á
ast próf þetta, skal vera und-
irbúningsdeild hálfan eða
heilan vetur og þar eingöngu
kendar framangreindar náms-
greinir.
Með þessu ákvæði er ætlunin
að tryggja það, að allur fyrsti
veturinn fari ekki til þess, að
kenna alls ófróðum unglingum
barnafræðin, og að miðlungs-
mönnum og þaðan af betri sje
ekki haldið aftur um skör fram.
Árangurinn af allri skólagöng-
unni ætti að verða betri, ef þessir
síðarnefndu menn fá að njóta
sín þegar frá byrjun.
2. Kenslan fari fram í hverjum
bekk þrjú kvöld í viku, kl. 7
—10, og auk þess á laugar-
dögum kl. 2—8 síðdegis.
Þetta ákvæði reynir að tryggja
nemendunum nokkurn tíma til
lesturs og hvíldar, og að dreifa
dálítið eftir vinnuhættunni.
Hingað til hafa nemendur aðeins
haft sunnudagana til hvíldar,
skemtunar og lesturs, en nú hafa
þeir auk þess 2 kvöld í viku al-
veg frí til þessara hluta, og enn-
fremur laugardagskvöidin frá kl.
8. Að vísu er hætt við að eitthvað
af þessum tíma verði tekið til
eftirvinnu, en á laugardögum
ætti síðar að vera hætt við henni,
og ætti því að tapast minna af
skólatímanum með þessu móti
«n áður.
meltinguna, tekur eiturefni úr
hinum melta mat, og gerla sem
kunna að vera í honum, flytur
það í gallinu niður til gallblöðr-
unnar fyrst, og síðan niður til
þarmanna. Þar er gallið notað
til hjálpar við meltinguna.
Eins og blóðið þarf að fara
með eðlilegum hraða gegn um
allar æðar líkamans, til þess
að næra allar frumur hans og
flytja jafnóðum burtu öll þau
eiturefni og - úrgangsefni, sem
myndast hafa við efnaskifting-
una eða lífsbrunann, þannig er
því einnig varið með matinn,
sem vjer neytum. Hann þarf að
fara með eðlilegum hraða gegn
um verksmiðju meltingarinnar
svo að ekki stafi tjón af fyrir
líkamann.
Frh.
Hjeraðsmótið við
Þjórsárbrú.
Skýrsla og leiðbeiriingar.
Eftir beiðni Bjarna skóla-
stjóra Bjarnasonar í Hafnarfirði
fór jeg á Mótið við Þjórsárbrú
þ. 3. þ. m. til að aðstoða við leika
þá, sem þar fóru fram.
Mótinu stjórnaði Aðalsteinn
Sigmundsson, skólastjóri á Eyr-
arbakka, í fjarveru Sig. Greips-
sonar. Þar flutti erindi síra
Magnús Helgason, kennaraskóla-
stjóri, um alþýðumentun. — Var
það sjerstaklega athyglisvert e'r-
indi, sem óskandi væri að sem
flestir vildu leggja sjer á hjarta
Annað erindi flutti frkvstj. U. M.
F. í. Gunnlaugur Björnsson, rit-
stjóri „Skinfaxa", um Ung-
mennafjelagsskapinn.
Á mótinu voru þessar iþróttir
þreyttar:
I. 100 metra hlaup.
a. Drengir 13—15 ára: Þrir
þátttakendur.
3. Auk þeirra námsgreina, er að
framan getur, að hafi verið
kendar hingað til, skal hjer
eftir kenna eftirfarandi
námsgreinar í 3. og 4. bekk
skólans: Bókfærslu, kostn-
aðarreikning, efnisfræði —
Materiallære — og áhalda-
fræði (Teknologi).
Með þessu ákvæði er leitast
við að færa kensluna nokkuð
meira yfir á hið iðnfræðilega
svið, en hingað til hefir verið.
Vegna ónógs undirbúnings verð-
ur skólinn ennþá að vera eins-
konar unglingaskóli að nokkru
leyti, og veita almenna fræðslu
samhliða þeirri iðnfræðslu. En
vonandi verður þess ekki langt
að bíða, að breyting fáist á því
fyrirkomulagi.
4. Nemendum í prentiðn,
bókbandi, skósmíði, klæð-
skurði, bökun og líkum iðn-
um, er ekki virðast þurfa á
fullu teikninámi að halda,
skal gefinn kostur á að sleppa
rúmteikningunni og nokkru
af fríhendisteikningu efri
bekkjanna, og að taka aðrar
námsgreinir, þeim nauðsyn-
legri, í staðinn.
Hjer er reynt að bæta nokkuð
úr sjerfræðsluþörf hinna ýmsu
iðngreina, þótt vitanlega hljóti
það að verða aðeins að litlu leyti
fyrst um sinn, sökum þess hve
1. Ólafur Helgi Guðmunds-
son,' 15 sek.
2. Guðjón Jönsson, 15,5 sk.
b. Unglingar 16—17 ára:
Þrír þátttakéndur:
1. Hinr. Þórðars. 13,2 sek.
2. B. Kristjánss. 13,4 sek.
c. Fullorðnir piltar: Þátttak-
endur sjö:
1. B. Gíslason 12,3 sek.
2. J. Gíslason, 12,3 sek.
2. 800'metra hlaup. Þrír þátttak.
1. Magnús Haraldsson, 2
mín. 29 sek.
2. Brynjólfur Gíslason, 2
mín. 31 sek.
3. Glima:
a. Unglingar 15—17 ára:
Þátttakendur sex.
1. Hinrik Þórðarson, 4
vinninga (+).
2. Ásmundur Eiríksson, 4
vinninga (+)•
b. Fullorðnir: Þátttak. sex.
1. Gestur Guðmundsson, 4
vinninga (+).
2. Óskar Einarsson, 4
vinninga (+).
4. Langstökk: Þátttak. sjö.
1. Brynjólfur Gíslason, 5,73
metra.
2. Hinrik Þórðarson, 5,22
metra.
5. Hástökk: Þátttak. fjórir.
1. Jón Gíslason, 1,40 metra.
2. Brynjólfur Ketilsson, 1,38
metra.
6. Sund, ca. 50 metra. Þátttak-
endur' tveir.
1. Brynjólfur Ketilsson á 50
sek.
2. Þórður Guðmundsson á 50
sek.
Með því að jeg ætla að þetta
berist hlutaðeigendum fyrir augu
og eyru, vil jeg gera eftirfarandi
athugasemdir við þetta leikmót,
og leiðbeiningar fyrir þá um
mótin í framtiðinni.
Þetta mót fór eftir atvikum vel
fram. En íþróttaafrekin eru mjög
Iág. Eru orsakirnar sjerstaklega
tvær. Fyrst að íþróttamennirnir
fáir nemendur eru í hverri iðn.
Með öðru ákvæðinu er gert ráð
fyrir því, að iðnnemar hætti
vinnu kl. 12 á laugardögum.
Þetta er þegar gert í vjelsmiðj-
unum Hamri og Hjeðni, sem
hafa fleiri lærlinga en nokkur
önnur verkstæði hjer á landi.
Þetta er og almennur siður ytra,
að allri iðnaðar og verksmiðju-
vinnu er hætt kl. 12 eða 1 á laug-
ardögum, og jeg sje ekki að það
ætti að vera ókleift að koma
þeirri venju á hjer líka. Heppi-
legra er að nota seinnipart laug-
ardaganna til kenslu en lesturs,
,til þess að tíminn notist sem
best. Aftur hafa nemendur laug-
ardagskvöldin sjer til skemtun-
ar og hvíldar og eins sunnudag-
ana að einhverju leyti.
Jeg geri tæplega ráð fyrir því,
að þetta fyrirkomulag mæti
verulegri mótstöðu eða andúð.
Jeg þykist þess fullviss, að all-
ir hlutaðeigendur vilji vinna
nokkuð til þess, að nemendurnir
fái viðunandi aðstöðu til náms-
ins og möguleika til meiri ment-
unar og betri undirbúnings und-
ir lífsstarf sitt sem iðnaðarmenn,
en annars getur orðið. Það ætti
að minsta kosti að vera hjart-
fólgið mál hverjum sönnum iðn-
aðarmanni, að iðnaðurinn auk-
íst og eflist, og verði fjölbreytt-
ari og vandaðri með hverri kyn-
Innf lutningsbann.
Stjórnarráðið bannar innflutning á ýmsum vörum frá
Danmörku og Svíþjóð vegna munn- og klaufasýkishættu.
Atvinnu- og samgöngumálaráðuneytið tilkynnir.
FB, 29. júlí 1926.
Með því að mjög skæð munn-
og klaufaveiki gengur nú í Dan-
mörku og Svíþjóð, er hjer með
samkvæmt lögum nr. 22. frá 15.
júní þ. á. um innflutningsbann
á dýrum o. fl., og með ráði dýra-
læknisins í Reykjavik, bannað að
viðlögðum sektum og skaðabót-
um, samkvsemt lögum þessum,
fyrst um sinn, að flytja til lands-
ins frá löntíum þessum lifandi
fugla, hey, hálm (nema umbáða-
hálm), alidýraáburð, hráar og
lítt saltaðar sláturafurðir, hverju
nafni sem nefnast, ósoðna mjólk
og brúkaða fóðurmjölssekki.
Auglýsing samhljóða tilkynn-
ing þessari hefir verið gefin út
til birtingar í Lögbirtingablað-
inu.
æfa sig sárlítið og það, sem þeir
æfa gera þeir reglulaust. Þannig
varð jeg þess fljótlega var, að
þeir vissu flestir (eða engir)
ekkert í almennum leikreglum og
höfðu því ekki æft eftir þeim.
Kom það þó sjerstaklega í ljós
í stökkunUm. Önnur orsökin er
sú, að leikvöllurinn er alls ekki
nógu vel gerður til þess að hægt
sje að ná þar nokkrum veruleg-
um árangri. Hlaupabrautirnar
eru ósljettar. of mjóar og hall-
andi. 100 metra brautin of stutt
og hringbrautin þannig, að á
henni eru hvergi beinar linur; én
það gerir það að verkum að
hvergi er hægt að renna fram hjá
keppinaut nema með því að gera
sjálfum sjer óleik, og ekki hægt
að gera lokasprett á hlaupi;
munar þó oft miklu um hann.
Fyrir stökk er enginn staður á
leikvellinum, sem á nokkurn
hátt er nothæfur.
Glíman var eina iþróttin, sem
virtist vera nokkuð æfð og eftir
reglum. Þó var auðsjeð, að mjög
var það misjafnt. Yngri hópur-
inn var miklu jafnbetri en sá
eldri, og glímur hans fallegri.
Þar var þó einn piltur, sem varla
slóð. En það getur því aðeins
orðið, að eftirkomendur vorir
sjeu æ betur og betur undir bar-
áttuna búnir.
Að öðrum leiðum til umbóta
á skólanum má telja þá helsta,
að kent sje tvö ár í kvöldskóla
eins og nú er fyrir 1. og 2. bekk,
og siðan i eins árs dagskóla í
stað 3. og 4. bekkjar. Á þann
hátt fengjust fult svo* margar
kenslustundir og nú er gert ráð
fyrir, og auk þess mundi náms-
tíminn notast miklu betur. Nemr
endurnir gætu þetta árið gefið
sig alveg við náminu, lesið und-
ir tímana og komið hressir og
hreinir í þá, og mundu því læra
þriðjungi eða helmingi meira en
nú í kvöldskólanum á sama
stundafjölda. Eftirvimía og fjar-
vera frá skólanum af þeirri á-
stæðu kæmi ekki til greina
þetta ár. Auk þess hefðu nem-
endurnir á síðasta iðnnámsárinu
gott tækifæri til þess að afla sjer
framhaldsmentunar, annaðhvort
í Iðnskólanum eða annarsstaðar.
Þótt 2 fyrstu árin yrðu þannig
jafn erfið og áður, þá ætti samt
að vera mikil bót að breyting-
unni. Aftur á móti yrði kostnað-
ur við skólann meiri, vegna dýr-
ari kenslukrafta, jafnvel þótt
nokkuð sparaðist í Ijósi, hita og
húsnæði. Það er og vafasamt,
hvort margir af nemendunum
virtist kúnna nokkur börgð, en
hann hafði lært að verjast.
Stærsti maðurinn í eldri flokkn-
um er ekki glímumaður og verð-
úr ekki. Hann er of stirður og
sterkur. Voru allar glimurnar
mjög ljótar, þar sem hann var
annarsvegar. Auk þess er hann
ekki brögðóttur, svo að allar
hans glímur urðu langar. Þeir
menn, sem gerðir eru eins og
hann, eiga ekki að gefa sig við
íslenskri glímu. Hún heimtar
fimni og snerpu meir en afl. En
þeir geta vel orðið afburða í-
þróttamenn á öðrum sviðum.
Þannig geta þeir náð langt á
grískri glímu. En kringlukast og
þó einkum kúluvarp er sjerstak-
lega við þeirra hæfi .Best glímdu
þeir í eldri flokknum Óskar, sem
er aðeins á 18. ári (hann verður
bráðlega skæður, ef hann held-
ur vel áfram), og Guðm. Páls-
son, sem engan vinning fjekk af
þvi að hann vantar snerpuna.
Eru þeir Gestur og Jóhann þó
báðir góðir glímumenn líka. Þeir
báru sig bara ekki nógu vel í
leiknum alla tíð.
Þessi hjeraðsmót gætu orðið
reglulega góð, ef fjelögin, sem að
hefðu ráð á því, að sleppa vinnu
og kósta sig til náms 7 mánuði,
jafnvel þótt þeir hefðu 2 ár til
þess að búa sig undir það. t
þriðja lagi er hætt við, að meist-
ararnir muni ófúsir til að sleppa
lærlingum sínum heilan vetur
frá vinnu, jafnvel þótt námstím-
inn styttist ekkert við það. Vinna
í sumum iðngreinum, eins og
járnsmíði, vjelsmíði, húsgagna-
smíði o. fl., er mest á veturna,
og mundi þykja bagalegt að
missa menn frá vinnu einmitt
þann tíma. Því síður er hægt að
búast við því, að verkstæði þau,
er kosta lærlinga sína til fæðis
og húsnæðis, mundu vilja sjá
þeím fyrir framfærslu þennari
skólavetur. Þessa agnúa má
heita að laugardagakenslan sje
laus við, og því var það, að sú
leið var tekin til umbóta í bili.
Að vísu verður fullkominn dag-
skóli að vera markið, sem stefnt
er að; en ekki sem breyting á
þessum skóla, heldur sem fram-
hald af honum.
Akureyri, BB 28. júlí
Einar H. Kvaran flutti hjer er-
indi í gærkveldi fyrir fullu húsi.
Erindið var um sálarransóknir.