Vörður - 27.11.1926, Blaðsíða 2

V O R Ð U R
Þjóðmál.
I. Landsmálahetja
tekur til fótanna.
Hjer í blaðinu voru fyrir
skemstu gerð að uratalsefni eft-
irfarandi orð lir forustugrein i
Tímanum:
„Embættismennirnir sem fá
yfirhylmingu og jafnvel feitara
embætti fyrir afglöp sín, brenni-
'vínslæknarnir, og mennirnir
sem auðga sig á annara kostnað
með því að verða gjaldþrota -—
allir eru þeir menn nálega öld-
ungis undantekningarlaust ör-
uggir flokksmenn í íhalds-
flokknum, áhrifamiklir „agita-
torar" eða stöðugt borgandi fje-
lagar til flokkssjóðanna.
Fyrir þetta heimta þeir sjer
til handa æðri rjett en þann sem
bóndanurn, sjómanninum og
verkamanninum er veittur.
Það er íhaldsflokkurinn sem
ber alla ábyrgðina á að hjer á
íslandi ríkir tvennskonar rjett-
læti: annað fyrir hinn meira
eða minna hátt setta íhalds-
mann, hitt fyrir allan almenn-
ing."
Tíminn færði engin dæmi og
engin rök fyrir þessum sakar-
giftum, og er auðvitað, að engin
takmörk eru fyrir því hverjar
svívirðingar er hægt að bera á
pólitiskan flokk, þegar svo er að
farið.
Vörður leyfði sjer því að
krefjast þess, sem blað Mið-
stjórnar íhaldsflokksins, að Tr.
Þ. svaraði þessum tveim fyrir-
spurnum f
„1. Hvaða dæmi þess getur
hann ncfnt, að Ihaldsflokkurinn
hafi beitt sjer fyrir þvi af póli-
tiskum ástæðum, að vægar væri
tekið á afbrotamönnum en lög
standa til?
2. Hverjir eru þeir afbrota-
menn meðal fjesýslumanna og
embættismanna, sem lagt hafi
fje í sjóð íhaldsflokksins og
heimtað yfirhylmingu og sjer-
rjettindi að laumhn?"
Ef höf> Tí'ma-greinarinnar
hefði verið heiðarlegur blaða-
maður, þá hlaut hann að vera
við þessum spurningum/ bú-
inn.
En Tr. Þ. svaraði á þessa
leið:
„Kr. A. spyr af hálfu Ihalds-
flokksins tveggja spurninga, um
siðustu helgi. í báðum spurn-
ingunum felur hann rangfærsl-
ur á þeirri grein í Tímanum,
sem hann er að svara. Spyrji
hann í samræmi við það sem
sagt var í Tímaftum og hann
skal fá svar."
Svo mörg eru þau orð. Meira
segir Tr. Þ. ekki.
Lesendur Varðnr geta nú
spreytt sig á að finna rangfærsl-
urnar á fyrirspurnum vorum.
Vjer fáum ekki betur sjeð en
að spurningarnar sjeu í ná-
kvæmu samræmi við sakargiftir
Tr. Þ.
En þetta er ekki í fyrsta sinni
sem þessi fyrverandi þjónn
drottins og núverandi lands-
málahetja hefir tekið til fót-
annna, þegar hann hefir átt að
standa við svívirðingar um menn
og flokka, þegar hann hefir ver-
ið krafinn um rök og sannanir
í stað loddaraháttar og gasp-
urs. —
Vegna þess að Tr. Þ. hafði
í sömu grein og framanskráð
tilvitnun er úr tekin, lát-
ið eins og allir lögbrotamenn og
bersyndugir væru í íhalds-
flokknum, þá þótti Verði rjett
að beina og þeirri spurningu til
hans, hvort hann gæti lagt hönd
á hjartað og þvertekið fyrir
það í fullri einlægni, að sumir
af áhrifamönnum Framsóknar-
flokksins, þingmönnum hans o.
s. frv.jj hefðu margbrotið bann-
lögin.
Að þessari spurningu víkur
Tr. Þ. ekki einu orði í áður-
greindn svari sínu. Hann lætur
sem hann hafi ekki lesið hana.
Væntaniega minnist hann þeirr-
lóhannes Jósefsson.
Nafn Jóhannesar Jósefssonar,
prentað með spannarháum bók-
stöfum, blasti við hvarvetna á
auglýsingaveggjum Parísar,
meðan jeg dvaldi þar i sept. í
haust. Hann var þá að sýna list-
ir sínar á l'Empire, einu af
stærstu og fjölsóttustu fim-
leikahúsum borgarinnar og var
sjálfsvörn hans auglýst sem
höfuðskemtun sýningarskrár-
innar. Við Gunnlaugur Blöndal
fórum að sjá hann.
Megindrættirnir í æfi Jóhann-
esar eru öllum kunnir. Það mun
hafa verið hvað mest fyrir á-
-huga hans og framtak, að Is-
lendingar sendu glímusveit á
olympisku leikana í Lundúnum
1908. J. J. var þá glimukonung-
ur íslands og sjálfkjörinn for-
ingi fararinnar. Hann ílengdist
í Lundúnum eftir að leikunum
lauk, ásamt nokkrum af fjelög-
um sínum, og tók nú að sýna
glimuna i f jölleikahúsum í Eng-
landi. Hann fór síðar til Norð-
urlanda, Rússlands og víðar
um Evrópu — en loks til Ame-
ríku, þar sem hann hefir lengst
af dvalið.
Hann skapaði upp úr glím-
unni nýjan leik — sem reyndar
oft hefir verið honum alvarleg-
ur og hættulegur leikur, — nýja
tegund iþróttar, sem brátt f jekk
honum miUinn orðstír og gaf
honum riflegar tekjur: Sjálfs-
vörnina. Meðan hann var að
vinna sjer nafn, bauð hann
hverjum sem væri að fara með
hníf í hendi á móti sjer vopn-
lausum, og hjet verðlaunum ef
nokkrum tækist að koma á
hann stungu, áður en hann
fengi felt hann á bragði. Er sagt
að það hafi ekki hepnast nema
einum manni, portúgölskum
sjómanni, og fjekk Jóhannes af
því allmikið sár í öxlina.
Hann sýnir nú sjálfsvörn sína
í einskonar sjónleiksformi, hef-
ir gert úr henni dálitinn þátt,
sem minnir á frásagnir Feni-
moore Cooper's af baráttu hvítra
manna við rauðskinnna Ame-
ríku.
Þegar tjaldið fer upp, Hggja
ar játningar, sem felst í þessari
þögn hans, næst þegar hann er
í þeirri freistni staddur, að vilja
skipa öllum breyskum og synd-
ugum í íhaldsflokkinn.
II. Vesalmannlegur
vopnaburður.
I síðasta tbl. Tímans ritar
Trtjggvi Þórhallsson langt mál
um hnignun sveitanna og efl-
ing kaupstaðanna. Segir hann að
Magnús Guðmundsson og Jón
Þorláksson sjeu „þeir menn á
ÍSlandi, sem allra mesta ábyrgð-
ina beri á þeirri þjóðlífsbylt-
ingu sem orðið hefir allra stór-
feldust síðustu árin, með ofur-
vexti kauptúnanna".
Greinin er rólega skrifuð og
stóryrðalitil, hefir á sjer yfir-
skyn einlægninnar, en er þrung-
in af ógeðslegasta falshætti.
Tr. Þ. gerir fyrst grein fyrir
því, hvern þátt M. G. hafi átt í
vexti útgerðarinnar:
„Hann (þ. e. M. G.) tók stærra
lán fyrir landsins hönd — enska
lánið — en nokkru sinni hafði
verið tekið og meirihluta láns-
ins afhenti hann bankanum sem
ekki sá annað en sjóinn (þ. e.
Islandsbanka). Og lánsfjeinu
var varið til að rjetta við útgerð-
ina, til að auka útgerðina enn
á ný, til að lyfta undir flutning-
inn úr sveitunum".
Þessi eru hin ' einu rök sem
Tr. Þ. færir fyrir sakargift sinni
á hendur M. G. En við þau er
þetta að athuga:
1. Þingið ákvað að taka skyldi
lán það, er hjer ræðir um. Fram-
sókn var því fylgjandi — M. G.
var því mótfallinn.
2. Það var þingið, en ekki M.
G., sem ákvað að íslandsbanki
skyldi fá bróðurpartinn af lán-
inu.
3. Þessu f je varði Islandsbanki
öllu til þess að borga áfallnar
skuldir sínar erlendis. Ekkert af
því fór til þess að auka útgerð-
ina.
Þá rökstyður hann sakargiftir
sínar á hendur J. Þorl. með þvi
þrír Indíánar fyrir kofadyrum
sínum í skuggalegu skógarrjóðri.
Þeir heyra skot, fara á kreik,
að vörmu spori kemur Jóhann-
es inn, klæddur veiðimannabún-
ingi, og svipast um. Indíánarn-
ir koma aftan að honum, berja
hann svo að hann fellur i öng-
vit, binda hann við trjábol, hefja
æðisgenginn dans kring um bráð
sína og veifa blikandi hnífum
ytir höfði sjer. Jóhannes rakn-
ar úr rotinu, slitur af sjer bönd-
in og nú hefst sjálfsvörnin —
vilt og agaleg áflog! Hann skell-
ir þeim hverjum á fætur öðrum
og óðar en þeir rísa liggja þeir
flatir á nýju bragði, hraðinn í
leiknum eykst, harðneskjan er
svo mikil að maður er á glóð-
um um að af hljótist beinbrot
og stórslys. „Jóhannes Jósefsson
er aðdáanlegur að afli og snar-
ræði", segir eitt af Parísarblöð-
unum, „hann berst eins og fag-
ur djöfull!" Að leikslokum
liggja Indíánarnir emjandi á
jörðunni, afvopnaðir og þrotnir
að kröftum. Og Jóhannes hneig-
ir sig lafmóður og rifínn á klæð-
um fyrir hinum fagnandi á-
horfendum.
tvennu, að hann hafi frestað
framkvæmd laganna um búnað-
arlándeild við Landsbankann „í
bili" og horft á það „sömii dag-
ana að 6—10 nýir togarar voru
fluttir til landsins, sem til við-
bótar festu margar miljónir kr.
af veltufje landsins og sem sog-
uðu til kauptúnanna til viðbótar
mörg hundruð manna".
Búnaðarlánadeildin átti sam-
kvæmt lögum að taka til starfa
1. júlí 1924, en það dróst 7 mán-
uði, til 1. febr. 1925, af því að
stjórn Landsbankans kvaðst
ekki fyr hafa f je til þess að starf-
rækja deildina. Ætlar nú Tr. Þ.
að telja mönnum trú um, að
þessi dráttur hafi nokkru vald-
ið um fólksfækkun í sveitunum?
Ætlar hann að halda því fram
að nokkurra mánaða dráttur á
starfrækslu búnaðarlánsdeildar-
innar hafi verið örlagaþrungið
áfall íslenskum landbiinaði?
Ef svo er, þá berast böndin
sannarlega að Tr. Þ. sjálfum. I
4. gr. laganna um búnaðarlána-
deild var svo ákveðið, að Bún-
aðarfjel. Islands skyldi gera til-
lögur um reglugerð um trygg-
ingar fyrir lánum úr deildinni.
Hún gat ekki tekið til starfa
fyr en þessi reglugerð væri sam-
in. En stjórn Búnaðarfjel. Isl.
— og í henni átti Tr. Þ. sæti —
hafði ekki sent tillögur sínar um
reglugerðina fyrir 1. júlí. Þær
komu ekki fyr' en i okt. sama
ár! tJr því nú að fárra mánaða
dráttur á starfrækslu búnaðar-
lánadeildar gat orðið svo af-
drifaríkur fyrir islenskan land-
búnað, sem Tr. Þ. nú þykist
halda — hvers vegna undi hann
því þá 1924, að stjórn Búnaðar-
fjel. Islands skilaði ekki tillög-
um sínum um nefnda reglugerð
fyr en liðið var á fjórða mánuð
frá þvi að deildin skyldi taka
til starfa?
Hver trúir því, að Tr. Þ. mæli
af bestu vitund og í fullri ein-
lægni, þegar hann með frestun
þeirri, er varð á framkvæmd
laganna um búnaðarlánadeild,
vill rökstyðja þá staðhæfing, að
J. Þorl. sje annar þeirra tveggja,
Þvi verður ekki neitað um
þennan íslending, að hann hef-
ir rutt sjer braut til frama og
fjár með sjálfstæðum og fræki-
legum hætti.
Hitt skiftir oss landa hans þó
mestu, hve hann er frábær að
þjóðrækni, hve mikið kapp hann
hefir lagt á það, að verða landi
sínu til gagns og sóma. Hann
hefir alla tíð látið þess getið í
sýningarskrám, að list hans
ætti rót sína að rekja í þjóðar-
íþrótt íslendinga og viða flutt
stuttar tölur um land sitt á und-
an sýningum. Hann er bók-
mentamaður og lærdómsmaður,
hefir víða vestan hafs flutt er-
indi um Island, á samkomum
og i útvarp, og verið stoð og
stytta í baráttu Vestur-íslend-
inga fyrir viðhaldi þjóðernis og
tungu, talað eggjunarorð á fund-
um þeirra og ritað hvatninga-
greinar í blöð þeirra á fallegri
íslensku.
Honum er tamt að fara með
íslenskan skáldskap, fornan og
nýjan, og frásögur íslendinga-
sagna um hetjulund og dreng-
skap eru kærasta viðtalsefni
hans. Hann er skilgetinn sonur
er „allra mesta ábyrgðina" ber á
fólksflutningunum miklu wr
sveit til sjávar?
Þá er hitt, að J. Þorl. hafi
„horft á það" að keyptir voru 6—
10 nýir togarar árin 1924 og
1925. Já, vitanlega horfði ráð-
herrann á það. En ekki treystir
Tr. Þ. sjer til þess að færa nein
rök að því, að hann hafi hvatt
til eða stutt að hinum nýju tog-
arakaupum. Því það er vitan-
legt, að bæði bankarnir og stjórn-
in voru andvíg því í orði og gerð
að togarflotinn væri aukinn þessi
ár. Þetta veit Tr. Þ. En hvernig
gat stjórnin hindrað það, að tog-
araeigendur legðu nokkuð' af
gróðanum á árinu 1924 í nýja
togara, og að þeir, sem þá áttu
fje á,' sparisjóði freistuðust af
gróða þessa árs til þess að taka
fje sitt út og leggja það í kaup
á togurum? Það er alvitað, að
menn sem ekki höfðu áður átt
í togurum, lögðu fram sparifje
sitt til kaupanna á helmingi
hinna nýju togara. Og hvorki
stjórn eða bankar höfðu neitt
vald til þess að banna slíkt.
Tr. Þ. ber ekki við að sanna
sakir sínar á hendur ráðherrun-
um báðum nema með ósannind-
um einum og fyrirslætti.
— Eitt af alvarlegustu ihug-
unarefnum í nútíðarlífi íslensku
þjóðarinnar er það, að hjer á
landi er að berjast til valda tveir
menn, sem eru margsannir að
þvi, að beita lygum, rangindum
og hverskonar fantaskap í riti
og ræðu. Þessir menn eru Jónas
frá Hriflu og Tryggvi Þórhalls-
son.
Um hinn fyrnefnda er það að
segja, að vart er lengur orðum
eyðandi að ósannindum hans
og blekkingum. Það er svo oft
búið að fletta ofan af ódreng-
skap hans, að enginn dómbær
og sanngjarn maður, sem met-
ur mannorð sitt nokkurs, treyst-
ir sjer til þess að játa fylgi við
hann. En Tr. Þ. reyna Fram-
sóknarmenn enn að verja, telja
hann „skárri" en J. J., segja að
honum sje yel til bænda, hvað
sem öðru líði o. s. frv.
þess sem best er í forníslensk-
.um anda. Eins og Bjarni frá
Vogi og Benedikt Sveinsson er
hann einn þeirra fáu nútíðar ís-
lendinga, sem i æsku hafa orðið
fyrir svo sterkum og ómáanleg-
um áhrifum af fornbókment-
um vorum, að þess kennir í
málfari þeirra, lund og öllum
hugsunarhætti.
Kynni mín af Jóhannesi Jós-
efssyni i Paris voru stutt, en
auðguðu mig þó að nýrri sönn-
un fyrir því, hvers virði það má
verða hverjum einstakling af
íslensku kyni, að vjer eigum
bókmentir, þar sem göfgi og
kraftur þjóðarsálarinnar birtist
með valdi og dýrð, hjálpar oss
til skilnings á eðli voru og
hrífur til dáða.
Spentur megingjörðum ís-
lendingasagna hefir Jóhannes
Jósefsson farið um lönd og álf-
ur og sigrað.
K. A.