Vörður - 21.04.1928, Qupperneq 1

0
Utgefandi: Miðstjórn íhaldsflokksins.
VI. ár.
Iteykjavik 21. apríl 11)2$.
1$. blað.
Brot dómsmálaráðherrans
á varöskipalögunum.
Frumræða Jóns Þoriákssonar.
Geir T. Zoéga
mentaskólarektor.
Hann andaðist síðastliðinn
sunnudag eftir mánaðarlegu, 71
árs að aldri, fæddur 28. mars
1857. Foreldrar hans voru Tóm-
as Jóhannesson Zoega og kona
hans, Sigríður Kaprasíusdóttir.
Geir Zoega kaupmaður og út-
gerðarmaður, sem þjóðkunnur
var fyrir framkvæmdaserni sína
var föðurbróðir Geirs rektors.
En Zoega-ættin er ítölsk aðals-
ætt að uppruna, þótt hingað til
lands flyttist hún frá Suður-
Jótlandi.
Geir rektor útslcrifaðist úr
Latinuskólanum 1878 og lauk
prófi í sögu og málvísinþum við
Hafnarháskóla 1883. Árið eftir
varð hann kennari við Latínu-
skólann og hefir verið það sam-
fleytt síðan, eða 44 ár. Seinustu
14 árin hefir hann verið rektor
skólans.
Kona hans var Bryndís Sig-
urðardóttir, kaupmanns i Flat-
ey. Eru börn þeirra á lífi þessi:
Geir vegamálastjóri, Guðrún
kona Þorsteins hagstofustjóra,
Sigríður ljósmyndari, Áslaug
kona Hallgrims Benediktssonar
stórkaupmanns og Jófríður, í
heimahúsum. Uppkomna dótt-
ur, Ingileifi, mistu þau hjónin
fyrir fáum árum.
Geir rektor hafði átt þátt í
uppeldi meiitamanna landsins
um 44 ára skeið. Og má full-
yrða, að hann hafi rækt starf
sitt mjög vel. Hann var ekki
einimgis hinn lærðasti maður,
heldur og hinn samviskusamasti
°g auk þess gæddur þeirri skap-
gerð, að nemendur áttu hægt
hieð að færa sjer handleiðslu
hans í nyt, lipurmenni, glað-
Ur í bragði og skýr í liugsun,
laus við óþarfa hnýsni og af-
skiftasemi, en slíkir eiginleikar
eru eitur í beinum unglinga á
námsaldri, og hafa oft vakið þá
andúð gegn kcnnurum, sem að
ýmsu leyti hafa mátt teljast
hæfir menn, að sárlítil not hafa
orðið af starfi þeirra.
Geir Zoega var málfræðing-
Ur hinn mesti, sjerstaklega i
ensku og íslensku. Liggur og
eftir hann mjög merkilegt starf
á málfræðisviðinu, þar sem eru
hinar 3 orðabækur sem hann
samdi, ensk-íslenska orðabókin,
, sem fyrst kom út 1896, ís-
lenslc-enska orðabókin, sem
kom út 1904 og orðabók yfir
fornmálið með enskum skýring-
Um, sem út kom 1910. Orða-
hækur þessar þykja hin mestu
^freksverk, einkum tvær hinar
f
^rri, því að þar var unnið
^autryðjandastarf. Auk þessa
s^Uidi hann kenslubók, „Geirs-
sem allir þekkja og verið
lang útbreiddasta ensku-
náibsbók jjjgp 4 landi í mörg
ár. —
Jeg vil leyfa mjer að rifja
upp í fáum orðum tildrög þessa
máls, sem hjer er til umr.
Á Alþingi 1927 voru sainþ:
tvenn lög um varðskip rikisins,
hvortveggja stjórnarfrumvörp.
Þau öðluðust konungsstaðfest-
ingu 31. maí 1927.
Fyrri lögin, n'r. 41, uin varð-
skip ríkisins og sýslunarmenn á
þeim, kveða á um stöðu þeirra
manna í þjóðfjelaginu, er hafa
á hendi stjórn á löggæsluskip-
um ríldsins, svo og skipshafnar
á þeim skipum. Meðal annars
eru þar ákvæði um það, að allir
starfsmenn á þessum skipum
skuli vera sýslunarmenn rikis-
ins, skipaðir af ráðuneylinu eða
af skipherxa í umboði þess. Að
öðru leyti gilda um þá svipuð
ákvæði þeim sem gilda um aðra
fasta starfsmenn ríkisins.
Lög þessi gengu í gildi sama
dag og þau öðluðust staðfest-
ingu konungs, eða sem áður er
sagt 31. niaí 1927.
Hin lögin, nr. 51, um laun
skipherri og skipverja á varð-
skipum ríkisins, tiltaka launa-
kjör þeirra skipverja, er ráðu-
neytið styldi skipa samkvæmt
fyrnefndum löguin. Auk þess
eru þar ákvæði um það, hvern-
ig ákveða skyldi laun annara
manna á skipunum sem elcki
eru fastir sýslunarmenn.
Þessi Iöí, sem einnig öðluð-
ust sem fy segir, konungsstað-.
festingu 31 maí, gengu í gildi
1. júlí sana ár samkvæmt á-
kvæði í löginum sjálfum.
Af því a5 laúnalögin gengu
ekki i gildi fyr en 1. júlí, var
eltki unt aí framkvæma skip-
unina samk>æmt hinum lögun-
um fyr en tannig að hún gilti
frá þeim tíiaa. Þegar eftir 1.
júlí var gefin út fyrirskipun frá
fjármálaráðutieytinu, að greiða
skyldi skipvtrjum á varðskip-
unum laun eftir launalögunum,
frá þeim tínin, er þau gengu í
gildi, og halda eftir af launuin
þeirra iðgjaldi í lífeyrissjóð
embættismanna, svo sem tiltek-
ið er í lögunum.
En skipin Voru að starfi við
eftirlit með landhelginni og
komu lítt til heykjavíkur. Varð
því aðdragandi nokkur að því
að fá að vita Uin nöfn og starfs-
aldur þeirrá skipverja, er áttu
að fá veitingu fyrir stöðum
sínum. Þó vat því loki'ð fyrir
stjórnarskiftin og búið að ganga
frá skipunarbréfunum í stjórn-
arráðinu að öllu leyti öðru en
því, að eftir var að undirskrifa
það eintak, sem átti að afgreiða
til skipverjanna sjálfra. Enn-
fremur höfðu verið gerðar ráð-
stafanir til þesss að birta þessar
skipanir á venjulegan hátt í
Lögbirtingablaðinu.
En þetta snerist í annað horf
en til var stefnt.
Það var upplýst á þinginu, að
sá dómsmálaráðherra, sem við
tók, þegar hjer er komið sög-
unni, og átti að undirskrifa
skipunarbrjefin, vildi ekki gera
það. Hann Ijet afturkalla aug-
lýsingu þá, sem birtast átti i
Lögbirtingablaðinu, og það er
upplýst, að til þess að sú aftur-
köllun færi fram hafi hann lát-
ið brenna eitt númer af blað-
inu fullprentað, þar sem til-
kynningin um skipunina hafði
verið sett. Siðan var afturköll-
uð áðurnefnd fyrirskipun frá
fjármálaráðuneytinu um að
greiða skipverjum laun samkv.
ákvæðum launalaga fyrir varð-
skip ríkisins.
En í öðruin atriðum hafa
þessi lög einnig verið brotin |
síðan um stjórnarskiftin. Þar á
meðal ákvæði laga nr. 41 um
að ekki skuli lögskrá skipverja
á varðskipum ríkisins. Þar sem
lögin kveða á um stöðu skip-
verja og gera þá að föstum
sýslunarmönnum rikisins, var
svo til tekið, að ekki skyldi lög-
skrá þá. En hæstv. dómsmála-
ráðherra (J. J.) hefir ekki kært
sig um að framfylgja þessu á-
kvæði, heldur látið lögskrá þá
áfram og lögskráðir eru, þeir
enn í dag og því undir ákvæð-
um siglinga laganna en ekki
laga nr. 41, 31. maí 1927, sem
veita þeim rjett til lífeyris' fyrir
sig og ekkjur sínar samkvæmt
lögum frá 1921 um lifeyrissjóð
embættismanna.
Svo sem til árjettingar því,
að núverandi stjórn vildi ekki
hlíta ákvæðum gildandi laga
um laun skipherra á varðskip-
unum, ritaði hæstv. dómsmála-
ráðh. (J. J.) 8. des. f. á. skip-
stjórunuin á varðskipunum
„Óðni“ og „Þór“ samhljóða
brjef, sem jeg hefi endurrit af
og skal með leyfi hæstv. for-
seta lesa upp. Þar segir svo:
„Eftir stjórnarskiftin siðustu
var yður, herra skipstjóri, til-
kynt munnlega að laun þau,
sem þjer hingað til hafið haft
sem skipstjóri á varðskipinu
væru að áliti stjórnarinnar í ó-
samræmi við laun starfsmanna
ríkisins yfirleitt. Jafnframt var
tekið fram að launin myndu þó
haldast óbreytt til áramóta, en
þá verða færð til samræmis við
laun virðulegustu starfsmanna í
þjónustu landsins.
í áframhaldi af þessu sam-
tali er yður hjermeð tilkynt að
frá byrjun janúar næstkomandi
verða laun yðar ákveðin
jöfn launum skrifstofustjóra í
stjórnarráðinu og aldursuppbót
reiknuð frá þeiin tima, er þjer
hófuð skipstjórn i þjónustu
Björgunarfjel. Vestmannaeyja.
Núverandi landsstjórn lítur
svo á, að starfi skipstjóranna á
varðskipunum fylgi engin risna,
og að það sje beinlínis skaðlegt
fyrir starf skipstjóranna -sem
löggæslumanna landsins, að þeir
bindi með risnu kunningsskap-
arbönd, sem fremur geta veikt
en styrkt aðstöðu þeirra við
starf sitt í þjónustu landsins.
sign. Jónas Jónsson.
Sigfús. M. Johnsen.
Jeg skal að svo stöddu víkja
að eins að þeim kafla brjefsins
er fjallar um launin. Með brjef-
inu ákveður hæstv. ráðherra
(J. ,1.) af fullveldi síau, að laun
skipherra á varðskipum ríkis-
ins skuli frá áramótum vera
söm og laun skrifstofustjóranna
í stjórnarráðinu. En á sama
tíma eru í lögum skýr og ský-
laus ákvæði um það, að launin
skuli vera önnur. Þetta er svo
bert lagabrot sem frekast getur
orðið.
Það er kunnugt, að eftir að
hæstv. dómsmálarh. (J. J.) hef-
ir þannig sumpart beinlínis
brotið lögin sjálfur og sumpart
gert starfsbróður sínum hæstv.
fjrli. (M. K.) ómögulegt að
framfylgja þeim, þá hefir
hæstv. stjórn lagt fyrir þetta
þing frv. til íaga um nýja skip-
un á þessu, sem meðal annars
fer fram á að nema úr gildi
þau tvenn Iög, sem brotin hafa
verið og hafa gilt til þessa.
Nú hefði mátt ætla, að Al-
þingi væri svo á verði um vald
sitt, að það hefði vísað þessari
tilraun til einræðis á bug með
því að fella frv. og krefjast
þess, að gildandi Jöggjöf væri
framfylgt og hlýtt. En það hefir
komið á daginn, að Alþingi
vildi ekki kjósa þá leið. Og er
það var orðið bert, leyfðum
við okkur, flutningsmenn, að
bera fram þessa till. á þskj. 544,
sem nú er til umræðu. Hún fer
fram á það eitt, að Alþingi á-
lykti að víta brot dómsmála-
ráðherra á þeirri löggjöf, er
þingið í fyrra setti um varðskip
ríkisins.
Ástæðan til þess að við ber-
um fram þessa till. er ekki sú,
að við viljurn með henni óska
eftir stjórnarskiftum eða að
hæstv. dómsmálaráðh. (J. J.)
víki úr sæti; flokkum er sem
kunnugt er, ekki svo háttað
hjer í þinginu, að það sje tíma-
bært ennþá. En ástæðan er sú,
að við teljum ólijákvæmilegt að
Alþingi láti að gefnu tilefni þá
skoðun sína í ljósi á einhvern
hátt, að það vilji ekki una því,
að vald þingsins sje virt að
vettugi og ráðherra brjóti og
vanræki að uppfylla lög, sem
samþykt hafa verið á Alþingi
og öðlast staðfestingu konungs
og komin .eru í gildi. Við álit-
um vald Alþingis í hættu, ef það
sjálft heldur ekki vörð um það.
Viljum við með till. gefa Al-
jiingi tækifæri til þess að láta í
ljós, að það vilji halda vörð um
vald sitt og leggja áherslu á
það, að annað eins og þetta, sem
í tili: er átalið, endurtaki sig
ekki. Ef Alþingi, lætur það óá-
talið, má búast við framhaldi í
sömu átt.
Nútíminn hefir sjeð í ýmsum
löndum lalsverða tilhneiging til
einræðis. Og einræðið er svo
langt komið í framkvæmd í
sumum löndum Norðurálfu, að
völd löggjafarþinganna eru úr
sögunni. Þessi stefna fær byr af
þeirri skoðun, sem er orðin
talsvert almenn, að þingunum
takist ekki eins vel og ákjósan-
legt væri að halda virðingu
sinni og framkvæma ætlunar-
verk sitt. En jeg hygg, að hjer
á landi sje flestir sammála um
það, að þó að setja megi sitt-
hvað út á þingið, þá sje enn
ekki fundin nein sú tilhögun,
sem gæti komið í staðinn fyrir
þingræðið. En þó er ekki við
því að búast, að sú skipun hald-
ist, nema Alþingi gæti rjettar
síns og haldi vörð um vald sitt
og virðingu. En það er sist til
þess að auka virðingu alþjóðar
fyrir Alþingi, að láta það líð-
ast, að ráðherra taki vald þess
í sínar hendur.
Jeg ætla ekki að svo stöddu
að tala um fleiri hliðar á þessu
máli en þetta aðalatriði.
Jeg óska þess, að samkomu-
lag verði meðal alþingismanna
um að gera það sem þinginu
er skylt að gera til þess að
halda vörð uin skiptingu valds-
ins, sem ákveðin er í núverandi
stjórnarskrá og um stjórnskipu-
lag landsins.
Séra Björn
og
sanngirnin.
Máli rjettu hallar liann,
hvcrgi dóma grundar.
Síra Björn Þorláksson frá
Dvergasteini hefur á gamals-
aldri getið sjer frægð sem rit-
höfundur. Þau tvö hefti, sem
komin eru út, af skýrslu hans
um áfengisútlát lækna, munu
lengi halda á lofti nafni hans
og minningu. Þetta nokkum
veginn einstæða rit mun síðar
verða merkilegt sýnishorn af
menningarástandi Islendinga á
þvi herrans ári 1928, — þegar
kirkju- og kenslumálaráðherr-
ann ljet gefa út á alþjóðakostn-
að og dreifa út ókeypis riti, þar
sem m. a. er gert gys að manni
fyrir það, að hann er fatlaður.