Heima er bezt - 01.05.1954, Side 4

132
þurfti líka að tjá sönggyðjunni
virðingu sína, um leið og hann
sendi ungum söngmanni þessa
kveðju:
„Sá verður ekki lengi að syngja
yfir sig bölvaðan armóðinn, taki
hann upp á því að gerast bóndi,
þessi Þorbjörn!“
Nei, Þorbjörn hefur laglega
skotið þessum körlum ref fyrir
rass. Hann hefur sannað öllum,
að spádómsgáfan var þeim ekki
gefin. Sönglistin varð Þorbirni
til ^óðs eins, og ég held, að hún
hljóti raunar að verða það
hverjum manni. „Hún hefur ver-
ið mér sístreymi hinnar sönnu,
sálbætandi nautnar," segir hann
sjálfur. Hann, þessi skapstóri
maður, söng tiðum frá sér reiði
og beiskju, söng frá sér óyndi og
trega. Og að söngmálum hefur
hann starfað af alúð og unnið
þar gott, óeigingjarnt starf.
Nú er Þorbjörn bilaður í hálsi
og getur ekki lengur sungið; þó
kemur það stundum fyrir allt í
einu, að hæsin, þessi meinvætt-
ur söngsins, hverfur honum, og
þá tekur hann lagið, syngur sig
bljúgan og glaðan hárri, blæ-
þýðri tenórröddu.
Kristmundur Bjarnason.
„Ég ’ er fæddur á Heiði í
Gönguskörðum í Skagafjarðar-
sýslu 12. janúar 1886. Foreldrar
mínir eru Þorbjörg Stefánsdótt-
ir, bónda á Heiði, og konu hans,
Guðrúnar Sigurðardóttur skálds
á Heiði, en svo var hann jafnan
nefndur.
Faðir minn, Björn, var sonur
Jóns Jónssonar, sem allan sinn
búskap bjó í Háagerði á Skaga-
strönd og byggði þá jörð úr auðn.
Komu þau hjón upp til full-
þroska stórum hópi velgefinna,
dugandi barna.
Ég var geðríkastur og upp-
vöðslusamastur systkina minna,
djarfur, úrræðagóður, klókur og
sást oft ekki fyrir með afleiðing-
ar. Ég man til þess, að oft voru
systkin mín undrandi yfir
dirfskufullu háttalagi mínu, —
held ég, að þau hafi stundum
borið kvíðboga mín vegna. Það
voru alltaf einhver ósköp, sem
brutust um innan í mér. Þar tók-
ust á tvær andstæður: í aðra
röndina var ég mildur, meyr og
viðkvæmur og öðrum velviljaður,
en í hina ákaflegur ofstopi, hat-
Heima er bezt
rammur, harðsækinn, hefni-
gjarn og hlífilaus við alla and-
stöðu, meðan ósköpin voru í
mér. — Þannig var ég — og er
ekki til fulls laus úr þeim álaga-
ham.
Margháttaðar og ýmislegar
voru tiltektir mínar, og virtist
ég einn systkina minna hafa
hneigð nokkra til prakkaraskap-
ar. Ekki fer ég að þylja þér öll
strákapör mín, — það yrði svo
löng saga, en dæmi skal nefna:
Við Sigurður, bróðir minn,
vöktum yfir vellinum eitt sinn
snemma vors. Við höfðum frá
rekið fénaðinn og komum til bað-
stofu til stundarhvíldar og hlýju.
Hjá foreldrum mínum dvaldist
kerling ein gömul, en allhress, og
hafði hún þann óvanda að
hrjóta og umla ákaflega í svefni.
Leiðar voru mér hrotur hennar
og hyggst stöðva þessi óþolandi
svefnlæti kerlingar. Hugsa ég ráð
mitt í snatri. Ég vissi um brenni-
vínsdreitil í flösku, er einn
vinnumannanna átti. Hellti ég
vænum sopa í kaffibolla og
skvetti síðan í opið gin kerlingar.
Var þetta vitanlega hin mesta
dirfska, því að kerlingu gat
svelgzt á sterku víninu, en sem
betur fór gerðist ekkert slíkt.
Nei, ónei, kerla smjattaði og
virtist kunna vel inngjöfinni og
brá í engu svefnháttum.
Nú fór að síga í mig, og hugðist
ég leita annarra ráða, því að illt
þótti mér, ef henni tækist að
meina mér baðstofuvist þær
stundir, er frjálsar voru mér. Tek
ég nú trékopp þann, er við rúm-
stokk hennar stóð, stekk með
hann til smíðahúss og bora á
hann þrjú göt, skýt síðan koppsa
til fyrri staðar og tel nú óvíst,
að svefn hennar verði vær og
hrotugjarn, er hún hefur kopp-
inn notað í rúmi sínu.
Daginn eftir heyrði ég, að
kerla var að segja móður minni,
að koppsneypa sín væri farin að
leka og hefði að baga orðið um
nóttina. Hófst nú rannsókn, og
bárust böndin að mér, og fékk
ég harðar vítur fyrir tiltækið.
Þannig var ég í aðra röndina,
en ég gæti líka minnzt á ýmis-
legt, sem bendir til þess, að á
mér var önnur hlið og betri. En
það, sem fyrir mér vakir, er ég
læt mér títt um strákapör mín,
er það, að ég vildi benda fólki
Nr. 5
á, að sízt ber að æðrast, þótt um
skeið æskuára horfi óvænlega
um líklegheit til mannkosta og
réttbreytni unglinganna. Það
getur oft — meira að segja oft-
ar — orðið góður hestur úr göld-
um fola.
Þótt ég væri misbrestastrákur
um skeið, tel ég, að svo hafi úr
rætzt, að ekki hafi meiri vand-
ræði fylgt mér fulltíða en al-
mennt gerist um mannfólkið. Og
ég er ekki viss um, að ég hefði
reynzt betur í lífsbaráttu, þótt í
æsku hafði ég verið skjallhvítur
réttbreytnigemsi.
En um áhrif uppeldishátta al-
mennt í uppvexti mínum er því
til að svara, að ég tel þau um
margt mjög ólík því, er nú tíðk-
ast þau. — Hinn ytri aðbúnaður,
húsakostur og húsavist öll var
allvíðast mun lakari en nú ger-
ist í sveitum, íbúðir þröngar, loft-
illar, ljósvana og hriplekar víð-
ast og kaldar á vetrum. Það, sem
barg uppvaxtarlýð þeirra tíma
frá háskalegum afleiðingum lé-
legs húsakosts, var útivist á öll-
um ársins tímum. Þótt ýmisleg
væru veðraföll, var ungdómi öll-
um, er frá hráæsku var vaxinn,
leyfð útivist til leikja og starfs
— eða þannig var það í mínu
uppvaxtarumhverfi og víðar, þar
sem ég til þekkti.
Á Veðramóti, þar sem við
systkinin tíu ólumst upp, náðum
við öll fullþroska með góðri
heilsu. Þó þekktust varla þá hin
vatnsheldu hlífðarföt, er nú
skýla hvers manns kropp, er þörf
krefur. Að vísu voru þá skinn-
leistar allmikið notaðir, en þeir
vildu fljótt drafna og úr sér
ganga. Við Veðramótsbræður
vöndumst snemma vosinu og
stórhríðunum, vorum óhræddir
og brugðum okkur hvergi við,
þótt við fjarri bæ lentum í frost-
hörðum öskubyljum Göngu-
skarðanna, villtumst aldreir
tróðum stórfennið og notuðum
veðurstöðuna til vegvísis —
grófum okkur stundum í snjó-
hafið til að njóta skjóls og hvíld-
ar stutta stund, stungum staf-
prikinu okkar þannig vísandi
niður í fennið, að til þeirrar leið-
ar benti, er halda skyldi, þegar
aftur hófst baráttan við hríðar-
flauminn.
Oft man ég það, er við bræð-