Heima er bezt - 01.05.1954, Síða 6

134
Heima er bezt
Nr. 5
um. Á réttmætar kröfur skyldu-
rækninnar mátti aldrei ganga, þá
kröfu skýlausa gerðu leiðbein-
endur, húsmæður, heimilisfeður
og uppalendur allir. Þeir skildu
rétt sitt lífshlutverk.
Eigi að síður var oft til leikja
gengið ýmislegra, svo var það á
Veðramóti með okkur systkinin,
sem öll vorum ákaflega fjörmik-
il, lífsglöð og skapör, að oft feng-
um við að njóta gleðskapar og
glaðværra stunda bæði á heim-
ili og utan Gönguskarðanna.
Þessi háfjallaungdómur kom oft
saman á breiðsvæðum dalsins
eða fjalianna. Við strákarnir
glímdum eða bara flugumst á,
treystum kraftana í tuski.
Stelpurnar skröfuðu saman eða
fóru í hlaupaleiki — boltaleiki —,
en það gerðum við drengirnir
raunar líka. Boltaleikir voru
mikið iðkaðir, mjög örvandi og
hressandi leikir, stunduðu þá
jafnt drengir og stúlkur. Einnig
voru útreiðar, stuttar ferðir,
stundaðar á helgum sumarsins,
ef heyönn var ekki aðkallandi.
Á vetrum bar mest á skíða- og
skautáferðum. Við fjallastrák-
arnir vorum knæfir skíðamenn
og djarfir, hentumst með geysi-
hraða snarbrekku fjallfennisins,
og gott hafði ég síðar af því á
lífsleið minni að hafa vanizt
skíðanotkun í æsku. Skautaferð-
ir voru mest iðkaðar á bröttum
mýraflákum fjallshlíðarinnar.
Það þurfti mikinn fótastyrk og
jafnvægis-„kúnst“ til að stand-
ast fleygiferð þá, er skapaðist
þarna í svellbólstraðri, snar-
brattri fjallshlíðinni. Furða, að
aldrei skyldi slys af hljótast
glannaskapnum.
Er við systkin uxum til full-
þroska, fórum við sem önnur
Skagafjarðaræska að sækja
mannfundi til Sauðárkróks, því
að Sauðárkrókur var þá sem nú
miðstöð skagfirzks samkvæmis-
lífs. Hér áður fyrr voru sam-
komur mjög sjaldgæfar fram til
byggðanna. Á Sauðárkróki voru
brennufagnaðir, blysfarir, sjón-
leikir og dansskemmtanir stöku
sinnum, en það var ógn sjaldan.
Því má ekki gleyma, að mjög
gott hafði æska sveitaheimilanna
í gamla daga af að hlusta á rökk-
ursögur og ævintýri, sem greint
fólk sagði börnum og unglingum
í biksvörtu baðstofumyrkri
skammdegiskvöldsins. Það örv-
aði ímyndunaraflið. Hinir björtu
kyndlar frásagna þessa greinda
fólks gáfu æskunni innsýn til
óþekktra töfraheima. — Svona
var það nú þá. Nú eru það hætt-
ur ýmislegra skemmtistaða, sem
unglingssálirnar eru til tældar,
staðir, sem skapa marga andlega
óhollustu og breytnislega skað-
ræðishætti hins vaxandi lýðs. Að
þessum sorans sytrum borgar og
bæja togast nú hinn óreyndi og
ómótaði æskulýður og bíður tjón
á sálu sinni.
Það hefur þannig verið með
mig, hvar sem ég hef dvalizt eða
um farið, að ég hef viljað
skyggnast um sem gleggst fram
og til beggja hliða. Þegar ég hef
verið í Reykjavík, hef ég ekki
hvað sízt gert mér far um þetta,
en til þessarar varfærni minnar
má rekja kynni mín af Reykja-
víkurstrákunum. En mér finnst
ekki úr vegi að geta þeirra að
nokkru, fyrst ég á annað borð er
farinn að ræða um æskuhætti
og uppeldi. Þegar ég er að villast
í Reykjavík, reynast Reykjavík-
urstrákarnir mér jafnan bezt;
þeir eru alltaf boðnir og búnir
til þess — einn eða fleiri — að
hlaupa með mér langar leiðir.
Það gildir einu, þótt þeir séu í
hörkuáflogum, eins og hundar
undir kirkjuvegg, þeir gefa ætíð
upp snerruna, er ég kalla til
þeirra og beiðist liðsinnis.
Reykj avíkurdrengir eru af
mörgum viðurkenndir fyrir
prakkaraskap og vandræði, en
þeir hafa yfirleitt ekki kynnt
sig þannig við mig. Hef ég þó
kynnzt fjölmörgum þeirra á búi
mínu, er þeir hafa dv'alizt þar
sumarlangt og sumir lengur.
Eitt sinn rakst ég á nokkra
stráka við afskekkta götu í
Reykjavík. Voru þeir við bakhlið
stórbyggingar og mölvuðu
gluggarúður byggingarinnar í
gríð. Steinarnir þutu úr höndum
þeirra. Ég spyr:
„Hví gerið þið þetta, strákar?“
Fyrirliði þeirra, ellefu-tólf ára
kjarklegur myndarstrákur, svar-
ar:
„Við höfum gaman af að sjá
húsið opna almennilega augun.
Svo sjáum við betur, hvað þarna
er inni fyrir.“
Ég kannast við frá fyrri tíð
þá hugsun, er að baki liggur slík-
um verknaði. Ég man, þegar við
Veðramótsstrákarnir tókum fall-
egu, kúptu brjóstnálina, fórum
með hana út á fiskastein og
mölvuðum hana í mél. Þetta
gerðum við eftir mikil heilabrot
og bollaleggingar um, hvað inn-
an í væri nálinni.
Bak við þessa tvo verknaði
liggur engin illkynjuð prakkara-
hneigð, heldur skilningsþrá,
löngun til að kynnast því ó-
þekkta, einhver angi af viðleitni
til að leita sanninda veruleikans.
Ég hef kynnzt í Reykjavík
ýmsum breytniháttum, er mér
eru leiðir. Eg segi hér frá verkn-
aði fullorðinna manna, er sýna
hörkufullt skilningsleysi:
Húsið, sem ég bjó eitt sinn í,
er ég dvaldizt í Reykjavík, er
stórt margbýlishús. Við aðra hlið
þess var allstórt svæði ónotað og
óhirt. Á miðju þessu svæði vann
stór drengjahópur að smíði lít-
ils húss. Þeir höfðu tínt að sér
ýmislegt spýtnabrak og hömuð-
ust öllum stundum, er þeir áttu
frí frá skólabekk. Ég horfði mér
til gamans á handbrögð og til-
tektir þeirra. Áhuginn skein úr
svip þeirra.
Kvöld eitt, er ég gekk þarna
um, var kofi þeirra fullgerður —
eða svo fannst þeim. Ýmislegt,
er þeir kölluðu húsbúnað, höfðu
þeir inn í kofann flutt. Sigur-
gleði starfslokanna umvafði all-
an drengjahópinn. Morguninn
eftir mætti ég fyrirliða kofasmið-
anna, ellefu ára ötulum strák.
Ég sá, að hann hafði grátið og
spyr, hví hann sé stúrinn, en um
leið varð mér litið þangað, sem
kofinn stóð kvöldið áður. Hann
var horfinn. Ég spyr drenginn,
sem ekki gat dulið hryggð sína
og vonbrigði, hvað eða hver hefði
valdið brottnámi kofans. Hann
svarar mér, tárvotum augum:
„í gærkvöldi seint komu ein-
hverjir menn, ég held lögreglan,
og þeir rifu kofann okkar og
hentu langt í burtu.“
Mér ofbauð þetta skilnings-
leysi, sem þessi ötuli drengja-
hópur var beittur. Kofinn var
engum til meins á yfirstandandi
tíma, en með niðurrifi hans varð
áhugi, sköpunarþrá og starfs-
gleði drengj anna fyrir því áfalli,
sem óséð er, hverjar afleiðingar
Framh. á bls. 157.