Heima er bezt - 01.04.1955, Side 19

Nr. 4
Heima er bezt
115
Kristmundur Bjarnason:
__ *
Erlendir ferðalangar á Islandi
— Úr ferðabók Paijkulls —
Eftirfarandi ferðasögubrot eru tekin úr
Trók eftir Svíann Carl Wilhelm Paijkull,
docent í jarðfræði við háskólann í Upp-
sölum, en bókina nefndi hann En sommer
pfi Island, Reseskildring. Hún kom út í
Stokkhólmi árið 1866, en höfundurinn
kom til íslands vorið 1865 og ferðaðist
víða. Ekki var þessari bók vel tekið hér
lieima, er hún kom út, enda margar firr-
tir í henni að finna.
Þýðing þessi er lausleg, og er hér að-
•eins að ræða um glefsur úr bókinni og
efnisröðun höfundarins ekki fylgt. Fyrir-
sagnir eru því ekki heldur hans, og ekk-
ért af tilvitnunum neðanmáls.
/ Reykjavík.
„Jafnskjótt og skipið hafði
varpað akkerum, ■— en akkerum
var varpað nokkur hundruð
metra frá landi sökum grynn-
inga við ströndina og svo hins,
hve mjög gætir flóðs og fjöru
þarna, — fór ég í land og lagði
fyrst leið mína til sænsk-norska
ræðismannsins, herra Simsens,
kaupmanns í Reykjavík, því að
ég hugðist leita hjálpar hans
með útvegun húsnæðis, meðan
ég dveldist I bænum, og njóta þar
kunnugleika hans,
Hjá honum komst ég brátt að
raun um, að húsin í Reykjavík,
þótt lítil séu, geta verið hið
innra búin hvers konar þægind-
um, sem við eigum að venjast
heima fyrir eða í Danmörku, og
þessa skoðun mína studdu heim-
sóknir til allra þeirra reykvískra
fjölskyldna, er ég heimsótti, og
þessa læt ég getið hér, til þess að
lesandi, sem ekkert þekkir til,
ætli ekki, að hann eigi í vænd-
um að gista hálfgildings villi-
mannabæ, þá leið hans liggur til
Reykjavíkur. Nei, Reykjavík
virðist líkjast að lífsháttum og
heimilisþægindum þeirri fyrir-
mynd, sem hún virðist gerð eft-
ir, nefnilega Kaupmannahöfn,
og getur eins og hún státað af
mörgum lærðum mönnum og vel
menntum. Húsin eru samt sem
áður allajafna lítil einnar hæð-
ar timburhús með bröttu risi, oft
aðeins máluð þeim megin, sem
að götunni veit, en að öðru leyti
tjörguð. En að innan standast
þau fyllilega samjöfnuð við þær
kröfur, sem betri borgarar á
Norðurlöndum gera til híbýla
sinna, eins og áður er sagt. Ann-
ars er bærinn ekki mjög stór.
Þrjár götur eru meðfram sjón-
um, og raunar eru aðeins tvær
þeirra byggðar, og síðan þrjár
þvergötur. Auk þessa er svo um
að ræða óskipulegt úthverfi á
báða bóga, þar sem ekki er um
timburhús að ræða, heldur
venjulega íslenzka torfbæi. Á
fjórðu hlið beint inn frá hafi er
stöðuvatn. Þeim megin er kirkj-
an og skólahúsið, sem ásamt húsi
stiftamtmanns langt niður við
sjó, eru hinar opinberu bygging-
ar borgarinnar. Þótt Reykjavík
sé ekki stór bær, má hann heita
snotur með beinum, skipulegum
götum, sem eru að vísu ekki
steinlagðar, þar sem akstur er
óþekkt fyrirbrigði í þessu landi,
þar sem engir eru vagnarnir, en
allt flutt á hestum. En göturnar
eru þurrar og hreinlegar, að
minnsta kosti á sumrin. Lega
bæjarins er auk þess hin feg-
ursta, frá honum séð, þar sem
hin fagra höfn og hið bláa haf
blasir við neðan hans, en hið
tígulega fjall, Esjan, í bakgrunni
fyrir miðjum flóa.
íbúarnir eru sambland Dana
og íslendinga. Flestir eru kaup-
menn danskir, en aftur á móti
þorri embættismanna íslenzkur,
svo og handverksmenn og sjó-
menn. íbúarnir eru nú fimmtán
hundruð, og séu þeir taldir með,
sem landbúnað stunda innan
bæjarins, eru þeir tvö þúsund að
tölu.
Ef dæma má eftir þeirri vel-
megun, sem auðsæilega ríkir á
kaupmannaheimilum þeim, sem
ég hafði þá ánægju að koma á,
bæði í Reykjavík og annars stað-
ar á íslandi, hlýtur það að vera
allarðvænleg atvinnugrein að
stunda verzlun í þessu landi.
Samt sem áður er aðeins nokkur
hluti kaupmannastéttarinnar á
íslandi, búsettur í landinu sjálfu.
Flest verzlunarfyrirtækin eru
starfrækt af launuðum forstöðu-
mönnum, en þar eð þeir fá viss-
an hundraðshluta af árlegum
verzlunarhagnaði, eru lífsskilyrði
þeirra jafnframt mælikvarði á
verzlunarlaginu. Og ég endurtek
það, að ég hygg verzlunina borga
sig vel. Að minnsta kosti hefur
hún verið mjög arðvænleg til
ársins 1854, en þá fékk landið
fullt verzlunarfrelsi, og eftir það
skiptist verzlunarhagnaðurinn
milli fleiri keppinauta. Þetta er
ástæðan til þess, að sú staðhæf-
ing heyrist stundum innan verzl-
unarstéttarinnar, að þessi verzl-
un borgi sig ekki. Þeir gæta þess
þó að bæta við: eins vel og áður!
--------Ef lesandinn spyr mig,
hvort íslenzku stúlkurnar séu
fallegar eða ljótar, get ég ekki
gefið annað betra svar en þetta:
Far þangað og sjá sjálfur! Ég
minnist þess, að í einu af hinum
ánægjulegu kvöldboðum, sem ég
var í í Reykjavík, varpaði ein
fegursta stúlkan, sem ég hef séð
á íslandi, fram við mig mjög
viðsjárverðri spurningu, um leið
og hún leit hvasst á mig: „Hafið
þér ekki séð margar fallegar
stúlkur á Suðurlandi?"
Þar sem mér var ljóst, að
Reykvíkingar telja sig sjálfir
Sunnlendinga, af því að bærinn
þeirra er í suðuramtinu, þótt
hann liggi við landið vestanvert,
blóðlangaði mig til að svara, að
ég hefði aðeins séð eina. En ég
verð þó hreinskilnislega að játa
það fyrir lesandanum, að ég hef
séð „margar fallegar stúlkur“ á