Heima er bezt - 01.04.1955, Síða 21

Heima er bezt
117
FRÁ LIÐINNI TÍÐ
Laugarnesspítali í byggingu.
Holdsveikin var um margar aldir ein af hryllileg-ustu plágunum, sem gengið hafa yfir
hina íslenzku þjóð. Fyrir þeim, sem hlutu þau þungu örlög að fá þessa veiki, voru öll sund
lokuð. Það var því eitt hið mesta framfaraspor, er spítalinn í Laugarnesi var byggður rétt
fyrir alamótin. Danskir Oddfellowar kostuðu spítalann. Hann brann til grunna á stríðs-
árunum síðustu, en nú er holdsveikin, sem betur fer, vart lengur til í landinu.
Nr. 4 ______________________
svo vítt, að maður gæti komizt í
gegnum það. Efri hellirinn heit-
ir Hrútshellir og á sína sögu.
Hrútur jötunn átti nefnilega
þarna heima ásamt þrælum sín-
um, en þegar þeir gátu ekki
lengur risið undir því oki, sem
hann hafði á þá lagt, notuðu þeir
sér fyrrnefnt op í þakinu til að
greiða harðstjóra sínum leið yf-
ir í annan heim, um leið og þeir
gerðu hann ódauðlegan þessa
heims.1)
Þar eð séra Björn hafði frætt
mig á því, að okkur bæri í nafni
hæverskunnar fyrst að heilsa
upp á prestinn í Skógum,2) svo
að hann gæti orðið leiðsögumað-
ur ferðalangsins um umhverfið,
samþykkti ég, að rétt væri, að
við legðum leið okkar fyrst að
næsta bæ, hvort sem hér hefur í
raun og veru búið einskær kurt-
eisi undir hjá klerki eða hitt, að
hann hafi hér beitt brögðum til
þess að komast fyrr heim á ein-
hvern bæinn til að fá sér kaffi-
sopa, sem ævinlega er á boðstól-
um. Við riðum því heim á bæ-
inn, eins og íslendingar segja,
og með aðstoð hins fyrri gest-
gjafa míns komst ég þegar í
kunningsskap við húsbóndann
þarna, hinn heyrnardaufa prest,
séra Kjartan í Skógum.
Þarna var mér tekið frábær-
lega vel, og skoðaði síðan foss-
inn, en þá var á sallarigning, svo
að hann hafði ekki sömu áhrif á
mig og Seljalandsfoss, umhverfi
hans var heldur ekki eins við-
felldið, þótt vatnsmagnið og þá
jafnframt kynngikraftur þess
væri meiri.
í þenna foss á tröllkarlinn
Þrasi að hafa sökkt kistu sinni
fullri af gulli og gersemum. Áð-
ur fyrr mátti sjá á kistugaflinn,
og skömmu eftir miðbik 17. ald-
ar reyndu menn nokkrir að ná
henni upp, en við fyrstu tilraun
virtist þeim sem bæir þeirra
stæðu í björtu báli, og hættu þá
1) í Þjóðsögum Jókns Árnasonar er
hellir þessi nefndur Rútshellir, og er hon-
um lýst þar og saga hans sögð. (J. Á.
Þjóðsögur og ævintýri, II., bls. 104).
2) Paikjull ætlaði sér aS skoða Skóga-
foss, en séra Björn vildi fyrst láta
hann heimsækja húsbóndann í Skógum,
séra Kjartan Jónsson.
við þetta. Seinna gerðu þeir aðra
tilraun og tókst þá að krækja í
hring í kistugaflinum, en þegar
þeir ætluðu að draga kistuna að
sér, dróst hringurinn úr gafl-
inum, svo að þeir höfðu ekki
meira af kistunni en hringinn og
er hann nú, að sögn, í kirkju-
hurðinni í Skógum.1)
Austur í sýslum.
Næst gisti ég á bæ, sem Maríu-
bakki heitir. Á leiðinni þangað
fór ég fyrir endann á eystra
Skaftáreldahrauni. Jörð þessa
átti gamall greindarbóndi, Run-
ólfur að nafni, og var erfitt að
koma honum til að brosa. Þó
tókst mér það að lokum. En til
skýringar á þvi, hvernig mér
tókst þetta, verð ég að fitja upp
á nýjum þætti í frásögn minni.
i) Þessi sögn er í Þjóðsögum Jóns Árna-
sonar (II. b. bls. 79), en nokkuð á annan
veg en hér er frá sagt, því að Þrasa bónda
gerir hann að trölli.
Ferðamenn, sem komið hafa til
íslands, hafa látið í ljós undrun
sína á, hve sólgnir íslendingar
eru í neftóbak, en hvað mig
varðar, féll ég ekki i stafi yfir
þessu, þar sem ættland mitt er
allt sáldrað neftóbaki. En lög-
un tóbaksílátanna hefur jafn-
framt vakið undrun útlendinga,
því að þau eru svipuð púður-
hornum og enda í oddi. Þau eru
meira eða minna skrautleg, sleg-
in silfri eða því um líku, því að
gullsmíðaiðn stendur í allmiklum
blóma á íslandi. Ég verð að játa,
að mér fannst ekkert sögulegt við
þetta, er ég las um hornin í ein-
hverri ferðalýsingu, — ég man
ekki hverri —, því að ég skildi
ekki, hvernig lögun tóbaksilát-
anna gæti átt rætur sínar að
rekja til þjóðlífsins. En þannig
er þessu nú samt varið. Þegar
maður er á hestbaki og verður að
halda í taumana með annarri
hendinni, mundi það vera mjög
erfitt, já, næstum ókleift að opna