Heima er bezt - 01.12.1963, Page 4

STEINDÓR STEINDÓRSSON FRÁ HLÖÐUM:
Elzta menningarstofnun Akureyrar
r
Rætt við Arna Jónsson, bókavörð
r
A rni Jónsson, bókavörður á Akureyri, er fæddur
/ A í Hvammi í Eyjafirði 28. maí 1917, en ólst
að mestu upp á Akureyri. Hann lauk stúdents-
prófi á Akureyri 1938 og prófi í forspjallsvís-
indum í Reykjavík 1939. Síðan var hann um
skeið bæjarstjóraritari á Akureyri og síðan gagnfræða-
skólakennari frá 1951. En þá hafði hann um mörg und-
anfarin ár átt við vanheilsu að stríða, svo að oft var tví-
sýna á lífi hans. Síðan 1962 hefur hann verið bókavörð-
ur Amtsbókasafnsins á Akureyri.
Á menntaskólaárum sínum var Árni eitt ár í Svíþjóð,
dvaldist hann þá við lýðháskólann í Sigtuna og lagði
einkum stund á að kynna sér bókmenntir, bæði sam-
tíðar og hðinna tíma. En frá ungum aldri hafði hugur
hans hneigzt mjög í þá þátt, og var hann þegar á skóla-
árum sínum flestum, ef ekki öllum jafnöldrum sínum
víðlesnari og fróðari um bókmenntaleg efni. Hefur
hann haldið því áfram síðan, og munu þeir ekld margir,
sem betur bera skyn á þá hluti en hann, né eru þar
fróðari, þó að lítið láti hann yfir sér. Einnig lagði Árni
mjög stund á leiklist meðan hann var í skóla, og bæði
stjórnaði og lék í skólaleikjum við ágætan orðstír, og
leikrit eftir hann hefur verið leikið bæði á Akureyri
og í útvarp.
En Árni hefur lagt gjörva hönd á fleiri greinir bók-
mennta, eitthvað hefur hann fengizt við Ijóðagerð, og
árið 1951 gaf hann út skáldsöguna Einum unni eg
manninum. Vakti hún athygli allra góðra manna, enda
frumleg að efni og meðferð. Og nú um þessar mundir
er önnur skáldsaga eftir hánn að koma á markaðinn.
Heitir hún Lausnin. í tilefni þess sneri ég mér til Árna
og vildi spjalla við hann fyrir Heima er bezt um skáld-
sagnagerð hans og skáldskap yfirleitt. En hann svaraði
mér því einu, að ef hann ætti að svara nokkrum spum-
ingum mínum, þannig að á prent kæmi, þá vildi hann
einungis tala um Amtsbókasafnið á Akureyri. Og þar
sem ég vissi, að þeim ásetningi Árna, að þegja um sjálf-
an sig og skáldskap sinn, yrði ekki þokað, tók ég þann
kostinn, sem hann bauð, og má hér sjá árangurinn.
Einhvers staðar verðum við að byrja, og segðu mér
þá það, sem þú veizt um aldur safnsins.
Því miður veit ég iítið um hann. Saga Amtsbóka-
safnsins hefur aldrei verið könnuð, og væri það þó
þarft verk. Líkur benda til þess, að það eigi bráðum
150 ára afmæli. Færi vel á að minnast þess með því að
skrá sögu safnsins. Klemenz Jónsson segir að Stefán
Þórarinsson, amtmaður, hafi stofnað Bókasafn Norður-
og Austuramtsins, en getur ekki heimilda. Sé það rétt,
ætti safnið að vera stofnað um 1820, því að Stefán lézt
1823. Hins vegar segir Kristmundur Bjarnason, rithöf-
undur mér, að hann hafi í skjölum Gríms amtmanns
Jónssonar fundið heimildir fyrir því, að Grímur hafi
stofnað safnið, en ekki hefi ég enn fengið að sjá þær
heimildir, en Kristmundur hefur lofað að láta mér þær
í té síðar. Að sögn Kristmundar hefur safnið upphaf-
lega verið einkafyrirtæki og heitið „Læseforeningen“.
Það hefur áreiðanlega í fyrstu verið varðveitt á Möðru-
völlum í Hörgárdal, og ef tíl vill hafa bækur þess brunn-
ið í staðarbrunanum 1826. Vera má, að það hafi verið
til að bæta úr þeim bruna, að safnið fær fyrstu tvítaka
bækurnar frá Stiftsbókasafninu (Landsbókasafninu) ár-
ið 1828. En vitneskjan um þá gjöf er með elztu heim-
ildum um safnið. Ég tel því áreiðanlegt að safnið sé
um 140 ára gamalt og því langelzta menningarstofnun,
sem nú starfar á Akureyri.
En eru nokkrar heimildir um starfsemi safnsins fyrstu
áratugina?
Enn sem komið er, þá eru þær fáar. Sennilegt er þó,
að eitthvað mætti finna, ef einhver hefði dug og tíma
til að leita þess. Þó veit ég að 16. maí 1846 hefur Grím-
ur amtmaður skrifað innanríkisráðuneytinu danska og
tilkynnt, að þar eð hann hafi engan fengið til að varð-
veita bókasafnið og annast það, hafi hann neyðzt til að
láta bækurnar í kassa og koma þeim fyrir í „et Kjöb-
mand Gudmann tilhörende Lokale“. Hér er vafalítið
um að ræða flutning safnsins til Akureyrar, og hefur
innreið þess ekki verið með neinum glæsibrag, og bæj-
arbúar furðu tómlátir um það.
Eitthvað hefur þó verið um safnið hugsað, því að
fimm árum seinna er á vegum innanríkisráðuneytisins
prentuð skrá um bækur safnsins. Heitir hún: Registur
yfir Islands Norður- og Austur- Amts Bókasafn. Var
hún prentuð hjá Berlingum, en Vilhjálmur Finsen síð-
408 Heima er bezt