Heima er bezt - 01.02.1978, Blaðsíða 36

BÓKAHILLAN
Hjálmar Vilhjálmsson: Seyðfirskir hernámsþættir.
Rvík 1977. örn og Örlygur.
Tíminn líður, og það fennir í gömul spor. Atburðir, sem fylla hvers
manns huga og eru á allra vörum í dag, eru horfnir í móðu gleymskunnar
fyrr en varir. Svo er því farið um viðburði þá, sem þessi bók greinir frá.
Atburðir hernámsáranna eru því gleymdir meira eða minna. Þau ár, sem
hemámið stóð voru þó svo viðburðarík, að þau mörkuðu spor í lífi
þjóðarinnar, sem raunar vara enn, enda þótt atburðirnir að baki þeirra
séu löngu gleymdir. Það er því fyllilega tímabært að rifja upp og skrá-
setja atburði þessara ára, svo að seinni tímar, og raunar unga fólkið nú í
dag geti fengið hlutlausar myndir af því, er gerðist. Bókaútgáfan Örn og
Örlygur hefir því hafist handa um að safna minningum fólks um her-
námsárin, og ef vel tekst til um það, ætti að fást glögg mynd af hinni
raunverulegu sambúð þjóðarinnar og hersins. Þessi bók er hin fyrsta í
væntanlegu safni og hefir Hjálmar Vilhjálmsson fyrrum ráðuneytisstjóri
riðið á vaðið með því, að lýsa því, er gerðist á Seyðisfirði á hernámsár-
unum, en hann hafði þá óvenjugott tækifæri til að fylgjast með við-
burðarásinni, er hann var bæjarfógeti á staðnum, og þurfti því að hafa
margháttuð samskipti og kynni af hernum. Bókin er rituð að sanngirni
og glöggri yfirsýn um atburðina, án haturs og hylli ef svo mætti að orði
kveða. Hún bregður upp mörgum svipmyndum, sumum gamansömum
af því er gerðist þá á Seyðisfirði. Og hún getur verið fyrirmynd öllum
þeim sem vildu rifja upp og skrásetja viðburði þessara ára.
Eysteinn Jónsson: f sókn og vðrn.
Rvík 1977. Almenna bókafélaglð.
Engum blandast hugur um, að Eysteinn Jónsson var um áratuga skeið
einn umsvifamesti stjómmálamaður landsins jafnt á opinberum vett-
vangi og að tjaldabaki og kunni manna best að reka áróður fyrir skoð-
unum sínum og flokks síns. f bók þessa er saman safnað úrvali úr ræðum
hans um áratuga skeið, svo og nokkrum ritgerðum. Kemur þar ljóst
fram, að eingin stórmál hafa verið á dagskrá þjóðarinnar, svo að Ey-
steinn hafi ekki tekið þau til meðferðar á einn eða annan hátt. Bókin
verður þannig merk heimild um stjómmálasögu landsins á þessu tíma-
bili og gefur lesandanum færi á að vega og meta það sem þar er til mála
lagt, en verður þó jafnframt að minnast þess, að málin eru skoðuð af
sjónarhóli flokkshyggjunnar, sem veitir útsýn aðeins í eina átt. Út frá því
verður hún að dæmast hverju sinni. Eysteinn Jónsson er enginn glæsi-
mælskumaður. Ræður hans eru þurrar staðreyndir, slyngur áróður fyrir
stefnu hans, og voru á sínum tíma áhrifamiklar fyrir þá sök. Nú heyra
þær til liðinni tíð, og menn lesa þær sem heimildarit en ekki sér til
skemmtunar. Jón Helgason hefir valið efnið og skrifar hann greinagóðan
formála um höfundinn.
Alfræðl Mennlngarsjóös: Islands saga og Tónmenntlr.
Rvík 1977. Mennlngarsjóðurog Þjóðvlnalélaglð.
Tvö bindi af Alfræði Menningarsjóðs fylgjast nú að, íslands saga síðara
bindi L—Ö og Tónmenntir fyrra bindi A—K. Höfundur Islands sög-
unnar er Einar Laxness. Um hana má í stuttu máli segja, að það gegnir
furðu hve miklu efni höf. hefir tekist að þjappa saman í stutt mál og
aðgengilegt. Þarna eru t.d. greinar um sögu landbúnaðar og sjávarútvegs
svo að eitthvað sé nefnt. Engan þarf að undra, þótt hann finni ekki svör
við hverju einu atriði sögunnar, sem hann fýsir að fræðast um, en hitt er
merkilegra, hve mörgu eru gerð skil á viðunandi hátt í svo víðfeðmu efni
og forvitnilegu fyrir allan þorra manna, verða vitanlega mörg atriðisorð,
sem velja þarf á milli, þar sem rúmið er takmarkað, en við fljótlega
skoðun virðist sem höf. hafi tekist valið vel. En annars hefði það varla
talist ofrausn af útgefanda, þótt íslands sögunni hefði verið ætluð þrjú
bindi.
Hallgrímur Helgason dr. er höfundur Tónmenntanna, og verður víst
naumast um það deilt, að hann sé lærðastur Islendinga í þeim fræðum,
sem að sögu tónmennta lúta. I þessu bindi er gerð grein fyrir flestum
þáttum tónmennta og skýrður fjöldi orða, sem vér heyrum nær daglega í
útvarpi eða lesum í blöðum, án þess að vita gerla við hvað er átt, er því
fengur að þessu fræðsluriti, bæði fyrir leika og lærða I tónmenntunum .
Trúlegt þætti mér, að margur, sem fávís er í fræðum þessum, eigi eftir að
leita þar oft og mörgum sinnum, hvað þá hinir, sem eitthvað kunna fyrir
sér, en þurfa að fræðast meira. Þetta er því næsta gagnleg bók á sínu
sviði.
Baldur Pálmason: Hrafnlnn flýgur um aftanlnn.
Rvfk 1977. Bókaútgáfan Þjóðsaga.
Hinn vinsæli útvarpsmaður Baldur Pálmason hefir safnað hér nokkrum
Ijóðum frá löngum tíma og sett á bók. Kvæðin eru mörg stutt og gagnorð,
en lýsa einstökum hughrifum og er þar víða vel að orði komist svo að
lesandinn man eftir því, sem er meira en sagt verður um margt af
nútímaskáldskap. Eitt lengsta kvæðið er Herör gegn her. Það væri ágæt á
róðursgrein fyrir málstað hemámsandstæðinga, en á vart heima í ljóða-
bók. Til þess svo væri þyrfti að lyfta efninu upp yfir dægurþrasið. Annars
tekst höfundinum að bregða upp skýmm myndum, og síðasta ljóðið um
tunguna er perla.
Þórunn Magnúsdóttlr: Ungverjaland og Rúmenía.
Rvík 1977. Mennlngarsjóður.
Rit þetta er talið 10. bindi í ritsafninu Lönd og lýðir, sem ég satt að segja
hélt að væri úr sögunni, enda liðnir áratugir, síðan það hóf göngu sína.
Vel má segja, að full þörf væri á að fræða oss um þessi lönd, og að því
leyti fyllir bókin upp í autt skarð, og ekki verður því neitað, að mikill
fróðleikur er þama saman kominn, studdur tölum og hagfræði. En ekki
finnst mér sem sá fróðleikur sé gæddur því lífi, sem vekur forvitni um
ókunn lönd, svo að lesandinn fái áhuga á efninu. Þegar sleppt er lýsing-
um á náttúru landanna, er engu líkara en hin þrúgandi hönd einræðis
kommúnismans. sem heldur löndum þessum í helgreipum sínum, hafi
stýrt hendi höfundar meðan hún hélt á pennanum. Af þessum sökum
verður frásögnin öll stein runnin. Hvergi verður þó ljósara, hver penn-
anum stýrir en í frásögninni um blóðbaðið í Ungverjalandi 1956 og
innrás Rússahers til að kæfa frelsisbaráttu þjóðarinnar i blóði sínu.
Enginn vafi er á, að margt er vel um það sem þama er gert, en að tala um
frelsi í þessum löndum er háð en ekki lof eins og Snorri sagði. Þau geta
verið auðug af hverskyns jarðargæðum, en frelsi er ekki til fremur en
annars staðar þar sem einræði drottnar.
I lelt að horfnum helml — Síglldar sögur með lltmyndum.
Rvlk 1977. örn og Örlygur.
Þetta eru nöfn tveggja bókaflokka,sem forlagið Öm og Örlygur gefa út
handa unglingum eða öllu heldur handa stálpuðum bömum. Mjög er
vandað til mynda, sem gerðar eru af góðum listamönnum, og bæði
gleðja augað og vekja forvitni lesandans. I fyrri flokknum eru bækur um
horfinn heim. Er þar skýrt frá fornleifarannsóknum og sögu fornaldar-
þjóða og menningu þeirra. Er önnur bók þessa flokks um Trójustyrj-
öldina og hrakninga Odysseifs, en hin er um Faraóana egypsku og
einkum er þar sagt frá gröf Tut-Ank-Amens og út frá því er lýst sögu og
menningu forn—Egypta. I flokknum Sígildar sögur eru einnig tvær
bækur, en eins og nafnið bendir til er ætlunin að gefa hér endursögn
nokkurra sígildra skáldsagna heimsbókmenntanna. önnur sagan er
Róbinson fjölskyldan en hin er Gulleyjan.Ágætir þýðendur hafa verið
fengnir til að gefa þeim íslenskan búning. Loftur Guðmundsson þýðir
fomaldarsögurnar en Andrés Kristjánsson skáldsögurnar. Er íslensku
ntáli vel borgið i höndum þeirra, auk þess sem báðir eru þjálfaðir í að
skrifa fyrir unglinga. Ég tel góðan feng að bókaflokki þessum
St. Std.