Heima er bezt - 01.12.1994, Blaðsíða 4

Agœtu lesendur.
Varla verður því á móti mælt að við búum í verulegu
áreitisþjóðfélagi í dag. Daginn út og daginn inn dynja á
okkur stöðugar tilynningar og auglýsingar um þennan at-
burðinn eða hinn, þessa vöruna eða hina, og oftar en
ekki fylgir þessum tilkynningum og auglýsingum ýjun
að því að án þessara atburða eða hluta sé okkur ómögu-
legt að vera. Sjaldan hef ég reyndar orðið þess var að
þeirri staðhæfingu fylgi nein nánari skýring á hvers
vegna þetta allt sé okkur svona mikilvægt allt í einu eða
hvað verði um okkur ef við kaupum það ekki.
Stundum finnst manni næstum liggja í loftinu að við-
komandi myndi sitja eftir eða lenda til hliðar í lífinu ef
hann væri ekki stöðugt útbúinn
því nýjasta og tískulegasta, sem
markaðssetning hvers tíma á-
kveður að sé nauðsynlegt. Og til
eru þeir sem hugsa jafnvel
þannig í raun og veru.
Vöruframboð, baráttan um að
selja og jafnframt krafan um
veltuhraða, á sífellt þrengri mark-
aði, gerir það að verkum að
verslun fer tæplega lengur eftir
eðlilegum lögmálum framboðs og eftirspumar.
Svo sein eðlilegt er hlýtur markaður fyrir hverja vöru
að mettast á einhverju stigi, miðað við eðlilega notkun
og þörf. En kaupmennska nútímans sættir sig ekki við
það eða lætur þar staðar numið. Alltaf er einhver fjöldi
seljenda sem finnst þeir bera skarðan hlut frá borði og
aðrir hafi í höndum sér of stóran bita af kökunni. Ef ekki
verður nægilega við þeim hróflað, sem stærsta bitann
hefur, þá er einfaldlega farið út í að baka nýja „mark-
aðsköku.“ Þ.e.a.s. fram kemur ný vara, sem þú hafðir
hingað til ekki vitað að þú þyrftir svo mjög á að halda og
í gang fer herferð auglýsinga og kynninga þar sem hrein-
lega er verið að heilaþvo neytandann og telja honum trú
urn að þetta sé einmitt það sem hann hafi alltaf vantað.
Gaman væri að vita hversu mikið af því, sem við höf-
um í höndum og kringum okkur dags daglega á því herr-
ans ári 1994, er tilkomið beinlínis vegna þess að okkur
bráðvantaði það eða af þeirri ástæðu að við létum lokk-
ast af ágengri auglýsingu, sem taldi okkur trú um það.
með nægilega mörgum endurtekningum, að lífið yrði
okkur Ijúfara og betra ef við keyptum það sem hún bauð
upp á.
Sem eitt lítið dæmi um það áreitisþjóðfélag, sem við
búum við í dag, mætti nefna þann sið eins dagblaðsins
hér á landi að bjóða þeim sem s.k. stærri afmæli eiga,
þ.e. á heilunt tugum oftast nær, upp á að fá kynningu og
umfjöllun um sig á síðum þess. í sjálfu sér er ekkert við
það sem slíkt að athuga og ýmsir notfæra sér þetta og
sjálfsagt hafa þeir sem til þekkja gaman af að lesa pistil-
inn. En í þessu tilboði blaðsins er ákveðið áreiti fólgið,
a.rn.k. fyrir þann sem ekki hefur áhuga á umfjölluninni.
Maður skyldi ætla að fyrir hann væri nóg að rífa tilboðs-
bréfið frá blaðinu, henda því í ruslakörfuna og þar með
væri málið úr sögunni. En svo einfalt er það nú ekki.
Hann verður að hafa samband við blaðið og afþakka
boðið formlega. Ef hann gerir það ekki, eða gleymir
hreinlega erindinu. þá birtist einfaldlega nafn hans á síð-
um blaðsins, að honum algjörlega forspurðum og án
þess að hann hafi nokkurn tíma óskað eftir því.
Ekki má skilja orð mín þannig að þama sé um eitthvert
stórmál að ræða í þessum tilfellum, því flestuni er þetta
nú nokkuð létt í vasa, en þetta er
engu að síður ágætt dæmi um
það utanaðkomandi áreiti nú-
tíma þjóðfélagsins sem færir sig
stöðugt upp á skaftið. Nú get-
urðu ekki lengur bara látið það
„sem vind um eyrun þjóta,“ þú
verður að bregðast við því, svo
aðrir séu ekki með óbeinum
hætti að hafa áhrif á það sem
varðar einkaumhverfi þitt. Þú
ert sem sagt, sem óbreyttur neytandi, smám saman að
færast í hálfgerða varnarstöðu gagnvart tæknivæddu og
hröðu neysluþjóðfélaginu. Svo kynni að fara að hluti af
þínum daglegu önnum yrði farinn að fara í það að fylgj-
ast með því að ekki sé verið að notfæra sér nafn þitt eða
verðmæti einhvers staðar, af þeirri einföldu ástæðu að
þögn þín gagnvart einhverju tilboði sé tekin sem sam-
þykki.
Gagnvart slíku þarf að sjálfsögðu að vera á verði og
vonandi kemst þetta annars að nrörgu leyti ágæta neyslu-
jijóðfélag okkar aldrei á það stig.
En hraði þess er mikill, því það sem kann að vera í
góðu gildi í dag er hreinlega orðið úrelt strax á morgun
og það krefst þess nánast að þú spilir með á sama hraða.
Nú fer í hönd hátíð, sem gjarnan hefur verið kölluð
„friðarhátíð“ á góðum stundum. Það hygg ég að hún hafi
svo sannarlega verið hér áður fyrr, eins og nokkuð vel
má greina í frásögn Ingvars Björnssonar í þessu blaði
um jólin eins og hann þekkti þau fyrir svo sem 50-60
árum.
Auðvitað kann það að vera afstætt að bera saman beint
jólin þá og jólin í dag. Þá, eins og nú, var það umhverfið
og aðstæðurnar, sem réðu því hvernig andi jólanna ríkti í
brjóstum fólks. En sumir spyrja sig gjarnan hvort jólin
séu sannkölluð „friðarhátíð“ í dag. Kapphlaupið og
hraðinn í kringum þau er orðinn slíkur að það liggur við
að segja megi að andi þeirra sé tekinn að þynnast nokk-
Framhald á hls. 40H
tí* ItlaðUtopan unt
396 Heima er hest