Æskan - 01.03.1933, Blaðsíða 5

Æ S K A N
21
rifjar fararstjórinn upp fyrir okkur, með fáum
orðum, sögu þessa merkilega staðar.
Pompej var blómleg, rómversk verzlunarborg
fyrir og um daga Krists, með nálægt 20,000 íbúa.
Margir auðugir rómverskir höfðingjar áttu skemmti-
bústaði og hallir í borginni, eða nágrenni hennar.
Borgin var byggð á Ijómandi fallegum stað,
skammt fyrir sunnan Vesúvíus, við brúnina á
gömlu hrauni. Útsýni er yndislegt þaðan yfir
undirlendið og til fjallanna í kring.
En 24. ágúst árið 79 e. Kr. kom upp eldur i
Vesúviusi og fylgdu því miklir jarðskjálftar. Ösku
og vikri rigndi yfir
borgina og allt ná-
grennið, og á ör-
skammri stundu
var Pompej og
tvær aðrar borg-
ir, Herculanum og
Stabiæ, gjöreyði-
lagðar.
Rómverskur rit-
höfundur, Plinius
yngri, sem þá var
unglingur og átti
heima skammt frá
Pompej, hefir lýst
gosinu og eyðilegg-
ingu borgarinnar í
bréfi, sem enn er
til. Gosið byrjaði
snemma um morguninn. Hann segist hafa verið
staddur fyrir utan húsið, sem hann bjó í, með
móður sinni. Allt í einu brauzt eldurinn upp úr
Vesúviusi, og ógurlegur reykjarmökkur gaus upp
um leið og breiddist yfir loftið. Jörðin skalf og
nötraði, svo að ómögulegt var að standa. Á
skammri stundu var komið þreifandi myrkur.
Loftið fylltist af ösku, svo að illt var að draga
andann. Fólkið þusti út úr borginni í þúsundatali
og þreifaði sig áfram i mj'rkrinu. Það vafði
teppum og fötum um höfuð sér, til þess að verja
sig fyrir steinum, sem þeyttust upp úr gígnum og
rigndi yfir borgina og nágrennið. Plinius bjargað-
ist úr eldinum með móður sinni. Hann segist hafa
verið rólegur, þó að hann væri sannfærður um, að
heimurinn væri að farast.
Þegar gosinu létti af, var Pompej horfin af yfir-
borði jarðarinnar, hún var grafin í 4—6 m. þykku
lagi af ösku og vikri. í borginni fórust um 2000
ttianns og svo allt annað, sem þar var. Húsin,
með öllu, sem í þeim var, dauðu og lifandi, gróf-
ust I öskunni. Fólkið, sem í borginni bjó og tókst
að flýja og bjarga lífinu, missti þarna aleigu sína.
F*að reyndi fyrst í stað að ná einhverju af fjár-
munum sínum upp úr öskunni, en hefir sennilega
ekki tekizt það, nema að mjög litlu leyti.
Smátt og smátt fyrntist svo yfir þenna atburð
og Pompej var að mestu leyti gleymd og grafin
i nærfellt 1800 ár.
Eftir miðja 19. öld var farið að grafa þarna
niður í öskuna. Hefir stór hluti af borginni verið
grafinn upp, öll aska og vikur verið hreinsað í
burtu. Þessu er þó ekki nærri lokið enn og er
stöðugt haldið áfram. Pað eru aðallega útjaðrar
borgarinnar, sem
enn er eftir að
grafa upp.
Þarna hefir svo
fundizt flest það,
sem í borginni var,
þegar hún fórst,
og ekki var hægt
að ná þaðan eftir
gosið. Margt er það
að vísu eyðilagt,
en afarmikið er þó
lítið eða ekkert
skemmt.
Göturnar eru eins
og þær voru fyrir
2000 árum síðan,
og lag húsanna er
óbreytt, þó eru þök-
in að mestu fallin; þau hafa ekki þolað þungann,
sem á þau lagðist. Af því, sem þarna hefir fundizt,
getur maður gert sér mjög greinilegar hugmyndir
um lifnaðarhætti manna þeirra, sem þarna lifðu
fyrir 18—19 öldum siðan. Er þetta því ómetan-
legur fundur fyrir fornsögufræðinga.
Eitt af þvi fyrsta, sem við skoðuðum þarna, er
safn, sem í eru eingöngu munir, sem fundizt hafa
i Pompej. Nokkur hluti þess er geymt á safni i
Neapel og höfðum við skoðað það daginn áður.
Þarna eru allskonar húsmunir, búsáhöld, skraut-
gripir, peningar, listaverk, t. d. málverk og mynda-
styttur, leifar af fatnaði og fataefni, matur, t. d.
brauð, og ótalmargt fleira. Er þetta allt merkilega
litið skemmt; askan, sem það hefir legið i, er svo
þurr og þétt.
Það, sem einkum vekur eftirtekt mina þarna,
eru gipsmyndir margar, sem liggja þar í lokuðum
glerkössum. Eru það bæði mannamyndir og nokk-
urra dýra. Eins og áður er sagt, fórust í borginni
um 2000 manns. Leifar þeirra hafa svo fundizt
þarna, ýmist úti á götum eða inni í húsum; í
Safn í Pompej (gipsafsteypur).