Heimilisblaðið - 01.01.1932, Blaðsíða 4

2
HEIMILISBLAÐIÐ
malum, er hann tók að brjótast til valda,
og þótti fyrverandi forráðamönnum Persíu
það furðu gegna, því að þeir hugðu að
Englendingar mundu verða á þeirra bandi.
Enginn vafi leikur á því, að Englending-
u.m stóð á sama, hverjir þar næðu völd-
um, væri annars hagsmunum þeirra
sjálfra vel borgið og þeir mættu fá að
njóta friðar. Og Reza Khan var einmitt
maðurinn, sem gat gert enda á óeirðun-
um í landinu.
Af liðinni æfi Reza Khan vita menn
fátt að segja. Hann er einn af þeim vald-
höfum, sem brotist hafa til valda, sem
vilja sem minst láta tala um fortíð sína,
ef hún hefir ekki verið glæsileg. En svo
mikið vita menn þó, að hann var sonur
bónda eins uppi í Masanderanfjöllunum
á ströndum Persíu við Kaspíahafið. Þeg'-
ar hann var tvítugur, lagði hann af stað
til Theran, höfuðborgarinnar, og gerðist
vinnumaður og þar á meðal hestasveinn
og fjósamaður hjá hollenskum sendiherra.
En er hann var hálfþrítugur, gerðist hann
hermaður í Kósakka-herdeildinni. Hann
reyndist hugrakkur, hraustur og þraut-
seigur í hernaði við fjandsamlega þjóð-
flokka, og var svo smám saman gerður
að foringja þessara harðsnúnu hermanna.
Um þessar mundir þaut siðaspillingin
upp eins og gorkúlur við hirðina, hjá em-
bættismannastéttinni. Mútugjafir og lög-
brot voru daglegir viðburðir. Konungur-
inn sjálfur gaf sig heldur að vestrænum
drósum og skemtanalífi því, sem tíðkað-
ist í Rivera og París, en að málefnum
ríkisins heima fyrir. Var því eigi kyn,
þó að hinir yngri Persar, sem vitsmun-
ina höfðu, litu svo á, að alt væri að fara
í hundana og fastréðu með sér, að steypa
gömlu stjórninni af stóli. Ekkert vantaði,
nema manh til að leysa hrottalegustu störf-
in af hendi. Og svo var það árið 1921,
að þeir komu auga á Reza Khan, það var
maður, sem ekki lét sér alt fyrir brjósti
brenna, og hann var heldur ekki seinn
á sér að taka tilboðinu. Nóttina milli 20-
og 21. febrúar réðst hann með Kósökkuff
sínum inn í Theran og steypti stjórninni
at stóli. Stjórnarbyltingin fór fram ún
blóðsúthellingar, og með svo skjótri svip'
an, að fæstir höfðu hugboð um það, sein
gerst hafði.
Reza Khan gerði sig nú að æðsta hei’s'
höfðingja og lét nýju stjórnina vita, no
hún yrði að hafa sig með í ráðum, ef um
nokkurt stórmál væri að ræða, sem skyld'
ganga. Var þess skamt að bíða, að stjórn-
in kæmist í fjárkröggur. Skattarnir guld'
ust alt of dræmt í ríkissjóðinn. Þá skip'
aði Reza Khan svo fyrir, að setja skyld1
nokkra stóreignamenn í varðhald og’ gei'a
síðan eignir þeirra upptækar. Ekki vai’ö
Reza Khan alllengi ánægður með nýju
stjórnina »sína«, veik henni því frá völd-
um í apríl, skipaði nýja stjórn og gerðist
sjálfur forsætisráðherra, þ. e. alræðisniað'
ur með hervaldi. Hann gerði nýja skiP'
un á hernum frá rótum og tókst nú það
vandasama verk á hendur, að sameina
öll smáríkin í eina ríkisheild, að nýju-
Og þetta tókst honum á 4 árum og þá vai’
hann orðinn einvaldur konungur í rík1,
sem er þrisvar sinnum stærra en Frakk'
land. Fjárhag ríkisins kom hann á fastan
fót aftur meo því að kalla til fjármála-
mann frá Bandaríkjunum, þaulæfðan 1
þeim sökum.
Þegar Reza Khan var orðinn alrasðlS'
maður, þá var skamt til þess, að hann y1’^1
einvaldur, sérstaklega þegar svo stóð a>
að konungurinn dvaldi lengst um í Noi’ð-
urálfu. Og er Reza hvarf heim til Seheran
frá herferðum sínum árið 1925, skreyttu1
sigurpálmum, þá var honum tekið með
afarmiklum fagnaðarlátum. Það var eðb'
leg afleiðing af því, að þjóðþingið veik
gamla konunginum frá völdum og gei’ð1
Reza að eftirrennara hans.
Síðan hefir hann unnið mest að Þvl».
að'gera sig fastan í sessi og koma svo a1