Heimir - 01.04.1909, Page 2

218
HEIMIR
RANNSÓKN OG LlFSSKOÐANlR.
E f t i r
GUDMUND ÁRNASON.
ARGOFT hefir þaö veriö sagt, aö lífsskoöanir séu
manninum jafngamlar, aö hann hafi frá byrjun reynt
aö gjöra sérgrein fyrir einhverjum óséöum virkileika,
er stæöi í sarnbandi viö hinn sýnilega heim hans og
einstaklmgslíf. Það mun óhætt aö fullyröa, að í þessari staö-
hæfingu sé oflangt gengiö. I raun og veru er ómögulegt aö
hugsa sér, aö nokkrar lífskoðanir í orösins rétta skilningi, efa
nokkur umhugsun urn hina ósýnilegu tilveru hafi veriö til, fyr
en maðurinn komst á þaö andlegt þroskastig aö geta rakið sam-
bandiö milli orsaka og afleiðinga aö einhverju leyti. Alt þaö,
sem vér nú vitunr um æfiferil mannsins á jörðinni og uppruna
lians, bendir,á, að hann hafi lengi veriö aö þroskast frá sínu
upprunalega dýrsástandi, þar til hann fór aö skilja samhengi
hlutanna í kring uin sig svo vel, aö hann setti þá í orsaka og af-
leiðinga samband hvern við annan; og ennþá lengur þar til
hann fann sig knúðan til aö gera ráö fyrir óþekktum orsökum
þess sem hann þekkti, en þá fyrst getur verið um lífsskoöanir í
eiginlegum skilningi að ræöa.
Allar lífsskoöanir hafa efalaust byrjaö þannig, aö mennirnir
hafa fyrst leitaö að orsökum þeirra hluta og viðburða, sem þeir
hafa skynjaö í utnheimi sínunr. Hvort s'em að hin elztu trúar-
brögö hafa veriö forfeöradýrkun, eöa náttúrudýrkun, eöa eitt-
hvað annað, er áreiöanlegt aö dýrkunin hefir altaf byrjað þann-
ig, aö þaö sem dýrkað var, var á einhvern hátt skoðað seni or-
sök þeirra hluta, er stóðu í nánu sambandi við lífiö sjálft; og á
frumstigum mannlífsins voru þeir hlutir auövitaö hin ytri lífs-
skilyrði. Sambandiö milli þessara lífsskilyröa og lífsins sjálfs
veröur fljótt auösætt, og þarafleiðandi lærir maðurinn snemma
aö skoöa sjálfan sig sem einn liöinn í orsaka og afleiöinga keöj-