Alþýðublað Hafnarfjarðar - 01.12.1983, Blaðsíða 9

ALÞYÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
9
Gunnlaugur Stefánsson:
„Pólska þjóðin er nágranni,
sem okkur ber að hjálpa“
í apríl sl. boðaði Alkirkju-
ráðið allar hjálparstofnanir, sein
liöfðu haft Póllandshjálp á dag-
skrá, til fundar um hjálparstarf-
ið í Varsjá. Ég var sendur á veg-
uin Hjálparstofnunarinnar til
að taka þátt í þessum fundi.
Nlarkinið fundarins var tvíþætt,
annars vegar að endurmeta
lijálparþörfina með viðræðum
við fulltrúa pólsku kirkjunnar
og ferðalögum um landið, liins
vegar skipuleggja hjálparstarf-
ið, ákvarða hvers konar aðstoð
og treysta skipulag dreifingar-
innar.
Á fundinum kom fram injög
eindreginn vilji hjá Pólverjum
um að hjálparstofnanir reyndu
eftir freinsta megni að halda
aðstoð áfram, því ástandið væri
enn mjög alvarlegt á meðal
margra þjóðfélagshópa, sérstak-
lega á ineðal aldraðra, sjúkra,
barnmargra fjölskyldna, atvinn-
ulausra og heilsugæslu- og
mannúðarstofnunum. Matar-
skömmtun væri enn í gildi og allt
verðlag væri hátt á því sem til
væri. Ég verð að viðurkenna að
ég efaðist um að þetta væri rétt
þar sent ég sat þarna á fundinum
og hafði þá ekki kynnst ástand-
inu öðruvísi en að sjá Pólverjum
bregða fyrir á götu. Mér fannst
fólkið, við fyrstu sýn, vel klætt
og líta sæmilega út, a.m.k. blasti
ekki nein neyð við augum túr-
istans. En ég átti eftir að skipta
um skoðun.
Ferðin var skipulögð þannig,
að eftir tveggja daga fundahöld
i Varsjá, var gert fjögurra daga
hlé á fundinum, en fulltrúar
sendir út um landið til að kynna
sér ástandið, athuga skipulag
hjálparstarfsins og reyna að
meta aðstæður raunhæft. Mér
var falið að fara til Krakow og
nágrennis, en þangað er um
fimrn tíma lestarferð frá Varsjá.
Ég dvaldi síðan í Krakow í fjóra
daga. Ég heimsótti sjúkrahús,
dagheimili, elliheimili og heimili
fyrir munaðarlaus bcrn. Ég fékk
tækifæri lil að heimsækja fjöl-
skyldur á heimilum sínum, skoð-
aði skipulag dreifingar á hjálp-
argögnum á veguin kirkjunnar.
Ég ræddi við fjölda fólks og
reyndi að skynja hvert ástandið
væri og hvort yfir höfuð væri
nokkur þörf á hjálp.
Ég sannfærðist uin að fyrr-
nefnt álit mitt hafði verið rangt.
Mikill skortur var á öllu og verð-
lag svo luikalegt í samanburði
við laun og tekjur að erfitt var
að skilja hvernig tolk fór að þvi
að draga fram lifið. Ég sá
skömmtunarseðla í búnkum á
eldhúsborðum fjölskvldna, en
ekki var handbært fé til að
kaupa fyrir þá. Talið er að fjórði
hver skömintunarseðill skili sér
ekki til baka, þvi fólkið hafi ekki
efni á að nýta sér þá. Ég fylgd-
ist með dreifingu hjálpargagna,
matvæla og fatnaðar, en sér-
stakar stöðvar afhenda hjálp til
einstaklinga á ákveðnum timum
og er öll afhendingin skráð. Pessi
dreifing er öll í untsjá kirkjunn-
ar. Pá hefur kirkjan á hendi
heimsendingarþjónustu \ið
aldraða og sjúka. Auk þessa hef-
ur kirkjan í sinni umsjá rekstur
margra mannúðarstofnana og
stór hluti aðstoðarinnar fer
þangað, t.d. til dagvistarheim-
ila fyrir börn og aldraða.
Fyrir utan nauðsynjar eins og
t.d. mjólk, brauð og kjöt, sem
mikill skortur er á, þá er ekki að
finna í Póllandi fyrir almenning
ýmsa nauðsynlega hluti til heim-
ilishalds, eins og varahluti í raf-
magnstæki svo ekki séu nefndir
varahlutir í bifreiðar. Allt slíkt
l'ærðu ekki nema á svörtum
markaði, fyrir dollara. Feigu-
bílstjóri sagði mér að eitt dekk
undir bílinn kostaði í dollurum,
á svarta markaðnuin, er sam-
svaraði fjögurra mánaða með-
allaunum en annars staðar væru
dekk ekki til sölu. Þetta þýðir
að fólkið getur tæpast verið án
þess að eiga nokkra dollara lil
að hlaupa upp á. Almennt svart-
amarkaðsverð á dollar er tífalt
liærra en hið opinbera gengi og
hafði verið hækkað fimmfalt á
fimm mánuðum.
Þegar ég kom til baka til Var-
sjár þá hafði ég sannfærst um
að þörfin á hjálp væri mikil og
nauðsynlegt væri að halda hjálp-
arstarfi áfram a.m.k. fram að
áramótum. Ég sá að hjálpar-
starfið hafði ekki einungis þýð-
ingu fyrir framfærslu fólksins,
heldur innihélt þetta starf lika
bæði mikilvæg tengsl \ið pólsku
þjóðina, sem var að berjast l’yrir
réttlæti, og el'ldi með þeim von
og styrk í þeirri baráttu. Hjálp-
arstarfið styrkti öryggi lolksins
gagnvart kúgun og ógn.
Fundurinn samþykkti að
hjálparstofnanirnar lcggðu fram
i einn sjóð þá fjármuni er þær
ætluðu að verja til Póllands-
hjálpar fram að áramótum og
síðan leggðu fulltrúar pólsku
kirkjunnar fram beiðni um hvers
konar hjálp þeir óskuöu eftir.
Pegar beiöni þeirra kom fram í
lok fundarins þá kom í Ijós að
pólska kirkjan óskaði in.a. eftir
100 tonnum af sild frá íslandi
i tveimur sendingum, þá l'yrri
eftir tnánuð og þá síðari í des-
ember. Hjálparstofnun kirkj-
unnar var síðan falið að sjá um
þessa framkvæmd.
Pað hefur stunduin verið haft
á orði að það þurfi ekki að vera
að hjálpa þeirn þarna í Póllandi,
þeir séu betur staddir en margir
aðrir. Það sé einungis verið að
létta undir með óréttlátu ríkis-
valdi sem kúgi þjóðina. Ég neita
því ekki að áður en ég kynntist
aðstæðum og viðhorfum fólks
í Póllandi þá hvarflaði þessi
skoðun að inér. En eftir að hafa
séð með eigin auguin hvernig
fólki líður þar og hve mikla þýð-
ingu hjálparstarfið hefur fyrir
líf og baráttu fólksins, þá er ég
sannfærðu um að þessi aðstoð
eigi rétt á sér. Mér verður einnig
hugsað til okkar sjálfra á dögum
Vestmannaeyjagossins og upp-
byggingarinnar þar á eftir. Pá
þáðum við erlenda hjálparað-
stoð að núgildandi verðmæti
yfir einn milljarð króna. Á sama
tíma hafði íslensk þjóð efni á að
kaupa 50 skuttogara og standa
að umfangsmiklum fjárfesting-
um á öllum sviðum þjóðlífsins.
Hér ríkti aldrei skortur og þáð-
um við sarnt hjálparaðstoð frá
útlöndum fyrir einn ntilljarð
króna. Það er sannarlega skort-
ur í Póllandi og fólk er einnig
þjakað og kúgað félagslega. í
hjálparstarfi krikjunnar er aldrei
tekin pólitísk afstaða til stjórn-
valda og sú afstaða látin ráða
um það hvort hjálpa eigi sak-
lausu fólki eða ekki. Pólska
þjóðin er nágranni sem okkur
ber að hjálpa í neyð hennar með
sama hugarfari er við þökkuð-
um erlendum gefenduin kær-
komna aðstoð á dögum Vest-
mannaeyjagossins.
Þegar ég var staddur í Pól-
landi þá var mér hugsað heim.
Við búum við málfrelsi, athafna-
frelsi, ferðafrelsi, félagafrelsi,
getum gagnrýnt og lifum ótta-
laust. Flestir hafa nóg til hnífs
og skeiðar og rúmlega það.
Neyslukröfurnar fjalla raunar,
oft fremur, um það sem við vilj-
um bæta við en getum auðveld-
lega verið án. Hafa þessi verð-
mæti frelsisins lifandi þýðingu í
daglegu lifi okkar? Kunnum við
að meta og þakka að fá að njóta
þessara réttinda sem eru að
sönnu forréttindi í heiminum,
jafn sjálfsögð og þau eru? Fr
hætta á að við glötum þessuin
réttindum, að við þurl'um að
reyna efnahagslegt neyðarástand
i biðröðum i marga títna til að
fá tnjólk, brauð og kjöt með
skömmtunarseðil í höndum?
Getur slikt gerst á íslandi? Mér
er minnisstætt þegar pólskur
vinur minn sagði mér frá því hve
neyðin í Póllandi hel'ði komið
á óvart, öllum að óvörum: „Ár-
ið 1975 lék allt í lyndi í Póllandi.
Allir höfðu nóg að borða, það
ríkti gleði og fjör, það var virk-
ilegt vor í lofti. Mannréttindi
höfðu mikið aukist á flestum
sviðum. Vöruframboð í versl-
unum var fjölbreytt og mann-
lífið iðaði af lífi og fjöri. Mikill
fjöldi ferðamanna heimsótti
landið og öflugur ferðamanna-
iðnaður var kominn til. Enginn
hugsaði til þess, og var viðbúinn
því, sein síðar kom. Það kom
eins og myrkur á einni nóttu.
Það gerðist á þeirri nóttu sem
skuldir landsins fóru yfir 50%
af þjóðarframleiðslu. Þá sögðu
erlendir lánadrottnar — hingað
og ekki lengra. Síðan byrjuðu
þrengingarnar, efnahagslegar
og félagslegar, sem vara enn.“
Mér verður stundum hugsað
til þessarar frásögu vinar míns í
ljósi íslenskra aðstæðna. Verð-
uin við ekki að vakna og skynja
það sem við eigum og höfum
reist, staldra við og skoða stöðu
okkar sjálfra, áður en lengra
verður haldið? Erum við að
stefna inn í pólskt ástand með
mikilli skuldasöfnun, óhófleg-
um fjárfestingum, ofnýtingu
fiskiiniðanna, ranglátri tekju-
skiptingu og gengdarlausri
eyðslu í óþarfa innflutning? Mér
er spurn, en vona af heilum hug
að við megum endurskoða okkar
mál, svo ekki þurfi að koma til
erlend aðstoð okkur til hjálpar!
ÓSKUM HAFNFIRÐINGUM
GLEÐILEGRA JÓLA, GÓÐS OG
FARSÆLS KOMANDI ÁRS.
ÞÖKKUM SAMSTARFIÐ
Á ÁRINU SEM ER AÐ LÍÐA.

Et&MiLíiKáte
Reykjavlkufvegi 60 — Hatnarlirði — Slmi 54400
IIIII M 1111111111111111111111111111111
OSKUM HAFNFIRÐINGUM
gleðílegra jjóla
GÓÐS OG FARSÆLS
KOMANDI ÁRS
ÞÖKKUM SAMSTARFIÐ
ÁÁRINUSEM *
ER AÐ LÍÐA
m
5PARI5JÚÐUR
HAFNARFJARÐAR
11111111111111111111111111111111iiiiiiiiiii
:í«
Alþýðublað Hafnarfjarðar
ÍJtget'andi: Alþýðufiokkurinn í Hafnarfirði
Kitstjóri og ábin.: Jóna Ósk Guðjónsdóttir, s. 54132
Auglýsingar: Ásta Sigurðardóttir, s. 52065
Setning: Acta hf.
Prentun: Fjarðarprent sf.