Ægir - 01.04.1913, Blaðsíða 3

ÆGIR
43
þrotin að skipum, en þeir fóru þó eigi lengra en
að leggja gjöld á þá, sem hér verzluðu. Eftir 1600
sést fyrir alvöru hvað má bjóða þjóð, sem býr á
umflotnu landi og getur eigi sjálf annast flutninga
sína.
1. Hdn megnar ekki að sporna við þvf, að
henni sé valdir viðskiftamenn og viðskiftavegir eftir
geðþótta eins manns, konungsins, eða félaga, sem
gjalda ákveðið verð fyrir og mega setja henni afar-
kosti. Þetta var og framið á íslendingum, og nú
var þeim ómáttugt að rísa við því, því að þeir
bjuggu í skóglausu landi og blóðsugurnar fluttu
þeim ekki skipavið.
2. Hún verður og ósjálfráð heimafyrir, þvf að
hún ræður engu um, hvar vörur eru settar á land.
Vilji hún ýfast við, þá má svelta hana, þangað til
hún beygir sig. Að lokum fer svo, að landinu er
skift í verzlunarhéruð, og má enginn verzla utan
þess héraðs, er honum er skipað. Þá eru menn
orðnir þrælar fastir á fótum. En hvað eiga menn
að gera? Ekki fljúga steiktar dúfur í munn þeim,
og ekki geta þeir vaðið yfir heimshöfin.
íslendingar urðu eigi aldauða eins og Grænlend-
ingar, og má vera að vér eigum líf vort að þakka
að skrælingjar náðu ekki til vor. Raunar vorujafn-
an skipagöngur til landsins, því að velgerðamenn-
irnir þurftu að flytja oss ormakorn og fleira, þótt
af skornum skamti væri, en einkum þurftu þeir að
flytja héðan ránsfeng sinn, góðar vörur vorar, sem
þeir auðguðust á. Eigi hefi eg fundið, hversu mörg
skip hafi gengið hingað á einokunartímanum, en
sjálfsagt hafa þær skipagöngur verið als ónógar.
Jón Sigurösson segir að á tfma konun'gsverzlunar-
innar hafi komið 30 skip til íslands á ári. Er senni-
legt að allan tfmann hafi gengið hingað 20—30
skip. Má telja vfst að aðflutningar hafi verið als-
endis ónógir, einkum er hallæri var í landinu, og
hafi samgönguleysi verið mikil orsök þess, er menn
urðu hungurmorða. Sést þetta meðal annars á því,
að skipin gátu ekki tekið alla vöru til útflutnings
eftir það er lengt var tjóðurbandið og öllum þegn-
um Noregskonungs leyft að verzla hér; og höfðu
þó þá vaxið skipagöngur. í almennri bænarskrá,
dagsettri á Alþingi 24. júlf 1795 ..kvarta þeir þar
yfir að verzlun kaupmanna sé ófrjáls, magnlaus,
niðurdrepandi og óbærileg, og biðja þess vegna um
að veitt verði frjáls verzlun við allar þjóðir. Þeir
kvarta einkum yfir að verzlun þeirra sé bundin við
ríki Danakonungs einssaman; að kaupmenn flytji
bæði oflitla vöru til landsins, einkum þó sem menn
þarfnast mest til atvinnuveganna, og vara sú, sem
flutt sé, sé bæði skemd tfðum og einatt, og svikin,
og þar að auki illa útilátin að vigt og mæli; pen-
inga fái menn ekki nema með mikilli ofanágjöf, en
óþarfa vöru sé neytt upp á menn bæði til kaups og
láns. Þá kvarta þeir yfir að kaupmenn geti ekki
tekið við nærri allri vöru þeirri, sem bjóðist frá
Iandsmönnum, og í góðu ári varla nema helming
hennar, og kefji þetta alla atvinnu landsmanna.
Þeir geta og þess með mikilli oánægju, að kaup-
menn dragi allan ábata sinn úr landinu og eyði
honum eða verji Danmörku til gagns einni saman,
og helzt Kaupmannahöfn, en afræki allar borgara-
Iigar skyldur sínar við ísland". Sést á þessu að
ónægar skipagöngur þykja mönnum þá einna verst-
ar. Að hinum atriðunum verður sfðar vikið. Óðar
en verzlunin varð hóti frjálsari ukust og skipagöng-
ur, þótt enn væri sá gallinn á, að þær voru bundn-
ar við eitt land. Síðan 1787 hafa þær verið sem
hér segir:
Ár Tala Tala Af hundraði
skipa smálesta frá Danmörku
1787—1800 mt. .. 55 4366 IOO
1801 —1810 — .. 42 3531 IOO
1811 — 1820 — .. 33 2665 IOO
1821 - 1830 — .. 54 4489 100
1831—1840 — .. 82 6529 100
1841—1850 — .. 104 7664 100
1851 — 1860 — .. ‘33 11388 til 64 100 •66*—60 81
1861—1870 — .. 146 I399I 65,3
1871—1880 — .. 195 20716 51
1881—1890 — .. 20 7 4>324 41,3
1891—1900 — .. 349 62392 00 vb
1901 1905 . . 385 92IOI 30,8
1906 401 116901 27,4
1907 496 1637x7 40
1908 379 139273 35
1909 318 116493 3°
I9IO 327 125155 23.=*
Á þessum skipalista má sjá, að fram til 1854 er
nákvæmlega eins háttað öllum samgöngum vorum
sem var fyrir 1788, nema hvað afarkostirnir voru
lftið eitt mýkri en á verstu tfmum einokunarinnar.
*) Við þennan lista höfundarins er það að at-
huga að hér munu einnig talin með öll fiskiskiþ
útlend sem i höfn koma, en þó engan veginn má
telja með samgöngum við útlönd og engan þátt
eiga f viðskiftaleiðum vorum. Þótt árið 1910 sýni,
að aðeins tæpur fjórði partur skipa hafi komið frá
Danmörku þá eru viðskiftaleiðir vorar svo að segja
albundnar við það !and ennþá sem kunnugt er.
Ritstj.