Ægir - 01.04.1962, Síða 8

122
ÆGIR
legið ljóst fyrir hjá flestum fyrirtækjum.
Valið myndi hafa verið á milli gengis-
breytingar, sem þá hefði þurft að vera
meiri en sú, sem kom til framkvæmda í
ágúst, og uppbótakerfis.
Sú fullyrðing, að sjávarútvegurinn sem
slíkur hefði getað staðið undir verulegum
raunhæfum kjarabótum á miðju ári 1961
á grundvelli aukins framleiðsluverðmæt-
is, virðist stangast allalvarlega á við
staðreyndir. Framleiðsluverðmæti áranna
1959—1961 var sem hér segir (innan-
landsneyzlu er sleppt) :
Millj. kr.
1959 = 2.916,2 = 100
1960 = 2.506,5 = 86
1961 - 2.938,5 = 101 (bráöab.tala)
Miðað er við verðlag hvers árs breytt
í núverandi gengi.
Ef litið er á grunnár efnahagsráðstaf-
ananna, þ. e. árið 1959 og framleiðslu-
verðmæti þess árs borið saman við fram-
leiðsluverðmæti sjávarafurða áranna á
eftir, virðist ljóst, að 14—20% almenn-
ar kauphækkanir hefðu ekki getað orðið
til frambúðar. Hafi staðið í járnum hjá
sjávarútveginum árið 1959, eins og marg-
ir vildu halda fram, er ljóst, að árið 1960
hefur verið honum óhagstætt. Ekki ætti
síður að vera ljóst, að árið 1961 heimil-
aði ekki miklar álögur á sjávarútveginn,
að öðru óbreyttu. Bæði er, að verðmæti
sjávarvöruframleiðslunnar var svo til
hið sama og á grunnárinu 1959 og hitt,
að á tímabilinu 1959—1961 átti veruleg
aukning sér stað í fiskiskipastólnum, að
ógleymdri mikilli fjárfestingu í nýjum
tækjum og veiðarfærum. Framleiðslu-
verðmæti á hverja framleiðslueiningu er
því minna á árinu 1961 en á árinu 1959.
Hitt er svo annað mál, að framleiðslu-
verðmætið sem slíkt, er ekki ávallt ein-
hlítur mælikvarði. Gildir þetta bæði um
heildartölur og framleiðslu einstakra fyr-
irtækja. Líka verður að taka tillit til
framleiðninnar. Sennilega hafa einhverj-
ar framfarir átt sér stað í rekstri fyrir-
tækja innan sjávarútvegsins á því tíma-
bili, sem liðið er, síðan efnahagsráðstaf-
anirnar komu til framkvæmda í febrúar
1960, og vonandi halda þær áfram að
eiga sér stað. Hinsvegar taka þær tíma
og svara sjaldan til stórs hundraðshluta
framleiðslukostnaðar á ári. Þar við bæt-
ist, að flest fyrirtæki innan sjávarútvegs-
ins þurfa að fá skilyrði til að auka hlut
eigin fjár í heildarrekstrarfjármunum.
Fyrr en það hefur gerzt, er ekki hægt að
segja, að rekstraraðstaða fyrirtækis sé
komin á þolanlegan grundvöll. Það fyrir-
komulag, að fyrirtækin yrðu og gætu velt
undan sér sívaxandi bagga stuttra víxil-
lána og staðið með þeim bæði undir kaup-
hækkunum og framkvæmdum, hlaut að
breytast, er verðbólgan var stöðvuð.
Fravikvæmdaáætlun.
Þau merkilegu nýmæli voru tekin upp
á s. 1. ári að fá hingað til lands þrjá
norska sérfræðinga til að vinna að heild-
aryfirliti um þjóðarbúskap íslendinga —
að svo rniklu leyti, sem tiltækileg gögn
leyfðu — og draga af því ályktanir um
framtíðaráætlanir. Síðast á árinu 1960
kom hingað til lands próf. G. M. Ger-
hardsen, sem vann að athugunum á sjáv-
arútveginum. Skýrsla hans lá fyrir í apr-
íl 1961. Með fyrirkomulagi sem þessu, að
hafa tiltækileg gögn um þróun þjóðarbú-
skaparins og haga áætlun í samræmi við
niðurstöður þeirra, má segja, að verið sé
að taka upp, á stærra sviði, rekstrarhætti
hvers vel rekins fyrirtækis.
Þannig má segja, að staðgóð þekking
á sjávarútveginum sem heild — á stærð
og afkastagetu báta og vinnslustöðva o.
fl. — geti breytt hugmyndum manna um
fjárfestingarþörf og framkvæmdir. Til
þess að myndin verði nægilega skýr, þarf
einnig í þessu sambandi að koma til
þekking á fiskistofnum og fiskigöngum
(þ. e. mögulegu hráefnisframboði á
hverjum stað og tíma), hafnarskilyrðum,
framboði vinnuafls og fjármagns, sam-
göngum, markaðsmöguleikum o. fl. Þeg-