Austri - 13.05.1931, Page 1

I. ár.
Seyöisfirði, 13. maf 1931.
15. blað.
Tvennir tímar.
#
þegar fslendingar hristu af sér ok útlendra
kaupsýslumanna, myndaðist brátt innlend
verzlunarstétt, sem með þrautseigju, fyrir-
hyggju og dugnaði náði yfirtökunum í verzl-
un landsins.
Það má, yfirleitt, segja um þessa braut-
ryðjendur íslenzkrar kaupsýslu, aðþeirhafi,
með allri framkomu sinni út ð við og vara-
semi og heiðarleik í viðskiftum áunnið ís-
lenzku þjóðinni trausts í augum útlendra
fjármálamanna. Var þetta traust á íslend-
ingum svo tryggt orðið og rótgrólð hjá
þeirri þjóð, sem viö skiftum mest við í
þann tíma, — Danmörk —, að það var
orðið að spakmæli meðal danskra kaup-
sýslumanna: „Islænderne, dem kan man
stole paa“. — Á íslendinga er óhætt að
reiða sig. —
Meðal þeirra manna, sem eftirlétu núlif-
andi kynslóð slíkt traust, má nefna menn
eins og Tryggva Gunnarsson, Geir, gamla,
Zöega, Ásgeir Ásgeirsson á ísafirði og Otto,
hinn eldri, Wathne, svo nokkur nöfn séu
tekin af þeim, sem minnisstæðust eru. —
Þessir menn höfðu allir fengið víðsýna um-
bótagáfu og sterka ðbyrgðartilfinningu að
vöggugjöf. Þó þeir væru ekki allir af ís-
lenzku bergi brotnir, var hin forna íslenzka
skllvísi þeirra höfuðdyggö. í þann tíma,
eins og nú, þurftu íslenzkir kaupsýslumenn
oft á trausti sinna erlendu viðskiftsmanna
að halda, því það var ekki annað að flýja
um lán en út fyrir landssteinana. En Tryggvl
Gunnarsson og hans samtíöarmenn þekktu
ekki annaö, en að skila hverjum eyri aftur,
sem fenginn hafði veriö að láni.
Stefna Tryggva Gunnarssonar, í verzlun-
armálum, var sú, aö veita fjármagninu til
sem flestra og örva með því sjálfsbjargar-
viðleitni manna. Hann var mótfallinn því,
að hætta fénu of mikið í hendur einstakra
manna, en reyndi af elnlægni og dugnaðl
aö fá menn til aö lyfta viðfangsefnunum í
samatarfi í víðtækum félagsskap. Tryggvi
Gunnarsson var maöurinn, sem með starfi
sínu í þágu norðlenzkra bænda vakti trú
þeirra á mitt samtakanna.
Núlifandi kynslóð tók við ávöxtunum af
starfi Tryggva og samtíðarmanna hans. Þessir
ávextir voru, varanleg verðmæti og mik-
il reynsla. En það dýrmætasta, sem eftir þá
lá, — arfurinn, sem núlifandi kaupsýslu-
menn áttu að varðveita, — var traust er-
lendra þjóöa á áreiðanleik íslenzku verzl-
unarsléttarinnar, þjóðinni yfirleitt og mögu-
leikum hennar.
Hvernig hafa núlifandi kaupsýslumenn og
þeir, sem gæta áttu veltufjárins, fariö með
þenna dýrmæta arf eftir hina gömlu skila-
menn?
Þeir, sem stjórnað hafa veltufé þjóðar-
ínnar og þeir, sem hafa fengið aðstöðu til
að nota það undanfarin 15—20 ár, tóku
við tiltölulega góöri og ennþá betri aöstöðu
en fyrirrennarar þeirra, — brautryðjendurn-
ir, — höíðu átt við að búa. Fyrri kynslóð-
in hafði Iagt þeirri núlifandi upp í hend-
uria innlendar lánsstofnanir og skuldlaus
fyrirtæki. Ennfremur, ains og áöur er sagt,
lærdómsríka reynslu og gott fordæmi í fyr-
irhyggju og áreiðanleik.
f staö þess, að halda í horfinu, höfðu
hinir vaxandi möguleikar og fjárráö þau
áhrlf á leiðandi menn fjármagnsins, að þeir
mistu sjónar á því fordæmi, sem þeim haföi
verið gefið, og þar með voru tengslin slit-
in, sem binda hefðu átt hinn nýja tíma, —
tíma möguleikanna og vaxandi fjármagns,
— við hinn gamla tíma. þann tíma, þar
sem menn, fyrst og fremst, treystu á eigið
framtak.
f stað þess, að taka menn eins og
Tryggva Gunnarsson og stefnu liansíverzl-
unarmálum sér til fyrirmyndar, hafa flestir
hinna ráðamestu fjáraflamannn undanfar-
andi ára og þeir, sem gæta áttu veltufjár-
ins, tekið upp samkeppnisstefnu útlendra
auðmanna, og eytt með því tugum miljóna
af veltufé þessarar fátæku þjóðar, í látlaust
innbyrðis stríö, sem alltaf er samfara þeírri
stefnu.
Mennirnir, sem hafa notaö sér þröngsýni
og hina heimsku óheillastefnu forráðamanna
veltufjárins, hafa tekið upp háttu erlendra
stórgróðamanna, án þess að athuga, hversu
óendanlega mikill munur þeirra er að öðru
leyti. — Er hér meint óhóf í lifnaðarhátt-
um, allskonar brask og stórspekulationir.—
Útlendir stórgróðamenn geta leyft sér slík
umsvif án þess að skaöa tiltölulega hin
stóru og auðugu þjóðfélög, sem
þeir tilheyra. En hinir „stóru" brask-
arar okkar litlu þjóöar, hafa ekki ööru úr
að spila en fé því, sem þeir hafa fenglö að
láni af veltufé hinnar fátæku íslenzku þjóð-
ar. Þaö má því segja um þessa menn, að
þeir séu varla fjár síns ráðandi, til slíkra
hluta.
Á tímabilinu 1915 til 1927 varþjóðinsvo
óheppin, aö ráðin yfir bönkum landsins
lentu í höndum þeirra manna, sem stóðu
á nokkurnvegin sama slðferðisstigi og sjálf-
ir braskararnir. Þessir menn höfðu ekki
augu fyrir því aö veita fé því, sem bank-
arnir höfðu yfir að ráða, til alhliða fram-
kvæmda þjóðarheildinni til heilla. í staðinn
var hverri miljóninni á fætur annari kastaö
í fyrirtæki, sem fyrir löngu hefði átt að
vera búið að gjöra upp sem gjaldþrota,
vegna skuldasöfnunar við bankana og vit-
lausra spekulationa, sem hjá sumum voru
hreinustu fjárglæfrar.
Á meðan þessu fðr fram, var eins og
glaumurinn úr skrauthýsum þeirra manna,
sem ráöstöfuðu fé þjóðarinnar á svo eftir-
minnilegan hátt, aö aldrei mun gleymast,
hafi stungið þjóðinsi svefnþorn.
En ármenn Islands, Framsóknarflokkurinn,
meö Tryggva Þórhallsson og Jónas Jóns-
son í broddi fvlkingar, vöktu þjóðina af
svefninum og bentu á í hvert öngþveiti
fjármálum bankanna var komið. Síðan þeir
fengu aöstöðu til, hln 4 árin síðustu, hefir
verið reynt að græða þau sár, sem fjár-
sukkið hafði búið þjóðinni. En því verki er
hvergi nærri lokið enn.
Þrælatök samkeppnismanna á þjóðinni
uröu henhi dýr. — í beinum töpum hefir
tímabilið 1915—1927 kostaö þjóðina 35—