Austfirðingur - 27.09.1930, Blaðsíða 4

2
AUSTFIRÐÍNGUR
Dánarfregn.
þau hjónin frú Marie og Sig-
urður kaupmaður Jónsson urðu
6. þ. m. fyrir þeirri sorg að missa
einkadóttur sína, Hjördísi, 13 ára
gamla. Hjördís var mjög efnilegt
barn, en átti síöustu missirin viö
mikla vanheilsu að búa, sem nú
hefir orðið henni að bana. Kunn-
ugur menn fjær og nær munu af
alhug samhryggjast foreldrunum í
þessari þungu raun.
um um þá menn, sem með fram-
takssemi sinni og áræði hafagert
ríkinu kleyft, að styrkja þann at-
vinnuveginn, sem orðinn er afturúr,
á miklu stórfeldari hátt en nokk-
urn mann óraði fyrir.
* *
*
Hjer er hafin stjettabarátta, jafn
harðvftug sem í nokkru öðru landi.
Næstu árin munu skera úr um
það, hvort heilbrigðustu einkenni
þjóðarinnar eiga að haldast í fram-
tíðinni, eða þau eiga að afmást.
Hjer hefir verið minni stjettamun-
ur, minni munur ríkra og fátækra
en í nokkru öðru landi. Nú er
verið að draga í dilkana. Verka-
mennirnir eiga að hata atvinnu-
rekendurna, bændumir útgerðar-
mennina, leikmennirnir embættis-
mennina. Með þessu er verið að
koma d þeim stjettamun, sem
umbótamenn annara þjóða hafa
verið að berjast gegn mannsaldur
fram af mannsaldri. því þegartek-
ist hefir að troða undirstjettartil-
finningunni og öreigahrokanum
inn í vinnandi lýð landsins, þá
mun fljótlega fara að hylla undir
„yfirstjettina" og auðrembinginn á
hinu leytinu. þaö er einkenni
skottulæknanna að gefa sömu
mixtúruna viö öllum sjúkdómum
Þekking þeirra nær ekki til þess
að skilgreina þörfina í hvert
skifti. Frömuðir stjettabaráttunnar
hjer á landi taka ekki nægilegttil-
lit til þeirra sögulegu raka sem
liggja að sjereinkennum íslenskrar
þjóðlundar. Þeir virðast telja
gefið að sömu ráðin eigi við með
þjóð, sem býr svo strjált að ekki
kemur nema einn maður á hvern
ferkílómetra, og með þeirri, er
telur hundruð manna á hvern fer-
kílometra.
Ekkert er skaðlegra þjóðlífi voru
en sundrungin, sem stööugt er
mögnuð. Engin barátta er ó-ís-
lenskari en stjettabaráttan. Skil-
yrðin eru hjer fyrir hendi enn ti
friðsamlegra úrræða í atvinnumál
unum, ef menn vilja opna augun
fyrir því og hætta að gefa okkur
útlendu mixtúrurnar, sem ekkí
eiga við hjer. Ekkert nema víðsýni
manna, sjálfsþekking og góögirni
geta bjargað þjóðinni frá þeim
hnekki, sem sem henni er búin
ef sundrúngin magnast fram úr
því sem er. Þeir stjómmálaflokk
ar, sem hafa stjettaríg og tortrygni
sjer að lífsnæringu eiga ilt erind
til þjóðarinnar.
Hörmulegt slys
varð hjer í firðinum þ. 23. þ. m.
Sigfinnur Mikaelsson bóndi á Grýt-
áreyri var að flytja heim hey, er
er hann hafði aflað sjer á Dverga-
steinsengjum, á litlum vjelbát þilj-
uðum er hann hafði fengið lánað-
an hjá Sveinbirni Ingimundarsyni
á Vestdalseyri. Bátnum fylgdi elsti
sonur Sveinbjörns, Jóhann 20 ára
aö aldri og tveir yngri bræður
hans, Ingvi Hrafn 15 ára og Ingi-
mundur 13 ára. Með Sigfinni vóru
einnig við heyflutninginn 3' ungar
dætur hans, Helga 13 ára, Pálína
11 ára og Anna Steinunn 10 ára.
Báturinn lá fyrir festum örskot
frá landi við svonefnda Kolstaða-
höfn í Dvergasteinslandi og var
íeyið flutt út í hann á róðrarbát.
n er síðustu heybaggarnir vóru
uttir í bátinn, og alt áðurnefnt
fólk í hann komið til heimferðar,
hvoldi bátnum snögglega — hefir
eflaust verið of háfermdur. Fólk
landi, er var við heyskap þarna
skammt frá, sá þegar slysið vildi
il, og var jafnskjótt náð í bát
Dann er næstur var, og róinn líf-
róður á vettvang, en er að var
comið voru engin önnur vegsum-
merki en heybaggarnir sem flutu
um sjóinn, en alt fólkið druknað
og báturinn á mararbotni.
Sigfinnur Mikaelsson var um
fimtugt, vaskleikamaður, glaðvær,
hagyrtur, drengur góður og vin-
margur. Ungmennin 6 er með hon-
um fórust á svo sviplegann hátt
vóru öll hin efnilegustu.
Enginn af .þeim sem fórust nje
3eim er á horfðu, kunnu sund.
Br það meira alvörumál en marg
an grunar og verður að því vik-
ð hjer í blaðinu síðar. Þegar
^etta er ritaö hefir tekist að finna
ík allra þeirra er fórust, nema
yngstu dóttur Sigfinns sál., sem
enn er eigi fundin.
Þistlar.
í.
Síðustu tíu árin hefir varla kom-
ið svo út blað af Tímanum að
ekki hafi verið þar ein eða fleiri
greinar um þá Magnús Guðmunds
son og Jón Þorláksson, annan
eða báða, Enn er blaðið að
skamma Magnús fyrir að taka
enska lánið, og þó hafa foringjar
Tímamanna orðiö að margkannast
við þaö opinberlega, aö ekki hafi
orðið hjá því komist að taka lán
ið og að lánskjörin hafi ekki ver-
iö verri en við var að búast.þeg
ar litiö væri á þáverandi hag
ríkissjóðs.
Ekkert blað á landinu hafði
barist eins harövítuglega fyrir því
að enska lánið yrði tekið eins og
Tíminn. Og enginn maður hefir
þorað að halda því fram að
Magnús hafi átt sökina á því að
ríkissjóður var svo illa kominn
sem þá var. Ógætileg afgreiðsla
fjárlaganna á þeim árum ol
kreppu ríkissjóðs. Magnús Guð
mundsson hefir af öllum veriö
Húsgögn allskonar:
Borðstofu, dagstofu, svefnherbergis, skrifstofu.
Samstæð eða einstök stykki útvegum við frá
Húsgagnaverksmiðju „Thór“, Horsens.
Myndir og verðlistar til sýnis.
talinn einhver gætnasti fjármála-
maður á þingi. Dauðasök Magn-
úsar er þá sú, að hann tók lán,
sem Tíminn gerði háværastar kröf-
ur um aö tekið væri, með þeim
kjörum sem foringjar Tímamanna
hafa oröið að játa, aö verið hafi
samræmi við ástand ríkissjóðs
þeim tíma.
Hvað ætli hefði sungiö í Tím-
anum ef Magnús hefði ekki tekið
ánið?
2.
Skrif blaðsins um Jón þorláks-
son bera höfundunum sama vitni
sanngirni og fjármálavits. Áður en
gengið hækkaði klifaði Tíminn
stöðugt á því hvað rúmjölstunn-
an væri dýr, en hljóp alveg yfir
að skýra mönnum frá því hvað
kjöttunnan hækkaði í verði. Svo
cemur gengishækkunin og síðan
hefir Tíminn látlaust stagast á því,
hve lítið hafi fengist fyrir kjöttunn-
una, en gleymir alveg að geta
íess hvað mjöltunnan hefir lækk-
að. Tíminn færir Jóni til skuldar
25 aura á hverri krónu, sem bónd-
inn fjekk fyrir kjötið og sjómað-
urinn fyrir fiskinn, en gleymir að
æra honum til tekna 25 aura af
hverri krónu sem bóndinn ogsjó-
maðurinn greiddu fyrfr aðfluttar
vörur. Ekki er að kynja þótt skuld-
ir safnist, þar sem reikningsfærsl-
an er með þessum hætti.
Annars vita það allir menn, að
Jón Þorláksson átti ekki sök
gengishækkuninni, sem varð 1925.
Jón hlaut sem fjármáiaráðherra
að taka fyrst og fremst tillit til
tillagna bankastjóranna í þjóð-
bankanum, þegar um svo víðtækt
fjárhagsmál var að ræða. Banka-
stjórar Landsbankans voru þeir
sömu og nú. Tíminn veit vel að
stefna þeirra var að koma krón
unni upp í gullgildi. Og hann veit
líka, að Jón þorláksson beittisjer
loks fyrir því að krónan hækkaði
ekki frekar en orðið var. Nú hafa
jafnan verið skiftar skoöanir um
það innan allra flokka hversu rjett
mæt eða heppileg gengishækkunin
1925 hafi verið. Magnús heltinn
Kristjánsson og Klemens Jónsson
voru t. d. báöir hækkunarmenn
1925. Magnús var í kjöri af flokks-
ins hálfu árið eftir og fjármála-
ráðherra 1927. Slíkur var dómur
Tímaflokksins um þessa fjármála-
stefnu hans. En hafi verið um sök að
ræða þegar krónan hækkaði, hvíl-
ir sú sök þyngst á herðum banka-
stjórum Landsbankans. Minnast
menn þess aö hafa sjeð nokkra
gagnrýni á gerðum þeirra í Tím-
anum?
4.
Þessi framkoma Tímans gagnvart
Jóni Þorlákssyni og bankastjórum
-andsbankarfs minnir mjög á ann-
að mál sem töluvert var deilt um
fyrir nokkrum árum. Á þinginu
1924 bar Tryggvi Þórhallsson fram
rumvarpið um Búnaðarlánadeild-
ína. Samkvæmt lögunum átti deild-
n að taka til starfa 1. júlí það ár
og var Landsbankanum gert að
skyldu aö leggja fram „alt aðu 250
jús. krónum á ári í þessu skyni.
í lögunum var svo fyrirmælt að
Búnaðarfjelag íslands skyldi semja
reglugerð fyrir stofnunina áður eu
hún tæki til starfa, þ, e. fyrir 1.
úlí. Tryggvi þórhallsson átti þá
sæti í stjórn Búnaðarfjelagsins, svo
jar voru hæg heimatökin í þess-
ari reglugerðarsmíð. En samt var
áhugi flutningsmanns frumvarpsins
ekki meiri en það, að reglugerðin
var ekki tilbúin fyr en um haustiö.
Og nú spryngur bomban. þegartil
átti að taka lýsir Landsbankastjórn-
in því yfir að hún hafi ekki fje
á reiðum höndum til stofnunar
deildarinnar. Tryggvi Þórhallsson
var um þessar mundir endurskoð-
andi Landsbankans, svo þar voru
líka hæg heimatökin, að rannsaka
hvort þessi yfirlýsing væri á rök-
um bygð. En hvað gerir Tryggvi?
Hann ræðst á Jón Þorláksson og
segir að hann hafi lýst yfir þeirri
„óheyrilegu Iífsskoðun" að ekki
væri hægt að stofna Búnaðarlána-
deildina. Bankastjórar Landsbank-
ans voru ekki nefndir á nafn, frek-
ar en þeir væru ekki til.
5.
í árásunum á Jón þorláksson
var því auðvitað haldið fram, að
Jón stofnaði ekki deildina bara af
bölvun sinni, til þess að allir ís-
lenskir bændur til samans gætu
ekki fengiö „alt að“ einum miljón-
arfjórðung af Iánsfje með sæmi-
legum kjörum. Og þó skipaði Jón,
eftir synjun bankastjórnarinnar, þá
Thor Jensen, Sigurð búnaðarmála-
stjóra og Halldór á Hvanneyri til
þess að undirbúa lögin um Rækt-
-j-unarsjóðinn. Var þetta fyrsta spor-
ið sem stígiö var til að koma því
þjóðþrifamáli í framkvæmd.
Búnaðarbankinn er æði miklu
stórfeldara fyrirtæki en Búnaðar-
lánadeildin var. Og nú hefir stjórn-
in í verkinu lýst yfir þeirri „ó-