Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 09.10.1928, Blaðsíða 3

en Mr. Shimmin hefir lofað að
skrifa grein í Alpýðublaðið um
þessi efni.
Mön tilheyrir brezka heimsveld-
inu, en eyjarskeggjar hafa þó full-
komna sjálfsstjórn í eigin mál-
um. Þeir hafa sitt eigið þing, sem
þeir nefna „Tynwald", er það
sama oröið og Þingvöllur, enda
fyrirmyndin Alþingi Islendinga
hiið forna. Eyjarskeggjar greiða
60,000 sterlingspund á ári til
brezku krúnunnar, eru 50 þús. af
því upp i stríðsskuldirnar. Að
öðru leyti er fjárhagur þeirra alls
óháður fjárhag Bretlands, enda
hafa þeir sin eigin fjárlög og
ák\eða sjálfjr skatta og tolla.
ÞLngið er í 2 deildum. Jafnað-
larmenn eru 6 í neðri deild, en alls
eiga þar sæti 24 þingmenn.
Styðja jafnaðarmenn nú frjáls-
lynda flokkinn til valda. Kosn-
ingarrétt fá allir, konur sem karl-
ar, við 21 árs aldur.
Fyrir 8 árum fengu jafnaðar-
menn samþykt lög um almennar
ellitryggingar, er styrkurinn 10
shillings á viku, eins og í Eng-
landi. Er hann greiddur öllum,
sem orðnir eru 70 ára og ekki
hafa yfir 15 shillings eigna- eða
atvinnu-tekjur á viku. Auk þess
fá allir á aldrinum 50 til 70 ára,
sem eru ófærir til vinnu eða ■
blindir, sama styrk, ef þeir ekki
hafa nægar eignir fyrir sig að
leggja. Ekki verður sagt, að greið-
lega gengi að fá lög þessi sam-
þykt, ihaldið spyrnti á móti í
lengstu lög, en er verkamenn
höfðu gert verkfall um alla eyna,
sá það sitt óvænna og lét undan
siga. Til að standast kostnaðinn
var tekjuskattur lögfestur sam-
timis Iögunum um ellitryggingar.
Styrkurinn nemur árlega um 60
þús. sterlingspundum eða 1 V
milljón króna. Eyjarskeggjar eru
helmingi færri en við Islending-
hafi verkamenn hennar ekki einu
sinni 'fengið svo mikið fé til um-
ráða, að þeir gætu keypt að-
göngumiða að kvikmyndasýning-
uin; voru aðgöngumiðarnir skrif-
aðir hjá verzluninni inn í reikn-
ing kvikmyndahússins, og færðir
notanda til .skuldar í reikning
hans. Sýnir þetta, að vald verzl-
Unarinnar hefir verið orðið ærið
miikið og ómyndugleiki verka-
lýðsins átakanlegur. En þar sem
verzlunin fékst við fiskkaup í
stórurn stíl og tapaði geysilega á
þeim, varð hún gjaldþrota; menn
töpuðu inneignum sínum hjá
verzluninni og atvinnureksturinn
hætti. Má segja, að á öllum Þing-
eyringum og mörgum öðrum hafi
bytnað stórkaupabrall verzlunar-
innar, og er þarna enn eitt dæmi
Þess, hve örlagaþrungið það get-
ur orðið almenningi, að velferð
hans sé í höndum einstaklinga.
Nú hafa maTgir Dýrfirðingar
k.eypt sér litla vélarbáta, og nokk-
ur seglskipaútgerð er frá Þing-
cyri. Eyrin, semvareign stórverzl-'
V’KUÚTGÁFA ALÞYÐUBLAÐSINS
ar, og ættum við þvi eftir sömu
hlutföllum að greiða um 2 's/&
milljónir í ellistyrk. Mikið fé er
árlega lagt til \'egagerðar og
þeirri vinnu hagað svo, að hún
verði til atvinnubóta þann tim-
ann sem minst er að gera. I-
haldið hefir jafnan reynt að koma
á þeirri reglu að greiða lægra
kaup við verk, sem unnin eru
í atvinnubótaskyni, en jafnað-
armenn hafa samt komið þvi
í gegn, að greitt yrði kaup sam-
kvæmt taxta verklýðsfélaganna.
— Nú er næsta málið aimennar
tryggingar fyrir ekkjur og mun-
aðaTlaus böm.
Félagsmálafundnrinn
í Helsingsfors.
-— Frh.
Fimta og síðasta fyrirlesturinn
j hélt Vabto Tamier, forstjóri fyrir
! samvinnufélagi.iu Elanto. Tanner
er þingmaður og foringi finskra
jafnaðarmanna og var forsætiis-
ráðherra í jafnaðarmannaráðu-
neytinu, sem sat að völdum í
Finnlandi fyrir tæpum tveim ár-
um. Hann er ræðumaður ágætur,
skýr og skemtilegur. Fyrirlestur
hans fjallaði um það þjóðfélags-
hlutverk samvinnuhreyfingarinnar
að bæta kjör verkalýðsins. Á
sama hátt, sem ríki og bæjarfé-
lög setja lög og reglur til þess
aö bæta úr þjóðfélagsmeinum og
rétta hlut þeirra, sem eru minni
máttar, á samvinnuhreyfingin,
með frjálsum samtökum, að miða
að sama marki. Ræðumaður
skýrði frá vexti og þroska sam-
vinnufélagsskaparins á Norðw
iöndum og í baltisku löndunum.
Miðaði hann ræðu sína sérstak-
lega við samvinnufélög neyt-
enda. Rækilegast rakti hann þó
fjarðarkirkju kl. 5 séra Ámi
séra Bjarni Jónsson, í Hafnar-
unarinnar, er nú í eign Landsbank-
ans. Hefir Kaupféfag Dýrfirðinga
hug á að kaupa hana og forða
fjarðarbúum frá því að braskað
veTði með hana og hún lendi á
ný í höndum manna með stór-
gróða hugsunarhætti. En sagt er,
að Landsbankinn haldi henni svo
dýrri, að ekki muni viðlit fyrir fé-
Jagið að kaupa.
En ekki mun hafa komið til
mála, að hreppsfélögin kaupi,
enda eru jafnaðarmenn þarna i
miklum minni hluta enn þá. Þó
er verkamannafélag á Þingeyrr.
Meira.
Hnifsdalsmálið.
var þingsett 1. þ. m. Verjandi
er skipaður Páll Jónsson lögfræð-
logur. fyrlr Eggert Halldórsisoín
og Hamies Halldórsson, etn Lár-
us Jóhannesson fyrir Hálfdan
Hálfdanarson. Verjendur tóku
tveggja mánaða frest.
sögu samvinnunnar í Finnlandi.
Hann benti á hversu samvinnufé-
lögin höfðu þar i landi bætt kjör
verkalýðsins með því að lækka
vöruverðið. Samvinnufélögin
hefðu einnig beitt sér fyrir skóla-
stofnunum og margs konar menn-
ingartækjum til þess að fræða
verkalýðinn og gera hann betur
færan í baráttunni fyrir bættum
lifskjörum. Neytenda samvinnufé-
lögin finsku hefðu alt af unnið
í nánu sambandi við verkalýðs-
félögin og stutt þau og styrkt í
baráttunni \'ið einstaklingsat-
vinnurekendur. Samvinnufélögin í
Fi.nnlandi hafa einnig alt af rnikið
hugsað um það að greiða starfs-
mönnum sínum gott kaup, hjálpa
þeim til þess að fá góðar íbúðir
og á allan hátt stutt aÖ velgengni
þeirra.
Síðast sýndi ræðumaður töflur
og teikningar yfir \nðskiftaveltu
og félagatölu samxúnnufélaganna
á Norðurlöndum. — Ræðunni var
fagnað með lófataki.
Þátttakendum félagsmálafund-
arins var gefinn kstur á að
skoða ýmsar bæjarstofnanir í
Helsingfors og nágrenninu. Voru
það einkum eldi- og barna-heimiili,
skólar og verkamannabústaðir.
Mátti þar sjá mörg merkileg fyr-
irtæki, og hefðu bæjarfulltrúar
Reykja\úkur án efa gott af að
kynna sér fyrirkomulag slikra
bæjarstofnana og leita þar fyr-
irmyndar.
Að loknum félagsmálafundinuim
áttu alljr þeir, er fundinn sóttu,
kost á að taka sér ferð á hendur
til Eystra Finnlands. Flestir fund-
armenn tóku því tilboði. I þeirri
ferð voru skoðaðar ýrnsar verk-
smiðjur og orkuver. Auk þess
frægir sögustaðir og fagurt Iands-
lag. Var sú för einkar skemti-
leg og fræðlandi. Ef til vill mun
ég síðar hér í blaðinu segja ör-
lítið frá því, sem fyrir augu mín
bar í þeirri ferð og þá einnig
þeim litlu kynnum, er ég hafði
af finsku þjóðinni og hinum fagra
og einkennilega höfuðstað Finn-
lands.
íslendingar eru á mörgum svið-
um eftirbátar annara Norður-
landaþjóða. Þó er það einkum
á sviði félagsmálalööggjafar. Við
höfum mjög ófullkomna ellitrygg-
ingu, sem þörf væri á að.endur-
bæta. Fátækralög vor eru að
mörgu leyti úrelt, ranglát og ó-
fullkomin. Atvinnuleysistrygging
er hér engin. Ríki og bæjarfélög
hugsa hér lítið um afkomu ekkna,
fráskildra kvenna og ógiftra
barnsmæðra. Sjúkratryggingar eru
hér í hinum mesta ólestri. Lög-
gjöfin hugsar lítið um það, þótt
heilsu og starfsþreki verkamanna
og sjómanna sé ofþyngt með of.
löngum vinnutíma, erfiðri og ó-
hollri vinnu. Lítið er gert til þess
að- sjá verkamönnum og fátæku
fólki fyrir sómasaimlegum húsa-
kynnúm. Þannig mætti lengi telja.
Islenzk félagsmálalöggjöf er yfir-
3
Vlkuntgáfa AlMðublaðsins S
kemur út á hverjum miðvikudegi, {
kostar að eins 5 krónur á ári. 2
Gjalddagi fyrir 1. okt. Úrsögn sé |
skrifleg, bundin við áramót, enda |
sé viðkomandi skuldlaus. Ritstjóri: t
Haraldur Guðmundsson, simi 2394. {
Afgreiðsla í Alþýðuhúsinu, Hverf- j
isgötu 8, simar 988 og 2350.
leitt fábreytt og ófullkomin. Flest-
ar þjóðir standa þar stórum fram-
ar. Hefi ég sérstaklega fundið til.
þess eftir að hafa setið félags-
málfundinn og kynt mér félags-
málalöggjöf á Norðurlöndum..
Hér er því ærið verkefni fyrir
hendi. Jafnaðarmenn á Norður-
löndum hafa mest og bezt beitt
sér fyrir bættri og aukinni fé-
lags-máilalöggjöf. Ef hér eiga
að verða verulegar umbætur á
því sviði, verður að styrkja og
efJa verkilýðs-samtökin og Alþýðu-
flokki-nn. AJþýðan sjálf verður að.
vinna að því að bæta kjör sín.
Öðrum er ekki til þess trúandi.
St. J. St.
Fundirnir
í Ámessýslu.
Alþýðuflokkurinn efndi til
Iandsmálafundar á Eýrarbakka á
laugardagskvöldið var, og anna-rs
á Stokkseyri á sunnudagdnn. Sam-
tímis efndi Framsökn til fundár á
Skegggjastöðum í Flóa. Jón Bald-
vinsso-n, Stefán Jóhann ög Har-
aldur fóru af hálfu Alþýðuflokks-
ins á Eyrarbakka-fundinn. Jóruas
ráðherra, Guðbrandur Magnús-
son og Hannes dýralæknir mættu
fyrir Framsókn, en Jónamir.:
Þorláksson, Kjartansson og ÓLafs-
son fyrir íhaldið, auk Magnúisar
Guðmundssonax, Sigurður Eggerz
fékk frí, enda sat Ólafur Thors
heima.
Funduripn á Eyrarbakka var
fjöJsóttur mjög og stóð frarn yfir
kl. 2 um nóttina. Leyndi það sér,
ekki, að íhaldið átti þar litlum
vinsældum að fagna, enda hafa
Eyrbekkingar fengið ómjúka
reynslu af fhaldsstjóm á jnnan-
héraðsmálum. Það kom og gredni-
fega í ljós, að Framsóknars“tjóm-
tn hefir bakað sér óvinsældir þar
og yfirleitt í lágsveitum Ármes-
sýs-lu með því að reynast verka-
mönnum við vegagerð verri hús-,
bóndi, greiða þeim 1-ægra kaup,
en stóratvdnnurekendur alment.
Hvað mun þá í Borgarfirði,
Skagafirði og víðar, þar sem
kaupið er enn þá lægra?
Fátt gerðist sögulegt á fundin-
um. Brýr og vegi í Skaftafells-
Sýslum nefndi íhaldið ekki að
ressu sinni, heldur ekki vatna-
mál Rangæinga eða Kjalarnesyeg.
Aftur á móti fullvsisaði Jón Þorl.
fundarmenn um, að hann væri
sami einlægi „jámbrautarmaður-
inn‘‘ nú og þegar hann batt tríiss
við tröllið „Titan“.