Alþýðumaðurinn - 24.07.1945, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUMAÐURINN
Þriðjudaginn 24. Júlí 1945

upp, þá er sá sem segir sig úr
stéttarfélagi ekki bundinn við
samninginn lengur en þar til
fyrsta tækifæri var til að slíta
honum af öðrum hvorum aðila,
þó hann vinni þau sörf sem
samningurinn er um. Eftir það
getur félagið engin bönd á mann
inn lagt. í 45. gr. nefndra laga
segir: „Ófélagsbundnir aðilar
reka mál sín sjálfir“. Það er
fyrir Félagsdómi.
Lög um stéttarfélög og vinnu-
deilur nr. 80/1938 gera því
fyllilega ráð fyrir ófélags-
bundnu verkafólki með fullum
réttindum, en hið margumtalaða
ákvæði 9. gr. samnings þess, er
stefnt hefir verið út af í máli
þessu, stefnir markvisst að því
gera þeim þegnum þjóðfélags-
ins, sem stunda algenga vinnu
ókleift að vera utan stéttarfélag-
anna. Stefnandinn telur því um-
deilt samningsákvæði ekki ein-
asta brot á 69. gr. stjórnarskrár
ríkisins, heldur og á anda og
sérstökum greinum þeirra laga,
sem sérstaklega hafa verið sett
um réttindi vinnandi fólks í
landinu.
Löggjafinn hefir því ekki
þagað um hið framþvingaða á-
kvæði oftnefnds vinnusamnings,
eins og htv. umboðsm. stefnds
heldur fram í greinargerð sinni
rtsk. 12. þar sem ákvæði til-
nefndar 3. og 45. gr. laga um
stéttarfélög og vinudeilur nr.
80/1938 kveða jafn skýrt á um
réttindi ófélagsbundins verka-
fólks, eins og þar er gert. Þar
sem oftnéfnt samningsákvæði
gerir manni ókleift að njóta
þeirra réttinda, sem lagagreinin
veitir, það er að geta losað sig
úr þeim félagsskap, sem hann
vill ekki vera í, nema hann
missi við það borgaraleg rétt-
indi, þá hlýtur samningsákváeð-
ið að vera ólöglegt samkvæmt
lagagreininni.
Við getum athugað þetta nán-
ar: Samkv. lagagreininni er fé-
lagsmaður laus við allar skyld-
ur við félag sitt, þegar hann
hefir sagt sig úr því, en svo kem
ur samningsákvæðið, sem útilok
ar hann frá vinnu, nema hann
haldi áfram að vera í félaginu.
Hvort er það þá lagaákvseðið,
sem Alþingi hefir sett, sém á
að víkja, eða samningsákvæði,
sem þröngvað hefir verið inn á
gagnaðila? Slíkt heyrir undir
dómstóla að skera úr um og við
skulum fletta upp 61. gr. stjórn-
arskrárinnar og sjá hvað hún
segir um þetta atriði: Þar segir:
„Dómarar skulu í erhbættis-
verkum sínum fara eingöngu eft
ir lögunum.“ Það virðist því
ekki leika vafi á því að ákvæði
lagagreinarinnar eigi að gilda
í þessum efnum.
Loks vill stefnandinn taka
fram, að Félagsdómur hefir
með dómi, uppkveðnum, 5. Júní
1942, í málinu Steingrímur Að-
alsteinsson gegn Verklýðsfélagi
Akureyrar Akureyri, viðurkent
alveg óskoraðan rétt einstakl-
ingsins til þess að vera tekinn
inn í verklýðsfélag og þá hljóti
jafnframt að verða að viður-
kenna að einstaklingur hafi ó-
skorðaðan rétt til þess að vera
ófélagsbundinn án skerðingar á
atvinnumöguleikum sínum. í
dómnum segir:
„Réttur verkafólks samkv. 2.
gr. laga nr. 80/1938, til inn-
göngu í stéttarfélög er almenn-
ur réttur, sem verður ekki bund-
inn því skilyrði, að umsækjandi
hafi beinlínis fjárhagslegra
hagsmuna að gæta t. d. vegna
samninga viðkomandi félags
við atvinnurekendur, á því
augnabliki sem hann sækir um
inngöngu. Og á öðrum stað í
dómnum segir: „Þó stéttarfélög
séu fleira en eitt í sömu starfs-
grein, getur það skift einstaka
verkamenn miklu að geta verið
í fleiru en einu þeirra.“
Félagið sem synjaði umrædd-
um manni um inngöngu, hélt
því fram að hann hefði engra
hagsmuna að gæta með því að
ná inngöngu í félagið, þar sem
hann stundaði allt annað én
verkamannavinnu, væri ritstjóri
blaðs, Alþingismaður og hefð-
ist yfirleit allt annað að en að
fást við störf verkamanna, þó
hann hefði lítilsháttar gripið í
algenga verkamannavinnu. Einn
ig hefði Verklýðsfélagið engin
sérréttindaákvæði í samningum
sínum við atvinnurekendur, svo
verkamaður, sem væri utan fé-
lagsins, hefði algerlega sama
rétt til vinnu og' hinn sem væri
innan þess.
Verklýðsfélaginu, sem sypj-
aði umtöluðum manni um inn-
göngu í félagið, var það ljóst,
að ef hann gæti sannað að hann
hefði hagsmuna að gæta með
því að komast inn í félagið, þá
ætti hann rétt á að fá inngöngu,
en Félagsdómyr telur manninn
ekki þurfa að sanna hagsmuna-
þörf sína í þessum efnum, þar
sem það geti haft þýðingu fyrir
hann að ná inngöngu í félagið
og að mega samtímis vera í öðru
stéttarfélagi og þar sem hér sé
um almennan rétt að ræða.
A sama hátt telur stefnandinn
sér ekki skylt að færa sönnur á
það, hér fyrir réttinum, hvort
hann hafi enn orðið fyrir skaða,
vegna samnings þess sem hann
hefir stefnt út af, eðg kunni síð-
ar að verða það, þar sem aug-
ljóst sé að samningsákvæðið úti-
loki hann frá því að geta sætt
betri kjörum fyrir vinnu sína,
en félag það sem neyðir hann
inn til sín með samningsákvæð-
inu, getur almennt náð, og það
eru almenn réttindi að hann
ráði því sjálfur óþvingaður af
öðrum aðila, hvort hann er í
stéttarfélagi eða ekki, en á það
skal þó bent, að stefnandinn hef-
ir með vottorðum tveggja at-
vinnurekenda á Akureyri, rakj.
6 sannað að honum hefir verið
synjað um vinnu af þeim, vegna
oftnefnds samningsákvæðis, og
leiðir eðlilega af því að hann
hefir þegar orðið fyrir vinnu-
tjóni, sem stafar af neitun þess-
ara atvinnurekenda, vegna á-
kvæða samningsins.
Þá krefur slíkur félagsskap-
ur sem sá er vill þröngva hon-
um inn til sín um há félagsgjöld,
■sem enginn getur sagt um hvað
geta orðið há í framtíðinni, sem
stefnandinn telur skaða fyrir
sig að greiða, þar sem hann hafi
engan sannanlegan hag af að
vera í félaginu, en heldur því
hinsvegar. fram að hann hafi
sýnilegan skaða af því.
Eg hefi hér gert grein fyrir
flutningi þessa máls fyrir Fé-
lagsdómi, eða þeim hluta hans,
sem ég hafði vélritaðan svo ekki
fer á milli mála að rétt sé frá
skýrt, og getur þá Verklýðsfél.
Akureyrar, sem fól mér flutning
málsins og aðrir þeir, sem hafa
fylgst með þessu máli frá upp-
hafi, athugað hvernig á málinu
hefir verið haldið. En fleira
kom fram í málinu en enn hefir
verið frá skýrt og verður á það
drepið í næsta blaði, um leið og
dómurinn verður athugaður,
sem hér birtist á eftir:
„Ár 1945, miðvikudaginn 4.
Júlí, var í Félagsdómi í málinu
nr. 1/1945, Erlingur Friðjóns-
son f. h. Verklýðsfélags Akur-
eyrar vegna Bergþórs Baldvins-
sonar gegn Alþýðusambandi ís-
lands f. h. Verkamannafélags
Akureyrarkaupstaðar uppkveð-
inn svohljóðandi
D ó M U R :
Mál þetta er þöfðað hér fyr-
ir dómi með stefnu, útgefinni
23. Maí sl., af Erlingi Friðjóns-
syni fyrir hönd Verklýðsfélags
Akureyrar, Akureyri, vegna
Bergþórs Baldvinssonar, félags-
manns þess félags, gegn Alþýðu-
sambandi íslands vegna Verka-
mannafélags Akureyrarkaup-
staðar, Akureyri. Hefir stefn-
andi gert þær kröfur í stefnu
málsins, að dæmt verði ógilt á-
kvæði í 9. gr. samnings frá 2.
Júní 1943 milli Verkamannafé-
lagsins og Vinnuveitendafélags
Akureýrar, og að dómurinn
leggi fyrir Alþýðusambandið
vegna Verkamannafélagsins að
nema ákvæði þetta burtu úr
samningnum, en það hljóðar
svo: „Meðlimir Verkamannafé-
lags Akureyrarkaupstaðar og
annara þeirra stéttarfélaga í
bænum, sem eru meðlimir Al-
þýðusambands íslands og aðrir
þeir, sem stjórn Verkamannafé-
lags Akureyrarkaupstaðar veit-
ir vinnuréttindi, skulu sitja fyr-
ir þeirri verkamannavinnu, sem
framkvæmd er.“ Svo krefst stefn
andinn og málskostnaðar úr
hendi stefnda eftir mati dóms-
ins.
Við munnlegan flutning máls
ins kom það upp, að samning-
urinn frá 2. Júní 1943 hafði
verið felldur úr gildi með síð-
ari samningi milli Verkamanna-
félagsins annarsvegar og Vinnu-
veitendafélagsins, Kaupfélags
Eyfirðinga og Byggingameist-
arafélags Akureyrar hinsvegar.
í upphafi 10. gr. þessa Samn-
ings, sem enn er í gildi er á-
kvæði öldungis samkynja að
efni því ákvæði 9. gr. hins eldra
samnings, sem í stefnu er kraf-
ist ógildingar á. Breytti því
stefnandi við málflutninginn
með samþykki stefnda dómkröf-
um sínum á þá leið, að framan-
greindar kröfur hans í stefnu
varðandi ákvæði 9. gr. samn-
ingsins frá 2. Júní 1943 beind-
ust nú að samsvarandi ákvæði
10. gr. hins gildandi samnings.
Málavextir eru þeir, að í
Nóvembermán. 1943 fór Berg-
þór Baldvinsson þess að leit við
tvo nafngreinda félaga í Vinnu-
veitendafélagi Akureyrar, þá
Jakob Karlsson og Sverrir Ragn
ars, að þeir tækju hann í vinnu,
en báðir synjuðu honum þess og
tilgreindu sem ástæðu fyrir neit
uninni ákvæði 9. gr. samnings-
ins frá 2. Júní 1943 um for-
gangsrétt félaga Verkamannafé-
lagsins til vinnu hjá þeim. Reis-
ir stefnandi dómkröfur sínar á
því, að greint ákvæði samnings-
ins frá 1943 hafi verið ógilt
gagnvart Bergþóri og sama sé
nú um samskonar ákvæði gild-
andi samnings. Styður stefnandi
þetta álit sitt fyrst og fremst við
þið, að upphaflega hafi verið á-
kvæðið komist inn í samninginn
frá 1943 vegna ólögmætrar og
jafnvel refsiverðrar nauðúngar
gagnvart Vinnuveitendafélaginu
Hafi nauðungin verið í því fólg
in, að Verkamannafélagið hafi
beitt hótun um vinnustöðvun og
Alþýðusambandið heitið því
fullum stuðningi sínum sbr. eft-
irfarandi símskeyti, er Alþýðu-
sambandið hafði sent Vinnuveit
endafélaginu meðan á samnings
unleitunum stóð: „Ef samning-
ar takast ekki milli yðar og
Verkamannafélags Akureyrar*
kaupstaðar og til vinnustöðvun-
ar þarf að koma, mun Alþýðu-
sambandið veita Verkamannafé
laginu allan þann stuðning, sem
það getur í té látið.“ Nauðungu
hafi einnig verið beitt til þess að