Alþýðumaðurinn - 30.12.1947, Page 2

f
2
(Alþm. hefir veriS beðinn fyrir
eftirfaranrli grein og birtir hana fús-
lega. |>ótt hann sé ekki sammála
greitiarhöf. nema í stírnul.
Vakri Skjóni hann skal heita.
honum mun ég nafnið veita.
þó að meri það sé brún.
Osjálfrátt duttu mér í hug þessar
Ijóðlínur skáldsins, þegar blöðin
báru mér þá frétt, að búið væri að
mynda nýtt stræti vestan við hæinn
og hlaut það nafnið Austurbyggð,
Af hverju jjetta nafn er dregið, get
ég ekki séð. Að Auslurbyggð sé
vestan við bæinn getur ekki ált sér
stað.
í sveitinni sérstaklega, er jiað sið-
ur, Jiar sem íveruhúsið er með kvist
þvert yfir húsið, að tala um austui'
kvistinn, suðurloftið o. s. frv. og
það liregzl aldrei, að austurkvistur-
inn er alllaf að au'stan og suðurloftið
að sunnanverðu. Við skulum halda
áfram að hafa aUsturkvistinn að ausl
an og suðurloftið að sunnanverðu,
Við verðum að gæta að jiví, að
strætanöfnin eru einn Jiáttur af ís-
lenzkri tungu, og að við höfum enga
heimild lil að íara með þennan Jiátl
eins og okkur sýnizt, eða sóða hon-
um af einhvern veginn.
Hvar eru nú Jieir menn, sem hafa
fengist við málvöndun eða mál
hreinsun á Jressu landi? Ég álít, að
við eigum að keppa að Jjví, að sem
flest orð í islenzkri tungu þýði sig
sjálf. eða með öðrum orðum, að
þau séu skiljanleg þó |iau séu ein-
sömul. t. d.: skóhlífar, reghlíf, inni-
skór, veiðarfæri, skriffæri, vasabók.
hitamælir, peningabudda, lyfjabúð
o. s. frv. Og með })ví að hverfa frá
því að láta strætin heita stræti og
göturnar götur, erum við komnir á
leið, sem stefnir í ranga átt; í áttina
til meiri glundroða og ómenningar.
auk þess, sem það er saurgun á ís-
lenzkri tungu.
Af ])ví ]>að virðist, sem Reykjavík
sé tekin til fyrirmyndar við hin nýju
götunöfn hér, er ekki úr vegi að at-
huga hvort rétt sé að sækja fyrir-
myndina þangað.
Eins og við vituin hefir í Rvík
verið horfið frá því fyrir liingu, að
nefna strætin sínuin réttu nöfnum,
heldur eru })au nefnd tún, lilíð, vog-
ur, eða eitthvað J). u. I., senr svn
verður lítt skiljanlegt fyrir Jiann,
sem býr útan Rvíkur. Búið er að taka
fjölda af nöfnum sveitabæja og
ýmsra byggðarlaga og gera að
strætanöfnum, t. d. mun Blönduhlíð-
in vera komin þangað, ef ég man
rétt.
Hér vil ég telja endingar á nokkr-
um strætanöfnum í Rvík: stræti,
gata, stígur, vegur, braut, (þessi
nöfn eru ekki móðins lengur), svo
er það: blettur, tún. holt. melur, gróf,
sund, teigur, hlíð, borg, vogur kamp-
ur, skjól.
Við höfum nú á seinni árum feng-
ið nýtízku hljómlist, rag-time og
jazz (skrílhljómlist). Við höfum líka
á seinni árum eignast nýtízku stræta-
nöfn, og þarna eru þau.
Þið sem kunnug eruð f Rvík mun-
uð kannast við nöfn sem þessi:
Þverholt, Grímsstaðaholt, Skólavörðu
holt, Kleppsholt, Mjölnisholt. En þið
sem ókunnug eruð J)ar, vitið sjálf-
sagt ekki, að sum Jiessi nöfn eiga víð
sérstök hverfi í bænum, en sum við
stræti. En svo er annað mjög skrítið
að nafnið stræti hefir villzt langt upp
í sveit (í Breiðdal).
Blöðin segja okkur að hin fyrir-
hugaða skautahöll eigi að standa á
svæðinu milli Hátúns og Sigtúns
austan Miðtúns. Þetta er mjög vill-
andi og skringileg lýsing og ókunn-
ugir skilja J)að svo, að Skautahöllin
eigi að standa út í sveit, sem ])ó ekki
er, heldur eru þetla nýtízku stræta-
nöfn og J)ykja að því er virðist
hreinasta afbragð.
Ef við tökuni til athugunar hvern-
ig aðrar þjóðir skipuleggja nöfnin
á samgönguleiðum í borgum og bæj-
um kemur í ljós að áðferðirnar eru
Jirjár.
Skipulagning nr. 1 og sú lang-
bezta er að tölusetja öll stræti og
götur, sem hægt er. Norður og suður
heita |iað stræti. en austur og vestur
götur (eða avenuel. Til ])ess að hægt
sé að koma að slíkri skipulagningu
strætanafna þarf gerð bæjarins að
vera góð; það er, að strætin séu
bein eins langt og bærinn er stór og
liggi samhliða með jöfnu millibili.
Fyrir síðustu aldamót var gerð til-
raun til að koma á svona skipulagn-
ingu strætanafna í Winnipeg, en það
reyndist ógerningur, því að lega
strætanna var ekki nægilega reglu-
bundin, svo allt varð að sitja við
sama.
Skipulagning nr. 2 er að Jiví leýti
frábrugðin nr. 1, að stutt nöfn eru
notuð til aðgreiningar í staðinn fyr-
ir tölur, og eru það venjulegast nöfn.
sem eru |iægileg i framburði og stutt,
eða ekki meira en tvö atkvæði eða
mest þrjú. I flestum tilfellum eru
Jiessi nöfn, sem notiið eru til aðgrein
ingar, mannanöfn t. d. Franklín ave,,
Taft ave.. Roosevelt ave., Washington
ave., (í Minneapolis) og Kennedy st.,
Balmoral st., Spence st., Young st.
o. s. frv. Skipulagning nr. 2 hefir
þannókost. að mikið örðugra er að
finna nokkurn ákveðinn stað en J)ar,
sem skipulagning nr. 1 er notuð.
Nú er aðeins eflir að minnast á
skipulagningu nr. 3. Eiginlega er
ekki rétt að kalla ])að skipulagningu,
])ví verkið er allt gert af handahófi.
Nöfnin eru gefin án })ess að Jiau séu
hyggð á nokkru. Oftastnær fvrsla
nafnið notað, sem stungið er upp á.
Svo Jiegar litið er á nafnakerfið í
heild, verður það allt emn óskiljan-
legur nafnagrautur.
Þessi síðast nefnda skipulagning
virðist Islendingum falla bezt í geð,
|iví eftir henni er farið um land allt,
eða að minnsta kosti hef ég ekki orð-
ið annars var.
Ef menning vor er eins góð og
við viljum láta aðra halda að hún
sé, sæmir ekki að við höfum það
lélegasta á Jiessu sviði.
Eg vil Jress vegna að við tökum
til athugunar hvort ekki sé hægt að
innleiða hér á Akureyri skipulagn-
ingu nr. 2. Það er að öll nöfn norð-
ur og suður endi á stræti, og öll
nöfn austur og vestur endi á gata,
og nöfn á öllum skágötum endi á
stígur. Fleiri tegundir af endingum
eiga nöfnin ekki að hafa.
Hvort hægt er að gera þessa breyt-
ingu veit enginn nema sá, sem hefir
hkýran uppdrátt af bænum fyrir
íraman sig.
Ég vil að notuð séu manna- og
kvennanöfn fyrir nafnagreiningu á
komandi árum, t. d. Árna-stræti,
Olafs-stræti, Jóns-stræti, Skúla-stræti
o. s. frv. Og svo kvennanöfn, t. d.
Önnu-gata, Hrefnu-gata, Emmu-gata,
Höllu-gata, Sigrúnar-gata (eða
Rúnu-gata), Guðrúnar-gata (eða
Gunnu-gatal o. s. frv. Þarna höfum
við ójnjótandi nafnafjölda að velja
úr, Jió aðeins séu notuð beztu nöfnin.
Stíganöfnin ættu að hafa samnöfn
fyrir nafnagreiningu.
Mér finnst það hreint ekki rétt
að við höfum hér rétt við höfnina,
í hjarta bæjarins stræti, sem hafa
engin nöfn.
Fyrir nokkrum mánuðum vildi til
slys á einu þessaóa stræta, og er það
þá nefnt „strætið vestur af bryggj-
unni‘\ Mér finiist þetta mesta ómvíid
arnafn, svo ég vil stinga upp á því,
að við finnum eitthvað betra. Stræt-
ið frá Skipagötu til Hafnarstræljs og
frá Skipagötu til Strandgötu hafa
engin nöfn. Þó þessi stræti séu stutt,
eiga þau að hafa sérstök nöfn, og
Þriðjudagur 30. desember 1947
húsin, sem við þau standa, kennd við
])au en ekki torgið.
Auðvitað strax og bærinn stækkar
meira, verður að skipta honum i
hverfi. en samt skulum við ekki
gera það með götunöfnunum, held-
ur er það hlutskipti þeirra, sem ann-
ast skipulagningarmál bæjarins að
segja til. hvernig honum skuli skipt.
Nöfn hverfanna vil ég að séu eftir
því, hvar í bænum })au liggja. Sé
hverfi myndað í suðvestur frá mið-
bænum á J)að að heita Suðvestur,
(táknað með stöfunum S. V.j, en
sé hverfi myndað í norðvestur frá
miðbænum á Jiað að heita Norð-
vestur, (táknað með stofunum N.V).
Svo skulu önnur hverfi í bænum fá
nöfn í samræmi við þetta.
Ég vil svo minnast örfáum, orðum
á Jijóðvegina um landið. Við heyr-
um hér daglega talað um veginn til
Dalvíkur, veginn fram fjörðinn, veg-
inn austur yfir heiðina, veginn sem
liggur til Reykjavíkur o. s. frv. —
Allir þessir vegir, eins og aðrir veg-
ir um landið, Jiurfa sérstök samræmd
nöfn, það er nöfn með sömu end-
ingu um Iand allt, t. d. Dalvíkur-
braut (eða vegur, það sém varðar
mestu er að nöfnin séu samræmd
en ekki einn grautur), Eyjafjarðar-
braut ('eða Fjarðarbraut), Norður-
landsbraut, þar til komið er íil Suð-
urlandsins, o. s. frv. Um leið og
þessi nafnasamræming er gerð ])arf
að athuga ])að, að ekkert strætisnafn
í kaupstöðum landsins hafi sömu
endingu.
Eg er í engum vafa um það, að
hægt er að benda mér á það, að
glundroðinn í strætanöfnum í bæj-
um Jiessa lands, sé sízt meiri en á
sumum öðrum sviðum, en það af-
sannar hreint ekkert af því, sem hér
er sagt.
J.
BANDARÍKJAMENN
SAMÞYKKJA
STÓRFELLDAR
LÁNVEITINGAR TIL
FJÖGURRA RÍKJA
Fyrir jólin var samþykkt á Banda-
ríkjaþingi 597 milj. dollara lán til
Frakka, Austurríkismanna, ítala og
Kínverja. Eiga Kínverjar að fá 60
milj., en hinar þrjár EvrópuJ)jóðir
537 milj. Fyrir stríð voru íbúatölur
Frakklands, Italíu og Austurríkis
samanlagt 91 milj., svo að augljóst
er við samanburð íbúatölunnar og
upphæðarinnar, hve risavaxin þessi
lánveiting er, hvað Evrópuþjóðirnar
þrjár snertir.