Alþýðumaðurinn - 12.06.1951, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
Þriðudagurinn 12. júní 1951
r--------------------------
ALÞÝÐUMAÐURINN
Utgefandi:
Alþýðuflokksfélag Akureyrar.
Ritsljóri:
Bragi Sigurjónsson, Bjarkarstíg 7.
Sími 1604
Verð kr. 20.00 á ári.
Prentsmiðja Björns Jónssonar h.j.
i-,,,,------
KÁK EÐA
RAUNHÆFAR
ÚRBÆTUR?
Óvíða mun árvissari kartöílu-
uppskera norðanlands en við
Eyjaíjörð, bæði í Akureyrarbæ
og sveitunum í kring, en árlega
verður talsvert af uppskeru þess-
ari ónýtt vegna vöntunar á góð-
um geymslustað.
Akureyrarbær á eina kartöflu-
geymslu, litla, og hefir látið inn-
rétta aðra í kjallara slökkvistöðv-
arhússins nýja, en samkvæmt
upplýsingum garðyrkjuráðanaut-
ar mun verða stórkostleg vöntun
á geymslu í haust, miðað við
garðaaukningu í vor.
Hjá Kaupfélagi Eyfirðinga
hefir að sögn ónýtzt í vetur á 3.
þús. tn. af kartöflum vegna slæmr-
ar geymslu, en félagið á enga
góða kartöflugeymslu, heldur
hafa bændur hér í kring orðið
að treysta nær eingöngu á eigin
úrræði í þessum efnum.
Á aðalfundi KEA, nýafstöðn-
um, kom fram tillaga þess efnis,
að félagið veitti bændum 100
þús. kr. lán til bygginga kartöflu-
geymslna. Má það furðulegt
heita, ef nokkrum hefir sýnzt
þetta einhver úrlausn eins og
málum háttar nú.
Kaupfélag Svalbarðseyrar hefir
leyst geymsluvandræði bænda á
Svalbarðsströnd á myndarlegan
hátt: Það hefir byggt stóra og
vandaða geymslu yfir kartöfluaf-
urðirnar, og eru þær ekkert smá-
ræði, svo sem kunnugt er.
Kaupfélag Eyfirðinga á að fara
eins að: Það á að reisa stóra og
myndarlega geymslu hér i bænum
fyrir kartöfluafurðir bænda á
félagssvæðinu. Slíkt er miklu eðli-
legri lausn heldur en dreifa smá-
geymslum út um allar sveitir, þar
sem kartöflurnar dúsa svo
kannske allan veturinn vegna
snjóa og frosta, án þess að kom-
ast á markaðinn, auk þess sem
margar geymslur og smáar hljóta
alltaf að verða dýrari en ein stór
á hagkvæmum stað.
Ef kaupfélagið treysti sér til,
væri einnig mjög eðlilegt, að það
sæi félagsmönnum sínum í bæn-
um fyrir kartöflugeymslu, leigði
geymsluhólf út fyrir sanngjarnt
gjald með eitthvað svipuðu sniði
og það leigir út geymsluhólf á
frystihúsi s:nu.
En einnig mætti hugsa sér sam-
vinnu milli félagsins og bæjarins
um geymslubyggingu.
Hér er mál, sem krefst bráðrar
úrlausnar bæði fyrir sveitir og
bæ.
Því fyrr sem góð og farsæl úr-
lausn fæst, því betra.
Arnór Sigurjónsson:
Bóndi nútímans
[Allan maímánuð og það sem af er júnímánuði hefir verið einmuna tíð í
Eyjafirði og Suður-Þingeyjarsýslu — og ugglaust yfirleitt um Norðurland.
Moldin hefir kallað, ef svo mætti segja. Alþm. þykir því vel hlýða að taka að
þessu sinni traustataki grein úr búnaðarblaðinu Frey. Hún er einmitt um
akureyrskan bónda, séðan með augum utanbæja-manns. Stundum er sagt, að
glöggt sé gest augað, og a. m. k. er alltaf fróðlegt að sjá, hverju gestir taka
eftir, sem okkur heimamönnum sést oft yfir. — Ritstj.]
STJÓRN BÆJARINS
Bæjarstjóri, Steinn Steinsen, ntun verða fjarverandi úr bænum
þessa viku og næstu. Bæjarráð hefir sett forseta bæjarstjórnar,
Þorstein M. Jónsson, skólastjóra, sem bæjarstjóra á meðan.
*
Enn hefir framkvœmdastjórn bœjarins eigi Icomið í verk að
setja upp umferðarmerki í bœnum, svo að hœgt sé að haga akstri
um göturnar á þann hátt, sem bœjarstjórn hefir samþykkt þegar í
jyrrasumar.
Síðan ég fór að búa á Þverá í
Dalsmynni 1942, hefi ég veitt bú-
skap eins nágrannabænda mmna
sérstaka athygli, vegna þess hve
mjög mér hefir sýnzt hann til
fyrirmyndar. Þetta er Jón G.
Guðmann, bóndi á Skarði við
Akureyri. Mér hefir þótt ástæða
til að vekja athygli annarra
bænda á búskap hans og hefi
vissulega haft í huga að gera það.
En þegar ég loks mannaði mig
upp lil að bjóða Gísla Kristjáns-
son, ritstjóra Freys, að skrifa
greinarkorn í þessum tilgangi,
skýrði Gísli mér frá þvi, að hann
hefði þegar gert þetta sjálfur og
sent grein sína til prentunar. En
boð mitt varð til þess, að Gísli
sótti grein sína til að sína mér
hana og óskaði að ég bætti við,
ef ég vissi eitthvað framar. Við
iestur greinar Gísla sá ég, að ég
Irafði engu við að bæta, er máli
skipti, en fús er ég til að staðfesta
frásagnir hans og varpa mínum
sjónarmiðum á sum atriði þeirra.
Eg skal þá fyrst gera ofurlítið
fyllri grein fyrir Jóni Guðmann,
áður en hann gerðist bóndi. Hann
er fæddur á Breiðsstöðum í
Gönguskörðum 14. nóv. 1896,
sonur hjónanna Gísla Þorsteins-
sonar og Helgu Jónsdóttur. Vor-
ið, er hann var á fyrsta árinu,
fluttu foreldrar hans til Sauðár-
króks, og þar ólst hann upp, gekk
í barnaskóla og unglingaskóla, en
vann aðallega við verzlunarstörf
og sjómennsku. Síðar lærði hann
leturgröft og flutti til Akureyrar
1921 sem fullnuma iðnaðarmað-
ur. Þegar til Akureyrar kom, fékk
liann brátt mikinn áhuga á lands-
málum, tók virkan þátt í baráttu
Alþýðuflokksins á Akureyri og
síðar. eftir að Alþýðuflokkurinn
skiptisl 1930, kommúnistaflokks-
ins. Hann var í þrjú ár ritstjóri
Verkamannsins og vann einnig
talsvert að bókaútgáfu. Eigi vann
hann þessi störf til framfæris sér,
og þar senr leturgröfturinn varð
honum heldur eigi arðvænlegur,
tók hann að reka smáverzlun til
þess að hafa tekjur af. Þar sem
hann var mikill starfsmaður og
reglumaður, gekk verzlunin
sæmilega. Ég kynntist honum
talsvert á þessum árum, af því að
ég sóttist eftir kynningu hans.
Mér þótti aðstaða hans einkenni-
leg og fannst hann, meðfram
hennar vegna, óvenjulegur og
skemmtilegur. Mér fannst honum
það fleinn í holdi að þurfa að
skipta sér milli svo ólíkra starfs-
sviða sem kaupmennska og verk-
lýðsbarátta óneitanlega eru, en
þetta gerði hann glöggskyggnan
bæði á sjálfan sig og þjóðlífsfyrir
brigðin, ef til vill fremur en orð-
ið hefði, ef störf hans hefðu verið
einþættari. Þó að tal okkar væri
stundum mest smástríð og gasp-
ur, var mér það mikil hressing,
hvað hann kom mér oft skemmti-
lega á óvart. Svo missti ég sjónar
af honum í rúm 10 ár, en frétti
næst af honum sem fyrirmyndar-
bónda rétt fyrir ofan Akureyri.
Þangað heimsótti ég hann
skömmu eftir nýár 1944, og var
þá búskapur hans að miklu leyti
kominn í það horf, er haldizt
hefir síðan. Eftir þetta hefi ég
gert mér ferð a. m. k. einu sinni á
ári til þess að líta á búskap hans,
mér til sérstakrar ánægju vegna
þess, hve vel búskapur hans hefir
verið rekinn, en til nokkurs sárs-
auka um leið, af því hve minn
búskapur hefir verið langt á eftir.
Þrennt einkennir búskap Jóns
Guðmanns í mínum augum:
vönduð ræktun jarðarinnar, full-
komin tækni við alla vinnu og
sérstök alúð við búféð. Þegar ég
kom jyrst að Skarði, var jarð-
rækin komin lengst á veg. Mestur
hluti landsins, sem býlinu fylgir,
var þá þegar fullræktaður, alls 26
ha., túnið gaf af sér talsvert á
annað þúsund hesta heys, og var
það meiri heyfengur en búið
nauðsynlega þurfti, enda var tún-
ið í ágætri rækt, tvíslegið og vel
um töðuna hirt. Kýrnar gengu
þá þegar nær einvörðungu á
ræktuðu landi á sumrin, sum árin
var talsverð heysala frá búinu, og
sumarið áður en fjárskipti urðu
á Akureyri, 1946, hafði Guð-
mann efni á því að láta ærnar
sínar, milli 30 og 40 að tölu, j
ganga í túninu allt sumarið. Verð-
ur ekki annað sagt en Guðmann
hafi skilið vel við fjárstofn sinn,
enda segir hann, að féð hafi borg-1
að þetta furðu vel, og hafði hann ^
aldrei átt eins vænt fé og þetta
haust. Síðan 1944 hefir Guðmann
endurræktað það af túninu, er
verst fór af stað, og á hverju ári
hefir hann hvílt bletti af því, ým-
ist með því að beita kúnum þang-
að eða taka þá til garðræktar.
Garðrækt hefir hann alltaf haft
mikla og arðgæfa jafnframt tún-
ræktinni, en allra mesta meðan
hann var að brjóta landið til
ræktunar. Árið 1939 varð upp-
skeran af garðávöxtum mest, 654
tunnur af kartöflum og 160 tunn-
ur af gulrófum, auk mikils ann-
ars grænmetis. Síðan hefir kart-
öfluuppskeran oft skipt hundruð-
um tunna.
Fyrstu búskaparárin varð Guð-
mann að notast við hestavinnu og,
hestaverkfæri við búskapinn, þeg-
ar mannshöndin þraut. En að
loknum ófriðnum 1945 varð hann
bænda fyrstur til þess að útvega
*
Byggingu almenningssalernanna er nú senn lokið og verða þau
sennilega opnuð til afnota undir mánaðarlokin. Gæzlustarf við þau
hefir enn ekki verið veitt, en margir hafa sótt um það.
*
Ilestamannafélagið Léttir óskar eftir, að girðingin ofan við
bœjar'andið verði fœrð lengra vestur í fjattið, því að skortur sé
orðinn tilfinnanlegur á hestahögum innan hennar, eins og hún ligg-
ur nú. Bœjarverkstjóri telur að fœrslan muni lcosta 14 þús. kr., en
eins og er, þá er ekkert girðingarefni fyrir hendi (vantar staura).
*
Bæjarráð hefir lagt til við bæjarstjórnina, að tillögu Halldórs
Halldórssonar um að breyta farvegi Glerár verði hafnað, Telur
það framkvæmd verksins eflaust dýra, en hitt skipti þó mestu máli,
að allt bendi til, að höfnin í Krossanesi muni eyðileggjast af fram-
burði árinnar, ef hún félli til sjávar í Jötunheimum.
*
Bœjarráð hefir samþykkt, að fá bœjarlandið myndað úr lofti
með kortagerð af því fyrir augum. Er hugmyndin að fá kort af
bœjarlandinu og nœsta umliverfi, eða sunnan frá Hvammslandi,
vestur í fjall og norður að norðurmerkjum Ytra-Krossaness. —
Myndatakan fer vœntanlega fram í þessum mánuði.
sér nýtízkuvélar og valdi þær
með mikilli forsjá. Nú á hann
heimilistraktor, sláttuvél, rakstr-
arvél, múgavél, heyhleðsluvél,
heyvagn, áburðardreifara, mykju-
dreifara, þvagdreifara, vélar til
sáningar og upptöku á kartöfl-
um, og beitir hann traktornum
fyrir allar þær vélar. Hann hefir
og hinn bezta útbúnað til þess að
taka inn heyið, sem hann súg-
þurrkar í ágætri hlöðu. Hann
kann vel með allar sínar vélar að
fara, getur gert við allar minni
háttar bilanir og hefir til þess
góð áhöld og verkstæði heima.
Mest hefir mér fundizt til um
fjósið hans, ef til vill einkum
vegna þess, að það hefi ég oftast
séð og skoðað. Erulíkt hefir fleir-
um farið. Ég minnist þess t. d.,
að þegar ég skoðaði ágætt fjós
hjá Jóhannesi Árnasyni bónda á
Þórisstöðum á Svalbarðsströnd,
sagði hann við mig brosandi:
„Ég var dálítið montinn af mínu
fjósi, þangað til ég skoðaði fjósið
hans Jóns Guðmanns á Akur-
eyri.“ í fjósi Guðmanns finnst
mér allt fara saman, það er hent-
ugt til hirðingar, bjart, loftræst-
ing prýðileg, og stendur það þó
oft opið, ef veður er sæmilegt,
því að Guðmann telur fjósylinn
kúnum ekki eins nauðsynlegan og
flestir aðrir. Mest er þó um vert,
hve kýrnar eru fallegar og vand-
lega hirtar, því að aldrei sést á
þeim óhreinka. Við hvern bás er
tilfærileg jata, og er því hver bás
hæfilega stór þeirri kú, sem þar
var valinn staður. Vandlega er
fyrir það girt, að. kýrnar gangi
aftur í flórinn, ef þær hafa
freistingu til þess. Á haustin, er
þær setjast að inni í fjóshitan-
um, eru þær allar snöggklipptar
með klippum, er ganga fyrir sog-
krafti mjaltavélarinnar. Þær hafa
vel verkað hey í jötunni allan
sólarhringinn til að grípa í, þegar
þær lystir, en leifar þeirra eru
bornar til geldneyta, rétt áður en
inn er borin ný gjöf, en hinsvegar
er þeim ekki gefinn mikill fóður-
bætir. Gætt er fyllstu stundvísi
við fjósverkin, og hefir Guðmann
unnið þau að mestu sjálfur. Gam-
an er að koma til hans í fjósið um
mjaltir, varpa til hans orði, þar
sem hann er við vinnu sína, og
taka við frásögnum hans, þegar
hann getur gefið gesti sínum
gaum. En truflað getur það um-
ræður, að hann hefir þar oftast
útvarp í gangi. Kúnum virðist
þykja sönglistin þægilegur háv-
aði, en fréttir og ræðuhöld meta
þær ekki.
Einu sinni þótti mér þó sviplegt
að koma þarna í fjósið. Mig
minnir, að það væri haustið 1946
og gæti þó hafa verið um vetur-
inn eftir. „Hvað er nú orðið af
fallegu kúnum þínum rauðu?“
spurði ég og fannst vanta þrjár
kýrnar, er gengið höfðu mér mest
í augu. Þá hafði Guðmann misst
5 eða 6 kýr úr bráðadauða, svo
að kalla í einu, og það einmitt
beztu kýrnar, er náð höfðu full-
um þroska. „Þó hefði mér þótt
verra að missa þessa eina en þær
allar,“ sagði Guðmann, er hann
hafði skýrt frá atvikum, og benti
á brandrauða kú að öðrum kálfi,
er þá liafði þegar að fyrsta kálfi
mjólkað nærri 5000 lítra. Það er
líka hinn bezti gripur, sem nokk-
ur íslenzkur bóndi hefir átt í
fjósi sínu fram til þessa dags,
hraust, falleg og mannelsk kýr.