Víðir - 09.03.1934, Blaðsíða 2

-iáú
VlÐIÉ
r
þjódskipulag Islendinga.
Kenslubók handa alþýðuskólum
og í heimahúsum. Eftir Eenedikt
Björnsson.
I*«tta er bókin, sem um var
getið í niðurlagi greinarinnar
Kenslubœkur í síðasta tbl. „Viðis".
Var því heitið að nokkrir kaflar
úr bók þessari skyldu birtir og
verður það nú efnt. En því verða
þó að fylgja ýmsar athugasemdir
og smærri tilvitnanir.
Sá, sem ætlar að segja frá ver-
andi þjóðskipulagi í ákveðnu landi,
þarf ekki til þess mikið annað
en þekkingu á efninu, og hæfi-
leika til þess að aegja frá blátt
áfram. Höfund þeBsarar bók-
ar skortir nokkuð á það fyr
talda, en á það síðara skortir
hann 100% eftir bókinni að
dæma.
Með efnið er víða rangt eða
ónákvæmlega faiið, sumpart af
þekkingarleysi, sumpart af mis-
Bkilningi, sumpart af þvi, að höf-
undurinn þarf að koma að sínum
eigin pólitísku skoðunum. En
frásögnin er víða slíkur orða-
vaðall, að efnisatriðin drukkna í
rakalausri, ósmekklegi skrúðmœlgi.
1. Kaflinn í bókinni heitir Ein-
staklingar. Hann byrjar svona:
„1. Einstakiingurinn á bágt, ef
hann lendir í skipreika og berst
að óbygðu landi. Hann er ein-
stæðingur, sem skortir samhjálp
og samvinnu við aðra. Hann
verður að annast öll þau störf,
sem megna að bjarga lifi hans
og tryggja það. Hann er einn á
verði til sóknar og varnar. Eng-
inn mælir orð við hann, enginn
strýkur honum hlýtt um kinn,
þegar hugurinn angrast, enginn
hagræðír honum, ef hann verð-
ur sjúkur, óg enginn lokar aug-
um hans, ef dauðann ber að
höndum. (Sbr. Robinson Krúso)
...................Honum verður
innan brjósts líkt og manni, sem
örmagna af hungri liggui á haf-
ísjaka með fulla pyngju gulls í
vasánum. Hann er frjáls og ó-
bundinn af gæðum og hagsmun-
um annara manna, eu hann er
ófrelsi bundinn og áþján þess
umhverfis og þeirrar náttúru,
sem honum einum er um megn
að sigra*). Sá veit gerst sem reyn-
ir. Hann þráir samneyt.i og sam-
viBtir við aðra menn. Hann skil-
ur að „maður er manns gaman'
og meira en það. Hann veit, að
hann muni verða öðrum mönrum
góður og hjálpfús, e( honum mætti
auðnast að ná fundi þeirra. Hon-
um skilst, hvað samvinnan þýðir,
og borgaralegar dygggir þróast".
Rað þarf víst ekki að efa, að
höfundurinn hefir verið allvel
ánægður með sjálfan sig, eftir
þessa fyrstu orðabunu. Én hitt
er óyissara, að nemöndunum verði
alveg ljóst, hvert hann er aÖ
fara. Hvað á hann t. d. við með
þvi, að maðurinn á jakanum sé
,frjáls og óbundinn af gæðum
annara manna?“ Og að „honum
skiljist hvað samvinnan þýðir",
þegar hann er að deyja úr hungri?
Maður á erfitt með að trúaá þann
samvinnuskóla.
fá et það nýstársleg kenning,
að „borgaralegar dyggðir þróist*
bezt þegar maðurinn er að far-
ast af likamlegum sulti. Flestir
munu hafa heyrt hitt sagt., og
sumir kanske sjálfir reynt, að
þegar maður er að bana kominn
af sulti, verður maður sljór og
kærulaus fyrir flestu öðru en að
stilla hungur sitt, og er jafnvel
albúinn þess að gera það á rudda-
legan hátt og án allra heilabrota
um „borgaralegar dygðir".
En nú er best að láta höfund-
inn halda áfram :
„2. A annan veg íeynist að-
staða einstaklingsins til llfsins í
þéttbýli eða þar, sem fleiri menn
eru saman komnir. Leikni hugar
og handa er hverjum manni gef-
in i misjöfnum mæli. Einn er
hæfur til þessa annar til hins, og
gagnkvæm hjálp og samvinna efl-
ir hagsmuni beggja eða allra, þeg-
ar þeir skilja afstöðu sína hvor
eða hver til annais á réttan hátt.
Sókn og vörn veiður léttari í
baráttu lífsins, sigurvon meiri og
sigurgleði tíðnr gestur þeim til
föruneytis. TJppspiettur að yndi
og samnautn lífsins opnast og
reyoast heilsubað og aflgjafi, lind-
ir að nýjum þrám og vonum.
Að „leikni hugar og handa“
sé „hverjum manni gefin í mis-
jöfnum mæii“: er ekki vel skilj-
anlegt. Hefir og höf eflaust ætl-
að að segja, að vit og kunnátta
8é gefið mönnum 1 misjöfnum
mælí. En mærðin fer með hann
í gönur, svo að það, sem hann
segir verðnr vitleysa. —
Það er sagt, að menn geti oið
ið svo rammviltir, að þeim sýn-
ist vatn renna upp í mót.i. Retta
hefir hent höf. Hann verður svo
ringlaður í sinni eigin mœlgi, að
hann lætur lindina renna til upp
sprettunnar. Pbr. „lindir að nýj-
um þrám og vonum".
m þessum kafla skilgreinir höf.
eignaréttinn með eftirfarandi orð-
um :
„Eignarrétturinn er fólginn í þvi,
að einstaklingurinn má eignast
verbmæti á þrennan hátt: 1.) að
erfðum, 2.) að gjöf, og 3.) með kaupi“.
Þarna verður höf. það ð, að í
stað þess að skilgreins, í hverju
eignanétturinn er fólginn, skýrir
hann frá því, hvernig menn mega
eignast verðmæti, en fer þar þó
rangt með, er hann segir að
menn megi aðeins eignast verð-
mæti á þann þerennan hatt, er
hann telur upp, en sleppir því,
sem þó er mest um veit, að
menn megi eignast. verðmæti með
þvi að afla þeirra beint úr skauti
náttúrunnar.
Þegar höf. talar um hvernig
menn geti fengið verðmæti með
kaupi, telur hann vöruskiftáversl-
un. En er hann ætlar að nefna
dæmi um vöruskifti, man hann
ekki eftir öðru en hnífakaup-
um ! —
Höf. er ákaflega l.amt að skil-
greina hugtök. En hætt er við,
að nemendur þeir, sem nota eiga
bókina, verði litlu nær því að
skilja hugtakið eftir lestur þess
oiðaflaums, sem oftast kemur í
stað látlausrar skilgreiningar.
II. kafli bókarinnar heitir Heim-
ilið. Þar telur höf. ýmsar tegund-
ir heimila, og segir meðal annars :
„En algengast og örlagarikasta
tegund heimilis er sá staður. þar
sem tveir menn eða fleiri hafast
við að staðaldri og eiga sér þar
duk og disk, þ. e. hafa matseld
og mötuneyti...........Heimilið er
vermireitur og gróðrarstöð eðlis-
þátta vorra.
Og siðan þetta :
Heimilið er hyrnlngasteiun og
vermireitur gróandi þjóðlifs. Þar
dafna og treystast dýpstu rætur
þess og veita frjóvandi straumum
nm æðar þess. Þar eru best
skilyrði fyrir siðgæðisþioskann, þar
skapast þjóðernið".
Það er alveg sama, hvaða efni
það er, sem höf. ætlar að segja
frá. Það drukknar allt í mærð,
og hann virðist alls ekki geta
sagt frá með latlausum oið-
um. Hversu þungt og einfalt sem
efnið er í eðli sínu, vefur hann
það í mærð og rósahnútum,
þangað til það er nemandanum
hoifið í hringiðu oiðaflaumsins.
Fegar hann á að segja frá
stjórnskipun landsins, dettur hon-
um ekki í hug að vitna í stjórn-
arskrána. Oið hennar eru alt of
einföld og blátt áfram. Þar stend-
ur ekki: Konungurinn er hæsti
tindur rikisvaldsins". „Kosninga
rétturinn er næsta dýrmætur og
örlagaríkur". „Alþingi er virðu-
leg stofnun og þjóðinni örlagarík".
Stjórnarskráin talar um kjördæma-
kosna þingmenn og landkjörna
þingmenn. En höf. nefnir ekki
svo „simpla" þingmenn á nafn.
Hjá honum er alþingismenn „ser-
kjörnir* og „samkjörnir".
Sérkjörna og samkjörna þing-
menn kannast enginn maður við
hér á landi. „Samkjörnir" er lika
hugsanarvilla, því það á hjá höf.
að þýða aðeins landkjörnir. En
til þess að merkingin se rökrétt
yrði það að þýða alla þá þing-
menn, sem kosnir eru fleiri en
einn í senn af sömu kjósöndum.
Þingmenn Reykjavíkur og þing-
menn tvíinenniBkjö) dæma eiu engu
síður samkjörnir, heldur en þeir
landkjörnu.
Pað mundi lengja þetta mál
alt of raikið, ef tekin væru mörg
dæmi um skrúðmælgi höfundar.
En af nögu er að taka. Hér
skal því aðeins bætt við upphafi
VI. kafla, er hann kallar Þjóð-
arhagir:
„1. Grundvöllur sá, sem allt.
athafnalíf þjóðarinnar byggist. á,
er eignarréttur einstaklingsins, og
or honum nokkuð lýst í I. kafla.
Á þessum grundvelli hvílir allt
stjórnskipulag þeirra athafna, er
skapa hinar beinu nauðsynjar
lífsins; fæði, klæði, hús o. s. frv.
Éessar athafnir eru atvinnuvegir
einstaklínganna framleiðsla þeirra
og peningavelta. Skiftir það miklu
fyrir efnalegt og andlegt sjálf-
stæði manna, þrifnað þeirra allan
og þroska, að skilyrði þeirra séu
í góðu lagi. Og er þó eigi stefnt
til þroska, ef árangur þessara
skilyrða er eigi notaður á réttan
hátt til sannrar farsældar á ham-
ingjuleið. Jarðyrkjuvélar, iðjuver
eimskip, jáinbrautir, búar og flug*
vélar eru t. d. ekki menning f
sjálfu sér og ekki leikni sú, er
mönnum lærist í ytri umbótum
með notkun þeirra, heldur lífrænn
gróður hjá mönnunum sjálfum, er
af þessu getur sprottið, heilbrigði
líkama og sálar, þróún samúðar
og hjálpfýsi, glæðing vonar og
trúar, fögnuður og samnautn há^
leitra efna, þjónusta í þarfir lífs
en ekki dauða. Sé innihald menn-
ingar tækni ein, sé hún vélgeng-
ar hamfarir í blindu kapphlaupi
um efnisgæði, þá verður hún
mönnunum hefndargjöf, verður til
þess að skapa þeim bölvun en
ekki blessun. Þá er betra að vera
Robinson Krusó á eyðiey, frjáls
og þó bundinn örmum vilLiar
náttúru. Öll hin mikla tækni nú-
tímans, allar íramfarir hans á
sviði framkvæmda og vísinda eiga
því að vinna i þarfir láns oglífs*.
1 þes8u 1. atiiði VI. kafla ægir
mörgu saman. Rað eru huðleið
ingar um eigriarrétt, stjórnskipun
athafnalif, vélmenningu og aið-
menningu, allt í hringiðu og á
floti í mælgi. Ekkert er höfuð-
atriði eða stendur upp úr, svo
nemandinn geti fest hönd á því.
Það væri kannske helst „sam-
nautn háltitra efna*. En hvað
meinar höf. með þvi ? Veit hann
það sjálfur? —
Meira.
Barnavagn
til sölu. Uppl. á prentsmiðjunni.
AUGLÝSIÐ I VÍÐX