Víðir - 03.03.1951, Blaðsíða 2
VIÐIR
®Vez&twn
PWWWWAWWWWWWVV
|| J^iMr
kemur út á laugardögum Ji
11 Fylgirit: !|
11 GAMALT OG NÝTT ![
11 Ititstjóri: í
!; EINAR SIGURÐSSON f
|! Sími 2685 |i
; i Víkingsprent
, íwV\rt/WWWt/WWWW.)V«
Verður kjördæma-
skipuninni breyil!
Tyær athyglisverðar grein-
ar um þetta efni hafa nýlega
birzt í stjórnarblöðunum.
Greinin í Morgunblaðinu heit-
ir Heilbrigt stjómarfar eðp . . .
og er talin vera eftir Sigurð
Bjarnason. Greinin í Tíman-
um er eftir Þórarinn Þórar-
insson og heitir Flokkaskijmn
— samsteypustjómir.
Af þessum greinum ætti að
mega draga nokkra ályktun
um, hvað í vændum sé í
stjórnarskrár- og kjördæma-
málinu, og það því frekar,
sem báðar þessar greinar
hníga í sömu átt. Stjórnar-
flokkarnir hafa, sem kunnugt
er, mikinn meiri hluta á al-
þingi og geta, hvað þingstyrk
viðvíkur, komið fram hvaða
máli, sem þeir vilja.
I Morgunblaðsgreininni er
fyrst skýrt frá reynslu Breta
af tveggja flokka kerfinu og
„að Bretland hefur um langt
skéið verið talið öndvegisland
þingræðisskipulagsins. - Fjöl-
margar þjóðir, sem búa við
glundroða margra smáflokka
og samsteypustjórna eiga þá
ósk heitasta að losna við slíkt
stjórnarfar og öðlast festu og
öryggi hins brezka stjórnar-
fars“. Síð'an er rakin þróun
þessara mála á Islandi og
sagt, að hrossakaup og póli-
tískt brask móti svip stjóm-
málanna og þetta sé óhjá-
kvæmileg afleiðing af sam-
stjómarskipulaginu. Að' lokum
segir í greininni: „Islendingar
geta breytt þessu. Þeir geta
fylgt fordæmi Breta, og þeir
verða að gera það, ef þeir
vilja skapa heilbrigt stjórnar-
far i landi sínu“.
I greininni í Tímanum er
fyrst bent á, að samstarf Al-
þýðufiokksins og Framsókn-
arflokksins hér áður hafi ver-
ið eðlilegt og hér megi gera
ráð fyrir fjölgun flokka. Svo
segir: „Við þurfum að fá
stjórnarkerfi, sem miðar að
því að skapa sterkar, sam-
stæðar heildir eða fylkingar,
en sem dreifir ekki kröftun-
um milli margra smáflokka,
svo að afleiðingin verður
glundroði og upplausn, sem
endar með einræði. Tii þess
að ná þessu marki virðast
einkum tvær leiðSr, að af-
henda þjóðkjörnum forseta
Frjálsari innflutningur.
Það er nú íikveðið að setja
verulegan hluta af innflutn-
ingnum á frílista í viðbót við
það, sem áður var. Talað er
um 60%, en það kann að
verða meira. Þetta er gleði-
efni öllum almenningi og
þeim, sem við kaupsýslu fást.
Vonandi verður innan
skamms hægt að afnema öil
innflutningshöft, en það kem-
ur nú bráðlega í ljós, þegar
farið verður að framkvæma
þessar nýju reglur.
Almenningur kvíðir að
sjálfsögðu dýrtíðinni, en
ekki hækkar verðið á vörun-
um, þó að innflutningur á
þeim verði frjáls, nema hvað
vörur þær, sem fluttar verða
inn fyrir bátagjaldeyri, verða
sennilega 20—30%, dýrari en
ef þær væru keyptar fyrir
frjálsan gjaldeyri. En sjálf-
sagt hefðu þá fæstar af þeim
verið settar á frílistann. Ef
framkvæmdavaldið og kjósa
til alþingis eingöngu í ein-
menningskjördæmum“.
Þessar umræður stjórnar-
blaðanna kunna að benda til,
að þess verði ekki langt að
bíða, að stjórnarskrármálið
verði tekið á dagskrá og til
lykta leitt, og verði þá horfið
að því ráði að hafa eingöngu
einmenningskjördæmi og af-
nema þá uppbótarþingsætin.
Þetta myndi raska mjög
flokkaskipan á alþingi frá
því, sem nú er.
aflaleysi á þorskveiðunum
ætlar nú að bætast ofan á
allt annað, verður hlutur vél-
bátaútvegsins ekki of góður
þrátt fyrir þessi gjaldeyris-
fríðindi.
Það mun sjálfsagt mörgum
finnast fjarstæða, ef því væri
haldið fram, að jafnhliða því
sem vörur eru settar á frílista,
ætti að afnema á þeim verð-
lagseftirlitið og láta hina
frjálsu samkeppni njóta sín.
Þegar nóg er af vörum, er
samkeppnin bezta tryggingin
fyrir lágu vöruverði. Kaup-
mennirnir keppa miskunnar-
laust, þegar þeir geta komið
því við. Vegna verðlagseftir-
litsins þrífst alls konar spill-
ing, sem ekki gætir, þegar hin
frjálsa sanrkeppni fær að
njóta sín. Aðeins þegar skort-
ur er á vöru, svo að ekki er
liægt að fullnægja eftirspurn-
inni, á verðlagseftirlit rétt á
sér.
AthyglisverSar tölur.
Söluskatturinn nam á árinu
1950 tæpum 54 miljónum
króna, og vantaði aðeins fjór-
ar miljónir króna upp á að
vera jafnmikill og verðtollur-
inn. Þessi skattur átti aðeins
að vera bráðabirgðaskattur í
1 ár.
Skuldir ríkissjóðs námu í
árslok 1950 327%) milj. króna,
og þar af erlendar skuldir 106
miljónir króna.
Mótvirðissjóður nemur nú
127 miljónum króna. Mót-
virðissjóður er, sem kunnugt
er, fé, sem lagt hefur verið
inn á lokaðan reikning í
Landsbankanum hér og er
jafnvirði í íslenzkum krónum
því Marshallfé, sem ísland
hefur fengið sem óendurkræft
framlag.
Sparifé í bönkunum er 600
milj. króna.
Utlán bankanna eru 1100
miljónir króna.
Tölur úr þjóðar-
búskap U. S. A.
í janúar:
1949: 1951:
Heildsöluverð 249 388
Seðlaveltan 27.1 27.2
Stálframleiðslan 1.81 1.99
Bílaframleiðslan 150.6 150.0
Olíuframleiðslan 4.24 5.76
Rafm.framleiðslan 6.3 6.98
í desember:
1949: 1950:
Iðnaðarframl. 179 216
Tekjur (ársmeð-
altal) 205.7 231.9
Starfandi fólk 58.6 60.3
Ath. Seð'lavelL íin er í milj.
dollara, stálframleiðslan í
milj. lesta, bílaframleiðslan í
þúsundum, olíuframleiðslan í
milj. fata, rafmagnsfram-
leiðslan í milj. kwt., starfandi
fólk í milj. Tekjurnar eru í
miljörðum dollara.
Kolainnflutningur
Evrópu
frá Ameríku þennan vetur
verður um 4 miljónir lesta.
Það svarar til að vera 10
farmar í skip á stærð við Brú-
arfoss hvern einasta dag allt
árið. Af áðurnefndu kola-
magni fara 1.2 milj. lesta til
Bretlands. Það er þó talið, að
þetta fullnægi ekki nærri
þörfinni og innflutningurinn
hefði þurft að vera 5 miljónir
lesta og 1 milj. lesta af koksi.
Odýrustu kolin lcoma frá
Þýzkalandi. Pólverjar hafa
hækkað verðið hjá sér, og
nálgast nú verðið hjá þeim
það, sem það er á kolunum
frá Ameríku.
U. S. A. selur
gömul skip.
I fyrrihluta janúarmánaðar
hefur stjórn flotamálanna í
Washington selt 131 skip,
sem byggð voru í stríðinu,
fyrir samtals 88 milj. dollara.
Um miðjan janúarmánuð
rann út heimild til að selja
meira af slíkum skipum. Af
þessu 131 skipi voru 91 li-
bertyflutningaskip, 10 liberty-
olíufiutningaskip, 20 victoiy-
skip og 19 C4.
Síðan í marzmánuði 1946
að sala þessara skipa, sem
fyrst og frenrst voru byggð’ til
þess að nota í stríðinu, hófst,
hafa alls verið seld 1960 skip.
Af þeim fóru 847 skip til
amerískra útgerðarmanna, og
1113 skip voru seld úr landi.
AIIs hefur salan numið í doll-
urum 1830 milj., eða tæpri 1
milj. dollara að meðaltali, en
þetta voru yfirleitt mjög stór
skip, og sáust mörg þeirra hér
við land.
Verzlunarsamningi milli
SvíþjóSar og Spánar
er nýlokið. Samningurinn
nær ekki yfir allt árið, en gert
er ráð fyrir, að ársviðskipti
þessara landa nemi sem svar-
ar um 300 miljónum íslenzkra
króna.
Tvennii tvíburar.
Eftir Louis Cauperus.
Ég var gagnkunnugur þeim öllum fjórum. Þau hétu Jan
og Henrik Ruysdonck og Lizzy og Marjory Leliekamp.
Piltarnir voru synir Ituysdoncks í Amsterdam, og báð’ar
Leliekamps-stúlkurnar voru af amerísku ættagreininni, sem
kölluðu sig Leliekamp, en voru áreiðanlega komnir af hol-
lenzku Leliekamps.. Það var fögur sjón að horfa á þau
fjögur, þegar þau fóru út á skemmtigöngu eða sátu inni
í kaffihúsi eða leikhúsi, hvort heldur það var nú í París
eða London. AUir urðu að snúa sér að þeim og horfa á þau.
Ruysdoncks-bræðurnir voru hollenzkir þreklegir strákar,
tígulegir ásýndum, með þessu alvörugefna, sérlega virðing-
arverða, næstum kalvinska látbragði. Þeir voru virðingar-
verð dyggðablóð þrátt fyrir ungan aldur — tuttugu og
sex ára — og sóru sig í ætt algildra, viðurkenndra, lág-
sléttu-aðalsmanna. Ahrif föður þeirra liöfðu frá byrjun lát-
ið þessum piltum í té eitthvað staðgott og öruggt. Þeir
voru bindindissamir og yfirlætislausir í öllu, sem þeim við
kom, klæðum, bifreiðum, þjónum og vindlaveskjum, en
allt, sem þeir áttu, var sterldegt, verðmætt, endingargott
og bar einkenni gaumgæfilegrar hófsemi og vott um góðan
smekk og stílfestu. Jan og Hinrik Ruysdonck voru fallegir
og ágætir piltar. Ég var reyndar aldrei hárviss um, hvorn
þeirra ég mat meira og með fram vegna þess, að þeir voru
eins líkir og tveir vatnsdropar. Hár beggja var jafn fagurt
og alveg eins klippt. Nauðrökuð andlit þeirra báru hinn
sama hraustlega, ferska litarhátt. Þeir báru sams konar
innsiglishringi á sömu fingrum. Þeir létu sauma fötin sín
hjá sama klæðskera. t stuttu máli, það kom alveg út á
eitt, hvort þú sást Jan eða Hinrik, þeir voru alveg eins,
nema — Jan, hinn eldri tvíburanna, var naglsrót úr þumal-
fingri hærri en Ilinrik, og það var aðeins hægt að taka eftir
þessum sáralitla mismun, þegar þeir stóðu hlið' við hlið.
Aðeins þá var unnt að sjá, hvor væri Jan og hvor Hinrik,
sérstaklega af því, að svo virtist sem allur Jan á hæð og
breidd og að ummáli væri þumlungsbroti fyrirferðarmeiri
en Hinrik. Þegar þeir voru á göngu saman, voru þeir svo
nauðalíkir, að vandræðum sætti.
Ruysdonclt faðir þeirra var skynsamur karl. Honum geðj-
aðist ekki að þeirri hugmynd, að' þeir Jan og Hinrik lifðu
slæpings lífi og í iðjuleysi á bankaskrifstofu í Amsterdam,
vegna þess að faðir þeirra væri auðugur. Hann hafði því
sent þá til Ameríku til að kynnast erlendum verzíunar-
háttum. Jan hafði farið til New York, en Hinrik til Balti-
more. Jan liafði skjótlega orðið ástfanginn af I.izzy Lelie-
kamp, sem hann hafð'i kynnzt í samkvæmislífinu í New
York. Hin höfuð'prúða Lizzy var sannarlega yndisleg stúlka,
fögur, heillandi, fáguð og agnarögn „frjálsleg og fús“, eftir
.amerískri skikkan, en allt í hófi — og án þess að fleiðra
velsæmistilfinniiigu Jans. Auk þess var hún vellauðug, því
Leliekamp, faðir hennar, var kóngur, en í reyndinni man
ég ekki í hvaða málm- eða fóðurvörugrein. Og svo höfðu
þau, Jan og Lizzy, gengið í hjónaband. Og það var engin
ástæða til þess, að þau gerðu það' ekki, og eftir nokkur ár
ætluðu þau að skreppa til Hollands, þótt þau hefðu fast-
ráðið að eiga hús og heimili í New York. Þetta er mjög
ægilegt, þegar peningar skipta ekki máli, og Lizzy þráði
að bregða sér reglulega, á þriggja mánaða fresti, til „kæru,
gömlu Evrópu“, sem hún reyndar var orðin gagnkunnug
alla leið frá Rue de la paix í París til Wagners leikhússins
í Bayreut. Og svona var það, eins og atvikin hafa til stofn-
að í þessari sönnu sögu, þegar Hinrik var í Baltimore, varð
hann bálskotinn í Marjory Leliekamp, hinni fagurhærðu
tvíburasystur Lizzyar, sem einnig var unaðsleg stúlka, fög-