Víðir - 07.04.1951, Blaðsíða 2

2
VÍÐIR
0(j íjázmát.
i| Itiðif ji
' i kemur út á laugardögum ]i
|1 Fylgirit: ![
GAMALT OG NÝTT !]
i ] Ritstjóri: ■[
j] EINAR SIGURÐSSON ]!
]' Sími 2685 ]■
j i Víkingsprent ]'
10. apríl.
Fyrstu átökin um greiðslu
fullrar vísitöluuppbótar á
kaup hefjast 10. apríl, með'
því að nokkur félög hafa þá
boðað vinnustöðvun. Hér er
einkum um að ræða vinnu-
deilumar á Akranesi og í
Hafnarfirði. Þær munu draga
að sér óskipta athygli um
land allt. Atvinnurekendur
hafa að vísu mótmælt lög-
mæti uppsagnar verkalýð'sfé-
lagsins á Akranesi, og kann
lögmæti verkfallsins að verða
lagt undir úrskurð félags-
dóms.
I Hafnarfirði hefur bæjar-
stjómin samþykkt að' semja
•við verkalýðsfélögin um fulla
vísitöluuppbót við greiðslu
vinnulauna hjá bæjar- og
liafnarsjóði og bæjarútgerð-
inni. Bæjarstjórinn er for-
seti Alþýðusambands íslands
og bæjarstjóx-narmeirihlutinn
skipaður alþýðuflokksmönn-
um, sem ásamt Sósíalista-
flokknuin styður verðalýð'sfé-
lögin í baráttu þeirra fyrir
fullri vísitöluuppbót.
Tvö til þrjú verkalýðsfélög
í smáþorpum úti á landi hafa
nýlega samið um fulla dýr-
tíðaruppbót, og nokkrir ein-
staklingar í Reykjavík hafa
einnig gert það í sambandi
við yfirstandandi vinnudeilu
starfsfólks í veitingahúsum.
Þeir samningar, sem enn
sem komið er hafa verið gerð-
ir, era ekki líklegir til þess að
ráða úrslitum í því deilumáli,
sem hér er á ferðinni, þó að
fordæmi bæjarstjómar Hafn-
arfjarðar sé þar þungt á met-
unum.
Verði hins vegar samið al-
mennt af atvinnurekendum í
Hafnarfirði eða á Akranesi
um greiðslu fullrar vísitölu-
uppbótar, er viðbúið, að slík-
ir samningar komist á um allt
land smátt og smátt.
Vísitölufyrirkomulagið er
þymir í augum atvinnurek-
enda. Þeir vita aldrei, hvemig
þeir standa. Þótt búið sé að
ákveð'a fiskverð í ársbyrjun,
heldur kaupgjald kannske á-
fram að hækka jafnt og þétt
allt árið, eða þannig hefur það
verið nema þann tíma, sem
vísitalan var stöðvuð í 300.
Afurðavei’ðið stendur svo ef
til vill í stað á erlendum
markaði og framleiðendur eru
í sjálfheldu.
Sjálfscda eykur veltuna.
Fyrir nokkram árum tók
KRON upp þann hátt í verzl-
un á horninu á Garðast^æti
og Vesturgötu að láta við-
skiptamennina afgreiða sig
sjálfa. Þetta fyrirkomulag var
þó lagt niður eftir skamma
hríð, og þá sjálfsagt af því,
að það hefur ekki þótt gefast
vel.
Verzlunarmenn hafa flestir
veitt því eftiitekt, hve góð
aðferð það er til að selja vör-
una að' láta hana vex-a sem
næsta viðskiptavinunum og
helzt það nærri, að hann finni,
að ætlazt er til, að hann skoði
hana og handfjatli eftir eigin
geðþótta. Því er það, að ýms-
ar verzlanir raða svo miklu
af vörum á afgreiðsluborðin
og fyrir framan þau sem kost-
ur er. Má þar t. d. nefna
Verzlun Silla og Valda í Aðal-
stræti og margar fleiri og al-
veg sérstaklega Noramagasin,
sem er alveg séi-stök. í mörg-
um verzlunum hefur í seinni
tíð verið gerður greiður að-
gangur að búðarhillunum, til
þess að viðskiptavinurinn geti
auðvekllega farið inn fyrir
borðið og skoðað og hand-
fjatlað það, sem honum sýn-
ist. Áður fyrr var það algeng-
Það eru erfiðir tímar mina
fyrir alla til þess að leggja út
í langvinnar vinnudeilur, og
atvinnurekendur og launþeg-
ar eiga að reyna að jafna á-
greiningsmálin, án þess að til
þeirra þurfi að koma.
ur siður að bjóða þeirn, sem
kallaðir voru góðir „kúnnar“,
inn fyrir búðarborðið. Eink-
um átti þetta við urn fólk,
sem kom sjaldan í kaupstað
og gerði mikil viðskipti í einu.
Var þá lögð sérstök áherzla
á að' sýna þeim sem flest í
verzluninni og vekja athygli
þeirra á varningnum með því
að fara með þá um búðina og
taka fram vörurnar og eins
með því að láta þá sjálfa
skoða hvað eina, sem þá lysti.
Þá var haft rúmgott fyrir inn-
an afgreiðsluborðið, svo að
margir viðskiptamenn gátu
verið þar samtímis.
Þetta — að hafa vörui-nar
í sem beinastri snertingu við
viðskiptavinina — er vísir til
sjálfsölu, þótt ófullkominn sé,
þegar miðað er við það, sem
nú þekkist erlendis, þar sem
þetta er komið lengst eins og
í Amen'ku, þar sem viðskipta-
vinurinn afgreiðir sig að
mestu og stundum að öllu
leyti sjálfur. Fyrsta sjálfsalan
var opnuð í Kaliforníu árið'
1912, og síðan hefur þeirn
stöðugt verið að fjölga. Salan
á hvern viðskiptamann er
meiri í sjálfsöluverzlununum
en hinum, og hefur þetta kom-
ið eftirtektai’verðast í Ijós í
verzlunum, þar sem skipt hef-
ur verið urn og sett sjálfsala,
þar sem áður var venjuleg af-
gi'eiðsla. Salan hefur þá yfir-
leitt aukizt.
Ef geta ætti sér til urn á-
stæðuna til þess, að' þessi til-
raun til sjálfsölu heppnaðist
ekki í KRON, gæti hún ver-
ið sú, að húsnæðið hafi verið
of þröngt. Fyrir sjálfsölu er
nauðsvnlegt rúmgott hús-
næði, þar sem auðvelt er að
koma fyrir opnum kæliskáp-
um og öðram skápum og
borðum, þar sem varan er að'-
gengileg. Viðskiptamaðurinn
má ekki finna til neinnar
þvingunar, hvorki af þröngu
húsnæði eða of miklu grind-
vei-ki.
Skip hækka í verði.
Hið enska útgerðarblað
,,Eairp]ay“ í-eiknar misseris-
lega út kostnaðinn við að'
byggja 9500 lesta skip:
1. jxilí 1946 nam kostnað-
urinn £ 265.000.
1. júlí 1949 £ 400.000.
1. janúar 1951 £ 440.000.
Blaðið kynnir sér einnig
söluverð notaðra skipa af
þessari stærð, miðað við ný
skip, og komst, það lægst 1.
janúar 1950 og var þá £ 300.-
000. Síðari hluta ársins 1950
hækkaði söluverðið um 50%,
í £ 450.000, vegna hinnar
miklu vöntunar á skipakosti.
Verzlunin í hendur
kaupsýslumanna, en
ekki stjórnmálamanna,
Þegar verzlunin er í hönd-
um stjórnmálamannanna í
staðinn fyrir kaupsýslumann-
anna, endar það með líku á-
standi og nú er ríkjandi á
milli Stóra-Bretlands og Dan-
merkur. Ef verzlunin hefði
farið fram milli nokkurra
sjálfstæðra framleiðenda af
beggja hálfu með svigrúmi til
verð'breytinga og mismunandi
afgreiðslutíma, myndu öragg
viðskipti hafa náðst miklu
fyrr og komizt hefði verið hjá
þeim ótta, sem einkennir við-
skiptin af beggja hálfu. En
þegar ríkisstjórnin kaupir og
selur, er ráðandi einkasala, og
það er öflugri einkasala en
nokkur önnur, vegna þess að
ríkisstjómir geta aldrei eins
og einstaklingár leyft sér að
láta sér verða á mistök.
Þetta var aðalinntakið í
ræðu, sem Runciman greifi
frá Newcastle hélt nýlega.
Eru Bertar vannærðir?
„Orsakanna til inflúenzu-
og lungnabólgufaraldursins er
vafalaust að nokkru að' leita
í hinu lága eggjahvítu- og
feitmetisinnihaldi í næringu
þeirri, sem mestur hluti íbúa
Bretlands fær“, segir Harley-
Street læknir í „Medic&I
Press“.
„Bretana skortir ekki fæðu
en varanleg vöntun á þessum
mikilvægu efnum leiðir til
minna mótstöðuafls gegn
smitandi sjúkdómum“.
Mikil andúð er nú i Bret-
landi gegn hinni nýju enn
þrengri kjötskömmtun. Ríkið
hefur greitt kjötverzlunum
(slátrurunum), sem svarar 500
miljónum króna í skaðabætur
vegna samdráttar í verzlun
þeirra. „Þetta“, segir „Eco-
nomist“, „er áætlunarbúskap-
ur, sem hefur komizt á það
stig brjálæðis, sem er imdan-
fari hrunsins“.
Júgóslavía reynir aS
draga til sín ferSamenn.
Júgóslavía er að verða eitt
PERLUVINIR.
Smásaga eftir Luigi Pirandello.
Niðurlag.
Vinur hans öskraði af hlátri við þessa spurningu.
„Hvað er að?“ spurði Mear og gerðist forvitinn. „Var
hún ekki rangeygð?“
„Bíddu augnablik, í allra krafta nafni, bíddu andartak“,
vældi vinur hans, og gat ekki stöðvað hláturkviðuna, sem
skók hann með ofsalegum krampaflogum. „Rangeygð? Ég
hefði nú haldið það. Og nasimar era svo víðar, að það er
leikur einn að sjá alla leið upp í heilann. Þetta er kven-
maðurinn“.
„Ilvaða kvenmaður?“
„Konan mín“.
Gigi, sem var yfirkominn af áfallinu, hafði samt nægi-
legt þrek til að þvogla meiri og minni marklausan þvætt-
ing í afsökunar skyni. En hinn mað'urinn fór aftur að hlæja
enn tröllslegar og lotulengur. Loks sljákkaði í honum, hann
skrumskældi sig allan og stundi þunglega.
„Minn góði maður“, mælti hann, „til er óþekktur hetju-
skapur í lífinu, sem jafnvel hin lausbeizlaðasta draumóra-
gandreið skáldsins fær aldrei sldlið“.
„Já, sannarlega“, andvarpaði Mear. „Þú hefur alveg rétt
fyrir þér. Ég skil við hvað þú átt“.
„Nei, þú skilur mig alls ekki“, gusaðist fram úr hinum,
eins og byssuskot. „Heldurðu, að ég eigi við' sjálfan mig?
Ætti ég svo sem að vera hetjan, ég, sem er fórnardýrið.
Það er nú síður en svo. Hetjudómurinn var allur hjá mág-
konu minni, eiginkonu Lucio Valerde. 1 allra krafta nafni,
hlustaðu ögn á mig. Hversu steinblindur, nautheimskur
beinasni getur maðurinn verið?“
„Hva’ ... Ég?“
„Nei, ég, ég. Að ég skyldi geta blekkt sjálfan mig svo,
að telja mér trú um, að eiginkona Lucio Valverde hafi verið
bálskotin í mér alla tíð, þangað til að hún giftist manni
sínum, sem — upp á æru mína og samvizku — og þú mátt
trúa því Gigi litli — hefði átt það fullkomlega skilið. En,
í guðanna bænum, hvað heldurðu, að hafi gerzt í þess stað.
Eitt dæmið um ósérplægna fómarlund, eins og þú færð að
heyra. Valverde fer að heiman, eða réttara sagt læzt fara
eins og venjulega (og hún er með í þessu öllu). Þessu næst
hleypir hún mér inn í húsið. I3egar örlagastundin — að við
verðum staðin að verki óvörum — kemur, felur hún mig í
herbergi mágkonu sinnar — kerlingarinnar, sem tinaði. Og
hún tekur á móti mér með tilhlýðilegri siðsemd og skjálf-
andi frá hvirfli til ilja og virðist vera að fórna sjálfri sér
fyrir heill og heiður bróð'ur síns. Eg hafði varla ráðrúm til
að æpa: „En, mín kæra frú, bíðið aodarfak, hvernig er það
hugsanlegt, að Lucio geti í alvöru trúað ..., ég hafði ekki
lokið máli mínu, þegar Lucio kom askvaðandi inn, reiður
— og þú getur imyndað' þér það, sem á eftir fór“.
„Hvað“, hrópaði Gigi Mear, „þú með allar þínar gáfur“.
„Og með alla víxlana mína —“ beljaði hinn, „alla föllnu
víxlana, sem Valverde hafði lofað mér að endurnýja, sök-
um uppgerðar góðvildar eiginkonu hans. Hann myndi taf-
arlaust hafa varpað þeim frá sér með fyrirlitningu — skil-
urðu — og gereyðilagt mig. Skammarlegt hrekkjabragð. En
við skulum ekki tala meira um þetta. Við minnumst ekki
á það framar. Þú gerir það fyrir mig. En eftir allt þetta
tilstand á ég svo ekki grænan eyri — og ekkert minnsta
útlit fyrir, að ég eignist framar nokkurn eyri, og það því
fremur, sem ég hef alls ekki í hyggju að kvongast“.
„Hvað segirðu?“ greip Gigi fram í. „Þú kvæntist henni“.